Οι αυτοτραυματισμοί στους νέους

Κάποια άτομα στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή αυτοτραυματίζονται, κυρίως στα χέρια ή σε άλλα μέλη του σώματος. Πρόκειται για ένα τρόπο αυτοτιμωρίας, ένα τρόπο να εκτονώσουν το θυμό που νιώθουν ή να ανακουφιστούν από τη στεναχώρια και το άγχος που βιώνουν. Οι αυτοτραυματισμοί μπορεί να είναι έκφραση ενοχών, απελπισίας, απόγνωσης, μια κραυγή βοήθειας… ένας τρόπος να πονέσουμε και να πληγώσουμε τον εαυτό μας… ένας τρόπος να εξισορροπήσουμε τον ψυχικό πόνο που νιώθουμε με το σωματικό πόνο. Οι αυτοτραυματισμοί δεν συνδέονται με απόπειρα αυτοκτονίας, καθώς το άτομο δεν έχει ως στόχο να αφαιρέσει τη ζωή του, παρά μόνο να του κάνει κακό. 

Οι αυτοτραυματισμοί συνήθως είναι μια ασυνείδητη λειτουργία του ατόμου στην προσπάθεια του οργανισμού να διαχειριστεί τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει, όπως θυμό, άγχος, θλίψη, ενοχές, απογοήτευση ή πόνο. Το άτομο προσωρινά βιώνει μια ανακούφιση από τα έντονα αρνητικά συναισθήματα και ο αυτοτραυματισμός λειτουργεί ως ένας τρόπος προστασίας του οργανισμού. Συνήθως είναι πιο συχνά εμφανιζόμενη συμπεριφορά σε έφηβους που δυσκολεύονται πολύ να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και να βρουν τρόπους να τα διαχειριστούν, καθώς και σε έφηβους που έχουν χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης και θέλουν να τιμωρήσουν τον εαυτό τους. Ακόμη, μπορεί να νιώθουν ότι βιώνουν έντονη πίεση από το περιβάλλον και δεν μπορούν να διαχειριστούν την ένταση που τους προκαλεί αυτή. 

Οι έφηβοι και οι νεαροί που αυτοτραυματίζονται συχνά ενδέχεται να έχουν βιώσει έντονα τραυματικές εμπειρίες, όπως κακοποίηση, απώλειες και πένθη, καθώς και προβληματικές σχέσεις με τους γονείς ή ασταθές οικογενειακό περιβάλλον. Επίσης, οι αυτοτραυματισμοί μπορεί να είναι ένας παράγοντας που δείχνει την ύπαρξη ψυχιατρικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, άγχος, χρήση ουσιών και εξαρτήσεις, διαταραχές προσωπικότητας, διαταραχή μετατραυματικού στρες, σχιζοφρένεια ή διατροφικές διαταραχές. 

Τα κίνητρα για αυτοτραυματικές συμπεριφορές μπορεί να είναι η πρόσκαιρη ανακούφιση από έντονα αρνητικά συναισθήματα και γενικότερα το συναισθηματικό πόνο, το μοτίβο συμπεριφορών που έχει μάθει το παιδί μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον, όπως για παράδειγμα έντονα κακοποιητικές συμπεριφορές, καθώς και τα έντονα αρνητικά συναισθήματα του ατόμου για τον εαυτό του ή διαταραγμένη εικόνα του σώματος. Επίσης, μπορεί να είναι άτομα με μεγάλες δυσκολίες στην επικοινωνία ή τη λεκτικοποίηση των συναισθημάτων τους.  Τα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε ένα κακοποιητικό ή αδιάφορο περιβάλλον που τα παραμελεί ενδέχεται να χρησιμοποιούν τους αυτοτραυματισμούς ως ένα τρόπο αναζήτησης της συμπεριφοράς. Ωστόσο, τα περισσότερα άτομα νιώθουν ενοχές εκ των υστέρων για τη συμπεριφορά τους, γεγονός που δείχνει ότι πρόκειται για μια παρορμητική συμπεριφορά που το άτομο δυσκολεύεται να ελέγξει. Επίσης, αρκετά είναι τα άτομα που προσπαθούν να αποκρύψουν αυτή τη συμπεριφορά τους από το περιβάλλον.   

Ποιες είναι οι ενδείξεις που μπορούν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε ότι ένας έφηβος αυτοτραυματίζεται;

Ø  Φοράει διαρκώς μόνο μπλούζες με μακρύ μανίκι και παντελόνια και αρνείται να φορέσει κοντομάνικα. Αρνείται να φορέσει μαγιό και να πάει για κολύμπι.

Ø  Αποφεύγει την έκθεση συγκεκριμένων μερών του σώματός του.

Ø  Φορά διάφορα αξεσουάρ διαρκώς (όπως βραχιόλια, επικάρπια) τα οποία αρνείται έντονα να βγάλει.

Ø  Έχει συχνά ατυχήματα. Φέρει μώλωπες, εκδορές, κοψίματα, εγκαύματα που τα αποδίδει σε ατυχήματα.

Ø  Πολλές φορές οι αμυχές που έχει δεν είναι τυχαίες αλλά έχουν συγκεκριμένα σχήματα, σχέδια, μοτίβα ή λέξεις.

Ø  Βρίσκουμε συχνά αίμα σε πετσέτες, σεντόνια ή χαρτομάντιλα στον κάδο.

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο παίζει η στάση και η συμπεριφορά των γονέων. Σε καμία περίπτωση η απόκρυψη ή παράβλεψη αυτών των συμπεριφορών δεν επιλύει το πρόβλημα. Οι γονείς θα πρέπει να αποδεχτούν την πραγματικότητα και να αναζητήσουν τρόπους ώστε να βρεθούν οι λόγοι που ο έφηβος οδηγείται σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και να αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς του παιδιού είναι μια ευκαιρία για αλλαγές σε όλο το στενό οικογενειακό περιβάλλον. Το πρόβλημα του εφήβου μπορεί να αντανακλά βαθύτερα προβλήματα μέσα στην οικογένεια, χωρίς αυτό να σημαίνει πως στόχος είναι να αποδοθούν οι ευθύνες στο γονιό ή τους γονείς. Είναι σημαντικό οι γονείς να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα του παιδιού, να το κινητοποιήσουν να μιλήσει για αυτά αλλά και οι ίδιοι να συζητήσουν μαζί του για τα δικά τους συναισθήματα. Δεν μπορούν να περιμένουν από ένα παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του όταν αυτοί οι ίδιοι μέσα στην οικογένεια δεν το κάνουν αυτό.

http://www.aacap.org/aacap/Families_and_Youth/Facts_for_Families/Facts_for_Families_Pages/Self_Injury_In_Adolescents_73.aspx. Self-injury in adolescents.  

http://www.adolescentselfinjuryfoundation.com/page6. Warning Signs of Adolescent Self Injury.

 

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος, MSc.