Το θλιμμένο παιδί

 

                                      Βίντεο- απόσπασμα για το θλιμμένο- καταθλιπτικό παιδί

«Τα παιδιά μπορεί, επίσης, να είναι θλιμμένα ή καταθλιπτικά. Όταν σκεφτόμαστε την παιδική ηλικία, ίσως έχουμε συνηθίσει να φέρνουμε στο νου μας παιδιά που τρέχουν χαρούμενα από το ένα μέρος στο άλλο. Παιδιά σκανταλιάρικα, χαρούμενα, γεμάτα ενέργεια. Αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Η παιδική ηλικία δεν είναι ένας ευτυχισμένος κόσμος απαλλαγμένος από προβλήματα. Τα βιβλία και οι ταινίες για παιδιά, σε συνδυασμό με τις επιθυμίες των ενηλίκων να ζήσουν τα παιδιά τους απαλλαγμένα από οποιοδήποτε πόνο, δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι τα παιδιά είναι ευτυχισμένα από αυτό καθαυτό το γεγονός ότι είναι παιδιά. Εξού και, καθώς δεν είναι ακόμα χτυπημένα από την ενήλικη ζωή απολαμβάνουν μια υπέροχη και υγιή φάση αθωότητας. Όμως, όπως είπα, πρόκειται για μια ψευδαίσθηση».

 

Πηγή:

Joseph Knobel Freud. (2015). Γονείς: Μια διαρκής πρόκληση. Πατάκης, σελ. 110-117.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.

 

 

«Το παιδί μου έχει εφιάλτες»

 

Βίντεο- απόσπασμα για τους εφιάλτες των παιδιών

«Οι εφιάλτες είναι φυσιολογικοί, τέλεια», θα πούνε πολλοί γονείς, «αλλά δεν μας αφήνουν να ξεκουραστούμε αρκετά τη νύχτα». 

 

«Τα παιδιά φωνάζουν, πηγαίνουν στο δωμάτιο των γονιών, επιζητούν την προσοχή τους μες στα άγρια χαράματα. Και πολλοί γονείς θέλουν να τελειώνουν οι εφιάλτες το συντομότερο δυνατόν. Κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό. Αν οι εφιάλτες οφείλονται στο γεγονός ότι το παιδί περνάει μια τραυματική κατάσταση, μπορεί η κατάσταση αυτή να αντιμετωπιστεί. Όμως, καθώς έχουν εφιάλτες και τα παιδιά που βρίσκονται σε ήρεμη φάση, θα χρειαστεί να έχετε υπομονή.

Το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να παρηγορήσετε το παιδί. Πάντα στο δωμάτιό του, γιατί ποτέ δεν είναι υγιές τα παιδιά να κοιμούνται με τους γονείς τους μετά από μια ορισμένη ηλικία. Αν το παιδί ξυπνήσει, είναι καλό να το κάνετε να μιλήσει, ώστε να συνδεθεί με τους γονείς του. Και να του πείτε πράγματα όπως: ‘πάει, πέρασε’, ‘μην ανησυχείς, ήταν απλώς ένα όνειρο’ ή ‘δεν υπάρχει κανένα τέρας στο δωμάτιό σου’, ώστε να αντιληφθεί ότι δεν του συμβαίνει τίποτα κακό».

 

Πηγή:

Joseph Knobel Freud. (2015). Γονείς: Μια διαρκής πρόκληση. Πατάκης, σελ. 99-100.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.

 

Βλέποντας… «Ο Θεός της Σφαγής»

Ο Θεός της Σφαγής… μια μαύρη κωμωδία που διαπραγματεύεται το θέμα του εκφοβισμού και της παιδικής επιθετικότητας κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού σε μια πλατεία έτσι όπως αντιμετωπίζεται όχι από τα ίδια τα παιδιά αλλά από τους γονείς. Τα παιδιά είχαν διαπληκτιστεί στο παιχνίδι και οι γονείς προσπαθούν να λύσουν την παρεξήγηση. Οι γονείς του θύτη και του θύματος… ποιοι έχουν δίκιο; Ποιος πρέπει να ζητήσει συγγνώμη και ποιος θα είναι πρόθυμος να το κάνει; Τι νιώθουν και τι πιστεύουν τα ίδια τα παιδιά; Πώς βίωσαν και πως βλέπουν το γεγονός; Γιατί βγάζουν μόνοι τους τα δικά τους συμπεράσματα προβάλλοντας τον εαυτό τους; 

 

Η Γιασμίνα Ρεζά είναι η συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο στηρίχθηκε η ταινία, ενώ έχει ανέβει και στο θέατρο. Η Γιασμίνα γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Κατά τη διάρκεια της βραδιάς οι γονείς χάνουν τον έλεγχο, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να συμπεριφέρονται οι ίδιοι σαν ‘παιδιά’. Καθώς κανείς από τους τέσσερις δεν αντέχει να αναλάβει το δικό του μερίδιο ευθύνης, οι χαρακτήρες συγκρούονται, εφευρίσκουν συμμάχους και ανακαλύπτουν τον εχθρό στο ίδιο τους το σπίτι. Τελικά θα εκραγούν, αναδεικνύοντας ως νικητή τον θεό της σφαγής»…

Οι γονείς αρχικά με μια πιο ευγενική στάση και συμπεριφορά προσπαθούν να απαντήσουν σε κάποια λογικά ερωτήματα και προβληματισμούς. Η βία είναι απαράδεκτη. Τι συνειδητοποιεί ένα 11χρονο για τη βία; Άραγε συνειδητοποιεί ότι παραμόρφωσε έναν συμμαθητή του;

Όλα στην αρχή φαίνονται τόσο ‘καθώς πρέπει’ και από τις δύο πλευρές. Οι γονείς του θύτη επισκέπτονται τους γονείς του θύματος για να συντάξουν μια αναφορά που ζήτησε ο διευθυντής του σχολείου και να συζητήσουν το συμβάν των παιδιών τους. Οι γονείς του θύματος αγόρασαν και τουλίπες για να τους υποδεχτούν, για να γίνει η συμφιλίωση, για να συγχωρέσει η μία πλευρά την άλλη… 

 

Όσο περνάει η ώρα και συζητάνε για τον καβγά των παιδιών τους τόσο πιο πολύ χάνουν την αρχικά ευγενική τους στάση και μετατρέπονται σε αγενείς και απολίτιστους ανθρώπους, που καθοδηγούνται από τις ορμές και τα ένστικτά τους. Δύο φαινομενικά διαφορετικά ζευγάρια… που αναρωτιέσαι ποιο από τα δύο δεν τα πάει καλά μεταξύ τους… Το ένα ζευγάρι φαίνεται πιο πολύ της υψηλής κοινωνικής τάξης, όπου ο πατέρας έχει απαιτητική καριέρα, είναι απών από την οικογένεια και τα προβλήματά τους, ασχολείται διαρκώς με το τηλέφωνο και τη δουλειά του και αδιαφορεί για την εικόνα που θα σχηματίσουν οι άλλοι για αυτόν. Η μητέρα είναι λες και βρίσκεται σε κατάσταση κρίσης, προσπαθώντας να βρει τρόπο να ξεσπάσει…  ξεχνώντας τον καθωσπρεπισμό και τους καλούς τρόπους. Από την άλλη μεριά, οι γονείς του θύματος είναι της κουλτούρας και των τεχνών, προσπαθούν να δείξουν το ευγενικό τους πρόσωπο, ασκώντας όμως έντονες πιέσεις προς την άλλη οικογένεια ώστε να παραδεχτεί ο θύτης την πράξη του και να ζητήσει συγγνώμη. Αυτές προέρχονται κυρίως από τη μητέρα, ενώ ο σύζυγός της προσπαθεί να σώσει την κατάσταση. Το θέμα είναι όμως ότι οι συγκρούσεις δεν παραμένουν ανάμεσα στα δύο ζευγάρια, αλλά επεκτείνονται και μέσα στο κάθε ζευγάρι… αυτή η εκρηκτική κατάσταση αποτελεί την αφορμή να βγουν στην επιφάνεια τα παράπονα και οι μεταξύ τους εντάσεις.

Πόσο διαφορετικοί είναι οι άνθρωποι από αυτό που εκφράζουν προς τα έξω ώστε να είναι αρεστοί και κοινωνικά αποδεκτοί; Πόσο απέχει αυτό που νιώθουμε και το πώς είμαστε από αυτό που εκφράζουμε; Και τι θα γίνει αν γίνουμε αληθινοί; Και ποια είναι η αλήθεια τελικά;

 

Πηγή:

Yasmina Reza. Ο Θεός της σφαγής. Εστία.

Ο Θεός της Σφαγής: Μια ταινία του Ρομάν Πολάνσκι, 2011, Carnage.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.

Πανελλαδικές εξετάσεις και αντιγεγονική σκέψη

Καταρχάς, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι, γνωρίζουμε τι είναι οι Πανελλαδικές  Εξετάσεις για την εισαγωγή των μαθητών/τριών του Λυκείου στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Αυτό που ίσως δεν είναι οικείο στους περισσότερους είναι ο ψυχολογικός όρος «αντιγεγονική σκέψη». Σε περίπτωση αποτυχίας στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, δηλαδή όταν κάποιος/α μαθητής/τρια δεν καταφέρει να εισαχθεί σε κάποιο ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ ή όταν εισέρχεται τελικά σε κάποια Σχολή που δεν αποτελεί την πρώτη προτίμηση, τότε οι αρνητικές σκέψεις κυριαρχούν και κατακλύζουν το άτομο με έναν εξαιρετικά ιδιάζοντα τρόπο. 

 

Συνήθως το άτομο σκέφτεται ότι έφταιγε ένα και μόνο λάθος μιας απάντησης κάποιας ερώτησης κι έτσι ασυναίσθητα οι υποψήφιοι αυτής της κατηγορίας επιδίδονται σε αυτό που ονομάζεται αντιγεγονική σκέψη, δηλαδή, αρχίζουν να  φαντάζονται τι θα συνέβαινε αν απαντούσαν διαφορετικά σε αυτή την ερώτηση. Δίνουν βαρύνουσα σημασία σε μία και μόνο ερώτηση και θεωρούν ότι ήταν αυτό το λάθος της συγκεκριμένης ερώτησης που τους στέρησε την επιτυχία. Η σκέψη τους καθώς οι μέρες περνούν γίνεται εμμονική σχετικά με το τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαν απαντήσει λάθος σε αυτή την ερώτηση, υποβαθμίζοντας τη σημασία των άλλων ερωτήσεων ή τη σημασία των λαθών που έκαναν σε άλλες ερωτήσεις. Με απλά λόγια, θα ταίριαζε η φράση «βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος» (Aronson, 2020).

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η αντιγεγονική σκέψη έχει πολύ μεγάλη επίδραση και επιρροή στις συναισθηματικές αντιδράσεις των υποψηφίων και ουσιαστικά δίνουν έμφαση σε ένα λάθος και απογοητεύονται βάζοντας παρωπίδες στον ίδιο τους τον εαυτό σχετικά με το τι έφταιξε και τελικά δεν μπορέσανε να αποδώσουνε με τον τρόπο που θα θέλανε. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι η αξιολόγηση της επίδοσης ή της απόδοσής και το να βρεθεί «τι πήγε στραβά» έχει εξαιρετική σημασία, καθώς αν οι υποψήφιοι καταφέρουν να δουν και να εντοπίσουν τα λάθη τους, τότε έχουν πολλές πιθανότητες να μην τα επαναλάβουν στο μέλλον. Επιπροσθέτως, η μετατροπή της σκέψης σε εμμονική, επαναλαμβάνοντας μέσα στο μυαλό τη φράση: «τι θα είχε συμβεί αν…», «Αν…απαντούσα διαφορετικά…», «Αν… κάτι έκανα διαφορετικά…», προϋποθέτει σπατάλη πολλής σκέψης και πολλής ψυχικής ενέργειας σε κάτι το οποίο ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσε να αποτραπεί ή να αλλάξει… Οπότε, σε τι βοηθά όλη αυτή η συλλογιστική της προσκόλλησης σε ένα συμβάν του παρελθόντος; 

 

Βεβαίως, είναι δύσκολο να δεχτεί κάποιος ότι μια στιγμή, με μια απίστευτα μικρή διάρκεια δεν αλλάζει, κι αυτό σχετίζεται με τη δυσκολία διαχείρισης της ματαίωσης ενός γεγονότος που επέδρασε με έναν αρνητικό τρόπο στη ζωή μας. Έτσι, το άτομο επιδίδεται σε αυτό που η ψυχολογία αποκαλεί ως «μηρυκασμό», δηλαδή επικεντρώνεται ξανά και ξανά στα αρνητικά πράγματα της ζωής του, και αυτό σύμφωνα με τους Lyubomirsky, Layus et al., (2015), συμβάλλει στην κατάθλιψη. Οπότε, δεν χρειάζεται και ούτε χρησιμεύει σε κάτι το να αναμοχλεύει κανείς διαρκώς γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν και είχαν αρνητικές συνέπειες όπως μια κακή βαθμολογία σε ένα διαγώνισμα, διότι επίσης το να αφιερώνουμε τόση ενέργεια και τόσο χρόνο από τη ζωή μας σε παρελθοντικά γεγονότα, μας αποτρέπει από το να διαχειριστούμε καλύτερα τις επόμενες κινήσεις μας και το τι θα κάνουμε στο μέλλον, τι στόχους θα θέσουμε. 

 

Σίγουρα μια αποτυχία μας επηρεάζει, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ξανά προσπαθήσουμε αν το θέλουμε τόσο πολύ ή να κάνουμε κάποιες άλλες επιλογές. Πάντοτε έχουμε επιλογές και θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι μπορούμε να φτάσουμε στο στόχο μας και από διαφορετικούς δρόμους. Δεν υπάρχει μονάχα ένας δρόμος που μπορεί να μας οδηγήσει εκεί που θέλουμε. Έτσι, αντί να μηρυκάζουμε, καλό είναι να αφιερώσουμε τον χρόνο και την ενέργειά μας για να δούμε τι δυνατότητες έχουμε στη διάθεσή μας προκειμένου να κάνουμε σοφές επιλογές και να μην επαναλάβουμε τις αστοχίες ή τα λάθη μας.

 

Πηγές:

Aronson, E. Et al. (2020). Κοινωνική ψυχολογία. Τζιόλας.

Lyubomirsky, S., Layous, K.,  et al., (2015). Thinking about rumination: The scholarly contributions and intellectual legacy of Susan Nolen Hoeksema. Annual Review of Clinical Psychology, 11, 1-22.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.