Αισιοδοξία: ένα απλό συναίσθημα ή μια στάση ζωής;

Η έννοια της αισιοδοξίας αναφέρεται στην προσδοκία του ατόμου ότι τα πράγματα στη ζωή του θα εξελιχθούν θετικά. Πρόκειται για θετικές προσδοκίες του ατόμου σχετικά με διάφορα συμβάντα της ζωής του. . Οι αισιόδοξοι άνθρωποι προσδοκούν τα θετικά πράγματα που θα συμβούν στην ζωή τους, ενώ οι απαισιόδοξοι άνθρωποι αναμένουν τα αρνητικά πράγματα που θα εμφανιστούν στη ζωή τους. Οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι βρίσκονται στα δύο άκρα ενός συνεχούς και σε αυτό που κυρίως διαφέρουν είναι στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τη ζωή τους και στην επίδραση που εμφανίζει η αισιοδοξία ή η απαισιοδοξία αντίστοιχα στη ζωή τους. Διαφέρουν δηλαδή στον τρόπο που προσεγγίζουν τα προβλήματα και στον τρόπο και την αποτελεσματικότητά τους σχετικά με την αντιμετώπιση των δυσκολιών. Ο καθορισμός της αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας εστιάζει στις προσδοκίες του ατόμου για το μέλλον και στον τρόπο που συνδέονται με τις θεωρίες της προσδοκίας και της αξίας.

Όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις, τα συναισθήματα που βιώνουν ποικίλουν από τον ενθουσιασμό και τον ζήλο μέχρι το θυμό, το άγχος και την κατάθλιψη. Η αισιοδοξία φαίνεται πως συμβάλλει στην ανάπτυξη της ευημερίας του ατόμου και έχει θετική επίδραση στην ψυχολογική ευημερία και ευτυχία του ατόμου. Η αισιοδοξία περιλαμβάνει και μια αρνητική πλευρά, καθώς μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στο άτομο, όταν φτάνει στα όρια της άγνοιας κινδύνων ή της υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων του. Για να γίνει πιο ξεκάθαρη η έννοια της αισιοδοξίας θα πρέπει να διερευνηθούν οι πηγές της αλλά και να παρουσιαστεί η αντιδιαστολή της με την έννοια της απαισιοδοξίας.

Η αισιοδοξία αποτελεί ένα θετικό συναίσθημα που σχετίζεται και συνδέεται με τα υπόλοιπα θετικά συναισθήματα, όπως είναι η προσωπική ευημερία, η ευτυχία και ο αυτοκαθορισμός του ατόμου. Η προσωπική ευημερία του ατόμου αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και αισθάνονται σχετικά με τις ζωές τους, ενώ περιλαμβάνει γνωστικά και συναισθηματικά στοιχεία που ωθούν στην διαμόρφωση της εκτίμησης και αξιολόγησης της ζωής τους. Τα άτομα που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα αισιοδοξίας διαχειρίζονται και αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο τις αντιξοότητες και δυσκολίες στη ζωή τους σε σύγκριση με τα άτομα που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα απαισιοδοξίας, καθώς τείνουν να επικεντρώνουν στα θετικά στοιχεία των δυσκολιών και κυρίως στον πιο ορθό και αποτελεσματικό τρόπο αντίληψης.

Τα άτομα που παρουσιάζουν πιο υψηλά επίπεδα αισιοδοξίας τείνουν να εμφανίζουν πιο καλή διάθεση, επιμονή και επιτυχίας, καθώς και καλύτερα επίπεδα σωματικής υγείας. Η αισιοδοξία αναφέρεται στην πεποίθηση ότι το μέλλον θα έχει θετικά αποτελέσματα για το άτομο, ενώ οι αισιόδοξες πεποιθήσεις μπορούν να αξιολογηθούν μέσα από συγκεκριμένους τομείς του ατόμου, που είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για το ίδιο. Η αισιοδοξία συμβαδίζει και αλληλεξαρτάται από την ευτυχία. Η αισιοδοξία μπορεί να καλλιεργηθεί από το ίδιο το άτομο μαζί με την ικανότητα να διαμορφώνει υποστηρικτικές σχέσεις και την μείωση ή εξάλειψη των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Πολλοί είναι οι παράγοντες που καθορίζουν την αισιοδοξία, όπως είναι η κοινωνία, το οικογενειακό περιβάλλον, οι εμπειρίες και τα βιώματα του ατόμου.

Τα αισιόδοξα άτομα αναμένουν και προσδοκούν θετικά αποτελέσματα, ακόμα κι όταν τα πράγματα είναι δύσκολα. Αυτό απαιτεί και προϋποθέτει την ύπαρξη μιας μίξης θετικών συναισθημάτων, που λειτουργούν ως κίνητρα και ενισχύουν το άτομο ώστε να μην παραιτείται εύκολα και να επιμένει... Αντίθετα, οι απαισιόδοξοι προσδοκούν και αναμένουν τις αρνητικές συνέπειες και αποτελέσματα, ενώ αυτό συμβάλλει ή ενισχύεται από αρνητικά συναισθήματα, όπως το άγχος, η απογοήτευση και ο θυμός. Συνήθως, παραιτούνται εύκολα και κάνουν αρκετά καταστροφολογικά σενάρια στο μυαλό τους. 

Η αισιοδοξία περιλαμβάνει και μια αρνητική πλευρά, καθώς μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στο άτομο. Συγκεκριμένα, έχει υποστηριχθεί ότι τα υψηλά επίπεδα αισιοδοξίας μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στο να αγνοήσει μια απειλή ακόμη κι όταν είναι ήδη αργά ή μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στο να υπερεκτιμήσει την ικανότητά του να αντιμετωπίσει κάτι, με αποτέλεσμα να μην καταλήξει στα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι άνθρωποι με αισιοδοξία μπορεί να στηριχτούν τόσο πολύ στην εμπιστοσύνη που έχουν ότι θα φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα με αποτέλεσμα να παραμείνουν αδρανείς και να καθησυχαστούν 

Ωστόσο, αυτό δεν ακυρώνει τα πολλά θετικά αποτελέσματα της αισιοδοξίας στο άτομο.

Καθοριστικοί παράγοντες που σχετίζονται με την αισιοδοξία και την ευημερία του ατόμου είναι και τα κίνητρα και οι στάσεις του ατόμου. Το άτομο που θέτει στόχους στη ζωή του, που τους επιτυγχάνει νιώθει ευημερία και αισιοδοξία. Οι στόχοι που θέτει το άτομο θα πρέπει να είναι εσωτερικοί ως προς το περιεχόμενό τους και να βρίσκονται σε συμφωνία με ενδιαφέροντα, κίνητρα και αξίες. Το άτομο που μπορεί να καταφέρει να ελέγξει τους παράγοντες σχετικά με τη στάση του απέναντι σε γεγονότα, αντιλήψεις και καταστάσεις, συνήθως έχει την τάση να ακολουθεί μια αισιόδοξη στάση στις καταστάσεις της ζωής του, μπορεί να αποφύγει κοινωνικές συγκρίσεις και ενδεχόμενες αυτοαξιολογήσεις, καθώς και την τάση να βιώνει μια αίσθηση αισιοδοξίας ή αποτελεσματικότητας σε σχέση με τη ζωή του.

Η διαμόρφωση μιας αισιόδοξης στάσης του ατόμου μπορεί να προέλθει μέσα από την πραγματικότητα των απαισιόδοξων και τη γνώση των ευκαιριών και ένα λαμπρό μέλλον των αισιόδοξων. Η αισιοδοξία μπορεί να καλλιεργηθεί από το ίδιο το άτομο μαζί με την ικανότητα να διαμορφώνει υποστηρικτικές σχέσεις και την μείωση ή εξάλειψη των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Η οικογένεια και η κοινωνία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ή στην ενίσχυση της αισιοδοξίας του ατόμου. Η σύγχρονη κουλτούρα ωθεί το άτομο στην ανάπτυξη μιας καταθλιπτικής και απαισιόδοξης στάσης απέναντι στη ζωή. Αυτή η απαισιοδοξία μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη των αρνητικών πλευρών του ατόμου. 

Το κάθε άτομο μπορεί να τείνει περισσότερο στην αισιοδοξία ή την απαισιοδοξία χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να περάσει από διάφορες φάσεις που θα χαρακτηρίζονται από αισιοδοξία ή απαισιοδοξία. Οι αρνητικές πεποιθήσεις που αναπτύσσει ή δέχεται το άτομο μπορεί να οδηγήσουν στην αναγνώριση της πραγματικής πηγής των αρνητικών στάσεων των ατόμων. Οι  πεποιθήσεις αυτές μπορεί να αποτελέσουν ένα πραγματικό εμπόδιο στην αισιοδοξία και την αυτοεκπλήρωση. Επιπλέον, η αισιοδοξία συνδέεται και με την ψυχική ευημερία του ατόμου.

Οι αισιόδοξοι χρησιμοποιούν περισσότερο την αντιμετώπιση που εστιάζει στο πρόβλημα, κυρίως σε ελεγχόμενες καταστάσεις. Επιπλέον, οι αισιόδοξοι χρησιμοποιούν μια θετική αναπλαισίωση και έχουν μια τάση να δέχονται την πραγματική διάσταση και οπτική των καταστάσεων, ενώ σχετίζονται λιγότερο με την άρνηση και την προσπάθεια να απομακρυνθούν από τα προβλήματα. Ακόμη, οι αισιόδοξοι φαίνεται γενικά πως προσεγγίζουν τα προβλήματα για να τα αντιμετωπίσουν, ενώ οι απαισιόδοξοι προτιμούν να τα αποφεύγουν. Όταν το άτομο δεν αντιμετωπίζει τη ζωή με αισιοδοξία μπορεί να μην χρησιμοποιεί όλους τους προαναφερόμενους τρόπους, με αποτέλεσμα να μην έχει και τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Έχουμε την ανάγκη να νιώθουμε ότι τα πράγματα στη ζωή μας θα εξελιχθούν θετικά, χωρίς όμως να καταφέρνουμε πάντα να βιώνουμε μια αισιόδοξη αίσθηση απέναντι στα πράγματα, τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι στο χέρι μας είναι να το κάνουμε… να υιοθετήσουμε μια πιο θετική –αισιόδοξη- οπτική των πραγμάτων…

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.

Το άγχος και τεχνικές για να το αντιμετωπίσουμε...

Το άγχος αποτελεί μια κατάσταση του ατόμου κατά την οποία το άτομο βιώνει ένα σύνολο από δυσάρεστα συναισθήματα, ενώ υπάρχει αντίκτυπος του άγχους και σε σωματικό επίπεδο (στρες). Το άτομο που βιώνει άγχος εμφανίζει νευρικότητα, ανησυχία, αγωνία, ένταση, ευερεθιστότητα, πανικό, φόβο, πίεση, απογοήτευση… Ταυτόχρονα το άτομο βιώνει σωματικά συμπτώματα: εφίδρωση, ταχυκαρδία, τρέμουλο, δύσπνοια, κοκκίνισμα στα μάγουλα, ζαλάδες και υπερένταση. 

Το άτομο σκέφτεται ότι βρίσκεται σε κατάσταση κινδύνου και απειλής, ενώ δεν μπορεί να εκτιμήσει με «αντικειμενικότητα» τις δυνατότητές του, τους κινδύνους και τις αντιδράσεις του. Ουσιαστικά, νιώθει σύγχυση και κάνει αυτοκαταστροφικές σκέψεις. Αποφεύγει καταστάσεις που του προκαλούν άγχος, και προσπαθεί να ελέγχει όλα όσα το αφορούν ώστε να μην έρχεται σε δύσκολη κατάσταση. Το άγχος μας προκαλεί είτε την μάχη, είτε την φυγή, είτε το πάγωμα. Τι κάνω λοιπόν όταν βρίσκομαι σε κατάσταση άγχους και πώς αντιδρώ; Παλεύω να γλιτώσω, το βάζω στα πόδια ή παγώνω μένοντας ένας απλός παρατηρητής της κατάστασης; Είναι ένα σημαντικό βήμα να συνειδητοποιήσω ότι βρίσκομαι σε κατάσταση άγχους παρατηρώντας τους τρόπους που αντιδρώ, ενώ το επόμενο βήμα είναι η αντιμετώπιση…

Πώς μπορούμε να μειώσουμε τα επίπεδα του άγχους που βιώνουμε;  

Mindfulness (Ενσυνειδητότητα)- Επίγνωση και εστίαση στο παρόν

Εστιάζω την προσοχή μου και το ενδιαφέρον μου στο τώρα, στην παρούσα στιγμή. Είναι ένας τρόπος να έρθουμε σε επαφή με τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αισθήσεις και τη σωματική μας κατάσταση.

Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στο εδώ και τώρα έχουμε την ευκαιρία να ελέγξουμε το στρες και το άγχος που προέρχονται είτε από την έμμονη απασχόληση του μυαλού με το παρελθόν είτε από το φόβο για το μέλλον. Η ενασχόληση με το παρελθόν ή το μέλλον μπορεί να συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, με ανησυχία και φόβο: το παρελθόν δεν μπορούμε να το αλλάξουμε και το μέλλον δεν μπορούμε να το προβλέψουμε.

Βασικοί στόχοι μας είναι οι εξής:

Συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στο τώρα

Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και αναζητούμε τρόπος να τα διαχειριστούμε

Αποδεχόμαστε την πραγματικότητα όπως είναι

Διαχειριζόμαστε δύσκολες καταστάσεις

Εστιάζουμε στο παρόν βάζοντας μικρούς και εφικτούς στόχους

Χαλάρωση

 Σωματική χαλάρωση (βαθιές αναπνοές και χαλάρωση των μυών) και ταυτόχρονα νοητική χαλάρωση. Ένας τρόπος είναι η νοερή απεικόνιση, που θα δούμε παρακάτω…

Πραγματοποίηση ενός εσωτερικού διαλόγου, με τη χρήση της λογικής

Βρίσκουμε κάποιες ανακουφιστικές και καθησυχαστικές προτάσεις που μας βοηθούν να ηρεμήσουμε, όπως για παράδειγμα σκέψεις: «μπορώ να τα καταφέρω», «όλα θα πάνε καλά».

Απόσπαση της προσοχής

Νοερή απεικόνιση: φανταζόμαστε τον εαυτό μας σε ένα ευχάριστο περιβάλλον ή μια όμορφη κατάσταση, που αφορά είτε μια ωραία ανάμνηση του παρελθόντος είτε ένα όνειρο που έχουμε για το μέλλον μας… Εστιάζουμε σε μια εικόνα που μας ηρεμεί ώστε να αποσπάσουμε το μυαλό μας από τις αρνητικές σκέψεις ή τα προβλήματα που μας απασχολούν.

Δημιουργία θετικών αναμνήσεων: εστιάζουμε σε όμορφες αναμνήσεις που έχουμε, όταν θέλουμε να ηρεμήσουμε και να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε αρνητικά.

Έλεγχος των σκέψεων

Χρήση ημερολογίου: τι μου προκαλεί άγχος και πώς μπορώ να μειώσω αυτές τις σκέψεις που βλέπω πως δεν με βοηθούν σε κάτι, αντίθετα μου προκαλούν άγχος. Οργανώνω και εκφράζω τις σκέψεις, τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς μου. Παρατηρώ τις συνθήκες κάτω από τις οποίες νιώθω άγχος και ποιες σκέψεις μου υποκινούν το άγχος.

Όλα τα παραπάνω μπορεί να μας φαίνονται ανέφικτα και μακρινά, όμως, μόνο από εμάς εξαρτάται το αποτέλεσμα… Μπορούμε να μειώσουμε το άγχος αρκεί να έχουμε την υπομονή και επιμονή να «εκπαιδεύσουμε» τον εαυτό μας ώστε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις γύρω μας. Από εμάς εξαρτάται το πόσο θα προσπαθήσουμε να μειώσουμε τις αρνητικές σκέψεις (αφού πρώτα τις αναγνωρίσουμε…). 

Μέσα στην ημέρα είναι σημαντικό να βρίσκουμε λίγο χρόνο για μικρά διαλείμματα από την καθημερινότητα και από τα προβλήματα που μας απασχολούν… μπορούμε να ακούσουμε μουσική, να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν, να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας ή να μην κάνουμε και τίποτα- έχουμε ανάγκη από την αφιέρωση λίγου χρόνου στον εαυτό μας, δίνοντάς του την ευκαιρία να αδειάσει από σκέψεις και αρνητικά συναισθήματα.

Greenberg, D., & Padesky, C.A. (2007). Σκέφτομαι άρα αισθάνομαι. Η γνωσιακή- συμπεριφορική μέθοδος για την θεραπεία της κατάθλιψης και του άγχους. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.

Πανελλήνιες εξετάσεις: Η πιο κρίσιμη στιγμή της ζωής μας;

Πόσο καθοριστικές μπορεί να είναι οι πανελλήνιες εξετάσεις για τη ζωή μας; Πόση έμφαση δίνουμε σ’ αυτές και πώς από μικρή ηλικία κατευθύνουμε τα παιδιά ώστε να θεωρούν ότι είναι μια αξιολόγηση που κρίνει όλη τους τη ζωή;

Είναι τόσο σημαντικές ή εμείς τις έχουμε κάνει τόσο πολύ σημαντικές;

Υπάρχουν μαθητές που τους αρέσει το διάβασμα και περνούν ώρες μπροστά σε ένα βιβλίο ή μαθητές που έχουν βάλει υψηλούς στόχους για κάποιο επάγγελμα που πολύ αγαπούν ή τουλάχιστον έτσι πιστεύουν, υπάρχουν όμως και μαθητές που δυσκολεύονται, που αντιδρούν, που δεν θέλουν να σπουδάσουν… Κι εκεί οι γονείς πιέζουν… ή και κατευθύνουν τις επιλογές του παιδιού. 

Στην ηλικία των 17-18 ετών, ο μαθητής μπορεί να μην είναι και πολύ σίγουρος για το τι θέλει στη ζωή του, όμως, η πίεση, οι εντάσεις και οι φωνές για να διαβάσει και να δώσει πανελλήνιες δεν βοηθούν και πολύ. Οι γονείς καθοδηγούν, εξηγούν, συζητούν, αλλά δεν κατευθύνουν το παιδί με βάση τις δικές τους προσδοκίες, τα δικά τους θέλω και τα δικά τους απωθημένα.

Φτάνοντας, ωστόσο, στις εξετάσεις είτε είναι άμεση επιλογή των μαθητών είτε όχι είναι σημαντικό το περιβάλλον να είναι δίπλα και να στηρίζει τον έφηβο χωρίς άγχος, χωρίς πίεση, εξασφαλίζοντας την ηρεμία και την ψυχραιμία. 

Ο έφηβος που δίνει εξετάσεις, λόγω άγχους, πίεσης και ατέλειωτων ωρών διαβάσματος μπορεί να έχει νεύρα και εκρήξεις θυμού, όμως, το στενό περιβάλλον είναι σημαντικό να κρατά τις ισορροπίες υπενθυμίζοντας στον έφηβο ότι «απλά, εξετάσεις είναι…». 

Μπορεί να δυσκολεύεται να το δει τόσο απλά ο έφηβος που βρίσκεται μέσα σε μια περίοδο έντασης και άγχους, ωστόσο, ο έφηβος νιώθει ότι ή θα περάσει σε σχολή ή αλλιώς έρχεται η «καταστροφή», γιατί έτσι τον έχουμε μάθει να σκέφτεται και έτσι τον έχουμε μεγαλώσει.

Ωραίες είναι οι σπουδές, ωραία τα πανεπιστήμια και οι σχετικές με αυτά εμπειρίες, αρκεί να το θέλει και ο έφηβος. Και οι περισσότεροι γονείς προβληματισμένοι λένε: «μπορεί να ξέρει ένα παιδί 18 χρονών τι θέλει;». Αν το αφήσουμε να είναι υπεύθυνο για τις επιλογές του και από μικρότερη ηλικία φροντίσουμε να έχει ευθύνες και πρωτοβουλίες, που αντιστοιχούν στην ηλικία του, ίσως, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να ξέρει τι θέλει, να προβληματιστεί για το μέλλον του, να δει με τι θα ήθελε να απασχοληθεί…

Η επιλογή ανήκει στον έφηβο και οι γονείς είναι δίπλα του ώστε να τον στηρίξουν και να τον καθοδηγήσουν μέσα από τη συζήτηση και τον διάλογο.

Οι πανελλήνιες εξετάσεις δεν κρίνουν την προσωπικότητα του παιδιού και δεν αξιολογούν τις δεξιότητες που έχει στη ζωή. Με βάση το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα είναι ο τρόπος για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όμως, δεν κρίνεται η ζωή του ατόμου από αυτές τις εξετάσεις. Τις θεωρούμε τόσο σημαντικές, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα περιστατικά κρίσεων πανικού κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, αλλά να αυξάνονται και τα παιδιά που καταφεύγουν σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, λόγω απογοήτευσης από τις εξετάσεις. 

Ενθαρρύνουμε το παιδί, το στηρίζουμε και είμαστε δίπλα του, παρουσιάζοντας τις εξετάσεις σαν μια δοκιμασία από τις πολλές που θα περάσει στη ζωή του. Δεν κρίνεται η ζωή του, η αξία του και το μέλλον από τα έξι μαθήματα που θα δώσει… 

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.   

Διαδικτυακή αποπλάνηση (grooming)

Ποια είναι τα βήματα της διαδικτυακής αποπλάνησης και πώς θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε τα παιδιά;

Η διαδικτυακή αποπλάνηση (grooming) αφορά το γεγονός κατά το οποίο ένας ενήλικας πλησιάζει ένα παιδί ή έφηβο με στόχο την εκμετάλλευση με τη χρήση του διαδικτύου. Πρόκειται για παιδόφιλους, που αναζητούν τρόπους προσέγγισης παιδιών ώστε να συνάψουν σεξουαλική σχέση μαζί τους. 

Βασικός στόχος των παιδόφιλων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο είναι:

• να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του παιδιού
• να γίνουν φίλοι και να νιώσει το παιδί ότι το καταλαβαίνουν και το νοιάζονται
• να θεωρούνται ένα σημαντικό πρόσωπο από το παιδί και να γίνουν απαραίτητα πρόσωπα για τη ζωή του παιδιού.

Είναι ένα είδος ψυχολογικού χειρισμού, που οι παιδόφιλοι καταφέρνουν, καθώς ξέρουν αρκετά καλά την ψυχολογία των παιδιών και των εφήβων, ενώ χρησιμοποιούν παρόμοιο λεξιλόγιο και τρόπο ομιλίας με τους νέους ώστε να αναπτυχθεί οικειότητα. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια αργή και σταδιακή διαδικασία αποκάλυψης πληροφοριών για το παιδί και οικοδόμηση μιας σχέσης εμπιστοσύνης

Η διαδικτυακή αποπλάνηση μπορεί να γίνει μέσα από τα chat rooms (δωμάτια συνομιλίας), τις υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων (MSN) και τις υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook, Twitter, MySpace).

Χαρακτηριστικά της διαδικτυακής αποπλάνησης που θα πρέπει να γνωρίζουμε και να μας κινητοποιούν το ενδιαφέρον είναι τα εξής:

• Επίδειξη ενδιαφέροντος για συγκεκριμένο ανήλικο
• Επιδίωξη συνάντησης από τον ενήλικα
• Αποστολή πορνογραφικού υλικού στο παιδί
• Παρακίνηση συζήτησης για θέματα σεξουαλικού περιεχομένου
• Απαίτηση αποστολής προσωπικών φωτογραφιών από το παιδί
• Προσπάθεια απόδοσης προνομίων στο παιδί που το πείθουν να ακολουθήσει τις εντολές του ενήλικα
• Δημιουργία ψεύτικης ταυτότητας από τον ενήλικα, ώστε να βρίσκεται σε κοντινή ηλικία με το παιδί
• Επαφή με το θύμα και δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης

Ο θύτης αντιγράφει το παιδί ως προς τη συναισθηματική του κατάσταση, τα προβλήματα, τις ανησυχίες, τους ενθουσιασμούς, τα ενδιαφέροντα, τα γούστα (ΤΑΥΤΙΣΗ)- το θύμα νιώθει ότι ο θύτης το καταλαβαίνει, μπορεί να το στηρίξει και θα είναι δίπλα του κάθε στιγμή.

Ο θύτης μιμείται τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού και αναπαράγει τα συναισθήματά του ώστε το παιδί να νιώσει ασφάλεια και οικειότητα.

Ο θύτης προσπαθεί να μάθει όσο το δυνατόν περισσότερα για το θύμα (δραστηριότητες, ενδιαφέροντα, σχολείο, λεπτομέρειες για την καθημερινότητα, συνήθειες, χόμπι)

Ο θύτης μπορεί να δωροδοκήσει το παιδί με αντικείμενα αξίας.

Όταν εδραιωθεί η εμπιστοσύνη ο θύτης σταδιακά εισάγει το παιδί σε σεξουαλικές συζητήσεις, έχοντας το ρόλο του μέντορα- καθοδηγητή.

Στόχος είναι να μειωθούν οι αντιστάσεις και άμυνες του παιδιού, καθώς και τα συναισθήματα ντροπής και ενοχής.

Ταυτόχρονα διεγείρεται η περιέργεια του παιδιού για σεξουαλικά ζητήματα.

Το παιδί πείθεται για αποστολή πορνογραφικού υλικού.

Το παιδί νιώθει ότι μοιράζεται ένα ένοχο μυστικό που δεν πρέπει να αποκαλύψει.

Ο θύτης μπορεί να προσπαθεί να απομονώσει το παιδί από το περιβάλλον του (ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΣ είναι ο καλύτερος φίλος του, κανείς άλλος δεν μπορεί να το καταλάβει και να το βοηθήσει).

Ο θύτης αναπτύσσει μια σχέση εξάρτησης με το θύμα: όσο πιο πολλές προσωπικές πληροφορίες γνωρίζει τόσο πιο πολύ μπορεί να το εκβιάζει συναισθηματικά.

Ο θύτης μπορεί να παρακολουθεί διαδικτυακά το παιδί (κλέβει τους προσωπικούς κωδικούς του παιδιού, παρακολουθεί τις δραστηριότητές του, στέλνει υλικό και ζητά από το παιδί υλικό).

ΣΤΟΧΟΣ είναι η πραγματοποίηση μιας προσωπικής συνάντησης.

Από την πλευρά του περιβάλλοντος του παιδιού είναι σημαντικό να μπορέσουμε να προλάβουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές ανθρώπων που προσελκύουν τα παιδιά μας.

Η αποπλάνηση του παιδιού μέσω του διαδικτύου είναι ένα τραυματικό γεγονός για τη ζωή του παιδιού, που το ακολουθεί και τα μετέπειτα χρόνια της ζωής του. Επίσης, τέτοιου είδους σχέσεις δημιουργούν αρνητικά πρότυπα για τις ερωτικές σχέσεις του ατόμου.

Θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα σημαντικό παράπτωμα και χρειάζεται άμεση επέμβαση. Είναι σημαντικό να προχωρήσουμε σε καταγγελία του γεγονότος.

Στην Ελλάδα το 20% των παιδιών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο προσεγγίζονται κάποια στιγμή από παιδόφιλους. Το 2010, η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος είχε καταγράψει πάνω από 3000 παιδόφιλους στην Ελλάδα.

Πώς μπορούμε όμως να προστατεύσουμε τα παιδιά και τους εφήβους;

Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν πρέπει:

• να εμπιστεύονται αγνώστους στο διαδίκτυο
• να δίνουν προσωπικά στοιχεία τους
• να συναντιούνται με διαδικτυακούς φίλους τους

Στόχος είναι:

• ενίσχυση της κοινωνικοποίησης των παιδιών με πραγματικές επαφές
• ύπαρξη φίλων στην πραγματική ζωή
• ομαλή ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού
• αναζήτηση δραστηριοτήτων.

Οι πραγματικές φιλίες θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους εικονικούς φίλους

Τα παιδιά και κυρίως οι έφηβοι έχουν ανάγκη να ανήκουν σε ομάδες, έχουν ανάγκη να επικοινωνούν και να αλληλεπιδρούν με συνομηλίκους.

Η παρατεταμένη χρήση του υπολογιστή έχει επιπτώσεις στις κοινωνικές δεξιότητες: δυσκολίες στην αντίληψη, επεξεργασία και ερμηνεία της ανθρώπινης επικοινωνίας, της γλώσσας του σώματος και των εκφράσεων του προσώπου.

Το διαδίκτυο παρέχει τη δυνατότητα ότι μπορούμε να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας ΟΠΩΣ ΘΕΛΟΥΜΕ…

Ωστόσο, η έντονη ενασχόληση με το διαδίκτυο μπορεί να προκαλέσει:

• Δυσκολίες προσαρμογής στον πραγματικό κόσμο
• Δυσκολίες ανάπτυξης της προσωπικότητας
• Μη φυσιολογική δόμηση του εαυτού.

Για την προστασία των παιδιών από την διαδικτυακή παρενόχληση απαιτείται:

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ των παιδιών από πολύ μικρή ηλικία.

Τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να αναφέρουν τα φαινόμενα διαδικτυακής αποπλάνησης χωρίς ΝΤΡΟΠΗ.

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.