Νιώθοντας προδομένος: Προδοσία και τάσεις εκδίκησης

Όταν νιώθουμε προδομένοι από κάποιο άτομο ή από κάποια κατάσταση τα δύο πρώτα πράγματα που μας έρχονται στο μυαλό είναι δύο: από τη μία θέλουμε να πληγώσουμε τον άλλο, να τον κάνουμε να πονέσει και από την άλλη θέλουμε να ξεπεράσουμε αυτή την κατάσταση και να προχωρήσουμε. Ίσως, με εναλλαγές βιώσουμε και τις δύο συναισθηματικές καταστάσεις, καταφεύγοντας από τη μία σε σκέψεις για εύρεση τρόπων να κάνουμε τον άλλο να πονέσει και προσπαθώντας από την άλλη να επουλώσουμε τις δικές μας πληγές, ώστε να μπορέσουμε να το ξεκαθαρίσουμε μέσα μας.

Όταν νιώσουμε προδομένοι ή πληγωμένοι από κάποιον η πρώτη μας σκέψη είναι να τον εκδικηθούμε, να τον κάνουμε να νιώσει, όπως νιώσαμε κι εμείς, να βρούμε ένα τρόπο να τον πληγώσουμε… Μπορεί να αναλώσουμε αρκετό χρόνο και ενέργεια σε αυτό, αντί να προσπαθήσουμε να επουλώσουμε τα δικά μας τραύματα και να φροντίσουμε τις πληγές μας.

Το βασικό που θα πρέπει να αναρωτηθούμε είναι πόσο θα μπορούσε να μας βοηθήσει η τάση μας για εκδίκηση του άλλου;

Η απάντηση είναι αυτονόητη. 

Σίγουρα δεν είναι εύκολο να συγχωρήσουμε κάποιον που μας έχει προδώσει, όμως, είναι σημαντικό αποστασιοποιημένοι πλέον από την βίωση της κατάστασης και αφού έχουν ηρεμήσει κάπως τα συναισθήματά μας, να μπορέσουμε να δούμε την κατάσταση και από την πλευρά του άλλου, αλλά κυρίως να δούμε ποια είναι τα βασικά λάθη που εμείς κάναμε στη συγκεκριμένη περίπτωση, ώστε να μην τα ξαναεπαναλάβουμε. 

Προδοσία: απογοήτευση, θυμός, απόγνωση, απώλεια, πληγές, αδιέξοδο…

Προδοσία: χάνουμε κάθε ίχνος εμπιστοσύνης για τον άλλο, ανάγκη να βάλουμε τείχη γύρω μας για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από μελλοντικές προδοσίες, νιώθουμε τρωτοί και ευάλωτοι, γινόμαστε πιο καχύποπτοι, θεωρούμε ότι ποτέ πια δεν θα μπορέσουμε να εμπιστευτούμε κανέναν. Είναι μια μορφή απώλειας, όπου νιώθουμε ευάλωτοι, τρωτοί, ψυχικά αδύναμοι και έχουμε κακή διάθεση. 

Θα μπορούσαμε να μάθουμε μέσα από μια προδοσία; Στόχος δεν είναι να γίνουμε καχύποπτοι με όλους, αλλά να μάθουμε ποιους θα εμπιστευτούμε. Στόχος είναι να μάθουμε μέσα από την κατάσταση της προδοσίας που έχουμε βιώσει, χωρίς να ξεχνάμε πως το μόνο που δεν μπορεί να μας βοηθήσει είναι η ενασχόλησή μας με το πώς θα πληγώσουμε τον άλλο. Όσο ασχολούμαστε με τον άλλο παραβλέπουμε τον εαυτό μας που μας έχει περισσότερη ανάγκη. 

Η εκδίκηση μπορεί εκείνη τη στιγμή να λειτουργεί ανακουφιστικά και να μας δίνει την αίσθηση εξασφάλισης μιας ισορροπίας ανάμεσα σε εμάς και τον άλλο, ανάμεσα σε εμάς και τα συναισθήματα που νιώθουμε, ανάμεσα σε εμάς και την κατάσταση που βιώνουμε, όμως, είναι απλά ένας φαύλος κύκλος, από τον οποίο είναι δύσκολο να βγούμε. Η εκδίκηση δεν μας προσφέρει ποτέ ικανοποίηση γιατί μας εισάγει σε ένα ατελείωτο φαύλο κύκλο, όπου η εκδίκηση ακολουθεί μια μείζονα κλίμακα, επιβάλλοντας όλο και πιο ακραίες πράξεις και συμπεριφορές. 

«Πριν ξεκινήσεις ένα ταξίδι για εκδίκηση σκάψε δύο τάφους», Κομφούκιος.

Η τάση για εκδίκηση, ίσως, αποτελεί ένα έμφυτο χαρακτηριστικό στοιχείο όλων των ανθρώπων. Αν είχαμε την ευκαιρία όλοι ή σχεδόν όλοι θα θέλαμε να τιμωρήσουμε τον άλλο, που νιώθουμε ότι μας έχει προδώσει και μας έχει πληγώσει. Το μόνο που μας εξασφαλίζει η εκδίκηση είναι να συνεχίσουμε να ασχολούμαστε με το άτομο που μας πλήγωσε, με αποτέλεσμα να μην προχωράμε. Η εκδίκηση μας κρατά κολλημένους στο παρελθόν, σε καταστάσεις που έχουν τελειώσει και ουσιαστικά αυτό που κάνουμε είναι να συνεχίσουμε να πληγώνουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Η ενασχόληση με το άτομο που μας έχει πληγώσει ή προδώσει ενισχύει ή αναζωπυρώνει τα αρνητικά μας συναισθήματα, μας κάνει να σκεφτόμαστε περισσότερο τον άλλο και εμείς οι ίδιοι προκαλούμε αρνητικές συνέπειες στον εαυτό μας. 

Αν και η εκδίκηση ταυτίζεται με την παροχή ηδονικών ανταμοιβών, τις περισσότερες φορές έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που το άτομο αναμένει.  Επίσης, εσφαλμένα θεωρούμε ότι η εκδίκηση, ως μια μορφή επιθετικότητας, είναι ένας τρόπος που θα μας οδηγήσει στην κάθαρση. Η τάση για εκδίκηση πυροδοτεί έντονα αρνητικά συναισθήματα και δεν μας βοηθά να χρησιμοποιήσουμε τη λογική, με αποτέλεσμα να δημιουργείται στο μυαλό μας μια μεροληπτική και διαστρεβλωμένη εικόνα της κατάστασης που βιώνουμε. Η εκδίκηση έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχολογία μας, μας οδηγεί σε κακή διάθεση και μειώνει την ικανότητά μας να παίρνουμε ικανοποίηση από οτιδήποτε γύρω μας. Πρόκειται, λοιπόν, για μια τάση που οδηγεί σε αρνητικά συναισθήματα, σε προβληματικές καταστάσεις στις οποίες εμείς οι ίδιοι κρατάμε εγκλωβισμένο τον εαυτό μας και σε μια αυτοσυγκρουσιακή συναισθηματική κατάσταση, όσο και αν θεωρούμε ότι είναι μια προσωπική απάντηση σε μια άδικη αντιμετώπιση που δεχθήκαμε. Θέλουμε να πονέσουμε τον άλλο γιατί μας πόνεσε, θέλουμε να τιμωρήσουμε τον άλλο γιατί μας αδίκησε, θέλουμε να κάνουμε κάτι κακό στον άλλο, γιατί δεν περιμέναμε να μας φερθεί με αυτό τον τρόπο. Προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε τη χαμένη μας ισορροπία, δυσκολεύοντας όμως την κατάσταση και αφιερώνοντας χρόνο και ενέργεια σε κάτι που δεν αξίζει και θα έπρεπε να αφήσουμε πίσω μας…

Βιβλιογραφία

Carlsmith, Κ.Μ., Wilson, T.D., & Gilbert, D.T. (2008).The paradoxical consequences of revenge. Journal of Personality and Social Psychology, 95 (6), 1316–1324.

Chakrabarti, A. (2005). The moral psychology of revenge. Journal of Human Values, 11 (1), 31-36.

Gollwitzer, M., & Denzler, M. (2009). What makes revenge satisfactory: Seeing the offender suffer or delivering a message? Journal of Experimental Social Psychology, 45 (4), 840-844.

Gollwitzer, M., Meder, M., & Schmitt, M. (2011). What gives victims satisfaction when they seek revenge? European Journal of Social Psychology, 41 (3), 364- 374.

Schumann, K., & Ross, M. (2010). The benefits, costs, and paradox of revenge. Social and Personality Psychology Compass, 4 (2), 1193- 1205.