Διαβάζοντας… «Το αγόρι που μεγάλωσε σαν σκύλος»

«Πώς επηρεάζει το τραύμα το μυαλό ενός παιδιού και πώς μπορούν να ανακάμψουν τα παιδιά με τραύματα; Στο κλασικό του βιβλίο, ο διάσημος Αμερικανός παιδοψυχίατρος δρ Πέρρυ εξηγεί τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο των παιδιών που εκτίθενται σε ακραίο στρες και μοιράζεται μαζί μας τα μαθήματα θάρρους, ανθρωπιάς και ελπίδας που πήρε από αυτά. Μόνο όταν κατανοήσουμε την επιστήμη του νου και τη δύναμη της αγάπης και της στοργής, θα μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα θεραπεύσουμε την ψυχή και το πνεύμα του πιο πληγωμένου παιδιού» (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 

Μέσα σε αυτό το βιβλίο περιγράφονται δώδεκα περιπτώσεις παιδιών που έχουν βιώσει κάποιες τραυματικές καταστάσεις.

Μία από τις διαταραχές που αναφέρονται στο βιβλίο είναι η Διαταραχή Αντιδραστικής Προσκόλλησης, που εκδηλώνεται σε παιδιά που είχαν υποστεί σοβαρή πρώιμη παραμέληση και τραύμα. Μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενσυναίσθησης και αδυναμία σύνδεσης με τους άλλους ανθρώπους, καθώς και μια τάση χειραγώγησης και αντικοινωνική συμπεριφορά. Σε μικρή ηλικία τα παιδιά αυτά δεν έχουν δεχθεί αρκετό λίκνισμα, αγκάλιασμα και άλλες συμπεριφορές σωματικές και συναισθηματικής φροντίδας και στοργής. Τα παιδιά με αυτή τη διαταραχή μπορεί να εμφανίσουν αναπτυξιακές διαταραχές και αναστολή σωματικής ανάπτυξης, ενώ δεν έχουν καταφέρει να αναπτύξουν πρώιμη προσκόλληση με το πρόσωπο φροντίδας.

Ο Πέρρυ περιγράφει: «Αν ένα παιδί έχει ΔΑΠ (Διαταραχή Αντιδραστικής Προσκόλλησης), η έλλειψη σύνδεσης και προσκόλλησης είναι αμφίδρομη. Υπάρχει μια αμοιβαία νευροβιολογία στις ανθρώπινες σχέσεις- τη δημιουργούν οι «κατοπτρικοί» μας νευρώνες. […] Οι θεραπευτές είναι κι αυτοί άνθρωποι όπως όλοι οι άλλοι, και η έλλειψη ικανοποιητικών αλληλεπιδράσεων με παιδιά που πάσχουν από ΔΑΠ τείνει να αφαιρεί τη χαρά από τη συνεργασία μαζί τους και τους κάνει να αισθάνονται βάρος όταν δουλεύουν με αυτά. Ο θυμός και η απόγνωση που μπορεί να προκαλέσει η ψυχρότητά τους και η δυσάρεστη συμπεριφορά τους ίσως να είναι ο λόγος που τόσο πολλοί γονείς ελκύονται από θεραπείες σκληρές και τιμωρητικές προς αυτές τις επιζήμιες μεθόδους. Οι περισσότεροι θεραπευτές αισθάνονται ανακούφιση όταν ολοκληρώνεται η θεραπεία» (σελ. 350-351).

Σε κάποιο άλλο σημείο, ο Πέρρυ γράφει: «Αν μπορούσαμε να είμαστε μπροστά στις στιγμές χαράς, περιέργειας, εξερεύνησης και επιβράβευσης ενός παιδιού –αλλά και στις στιγμές τρόμου, ταπείνωσης και στέρησης-, θα μαθαίναμε πολύ περισσότερα για αυτό το παιδί, ποιο είναι και ποιοι είναι πιθανό να γίνει…» (σελ. 227). Σε διάφορα σημεία τονίζονται οι επιπτώσεις που έχει η παραμέληση από μόνη της στον εγκέφαλο του παιδιού, καθώς και οι επιδράσεις στις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, όπως μνήμη, γλώσσα και άλλες.

 

Πηγή:

Bruce D. Perry. 2023. Το αγόρι που μεγάλωσε σαν σκύλος. Και άλλες ιστορίες από το ημερολόγιο ενός παιδοψυχιάτρου. Εκδόσεις Πατάκη.

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Γιατί πέφτουμε θύματα μεροληψιών;

Η θεμελιώδης θεωρία ή το σχήμα που διατηρούν οι περισσότεροι από εμάς για την ανθρώπινη συμπεριφορά είναι ότι οι άνθρωποι κάνουν ό, τι κάνουν, λόγω του είδους ανθρώπων που είναι, όχι λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκονται. Είναι πιο συνηθισμένο να αναζητούμε εσωτερικούς παράγοντες, κυρίως χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, για να καταλάβουμε πώς λειτουργούν οι άλλοι άνθρωποι γύρω μας αλλά και για να εξηγήσουμε και ορισμένες δικές μας συμπεριφορές. 

 

Όταν σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο, λειτουργούμε περισσότερο σαν τους ψυχολόγους προσωπικότητας, που βλέπουν τη συμπεριφορά σαν να απορρέει από εσωτερικές προδιαθέσεις και χαρακτηριστικά γνωρίσματα, παρά σαν τους κοινωνικούς ψυχολόγους, οι οποίοι επικεντρώνονται στον αντίκτυπο των κοινωνικών καταστάσεων στη συμπεριφορά.

Η τάση να υπερεκτιμάται ο βαθμός στον οποίο η συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων είναι αποτέλεσμα εσωτερικών προδιαθεσιακών παραγόντων και να υποτιμάται ο ρόλος που παίζουν οι καταστασιακοί παράγοντες, ονομάζεται θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης. Το θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης έχει επίσης ονομαστεί μεροληψία αντιστοίχισης. Θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης είναι η τάση υπερεκτίμησης του βαθμού στον οποίο η συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων είναι αποτέλεσμα εσωτερικών προδιαθεσιακών παραγόντων και υποτίμησης του ρόλου που παίζουν οι καταστασιακοί παράγοντες.

Γιατί το θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης είναι τόσο θεμελιώδες; Δεν είναι πάντα λάθος να προβαίνει κανείς σε εσωτερική απόδοση. Σαφώς οι άνθρωποι ενεργούν μερικές φορές όπως ενεργούν, λόγω του είδους ανθρώπων που είναι. Κάποια αφεντικά που βάζουν συστηματικά τις φωνές στους υπαλλήλους τους είναι όντως ανυπόφορα άτομα. Ωστόσο, σημαντικά στοιχεία δείχνουν ότι οι κοινωνικές καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν έντονα τη συμπεριφορά.

Πράγματι, το κύριο δίδαγμα της κοινωνικής ψυχολογίας είναι ότι αυτές οι επιδράσεις μπορεί να είναι εξαιρετικά ισχυρές. Το χαρακτηριστικό σημείο του θεμελιώδους σφάλματος απόδοσης είναι ότι συχνά οι άνθρωποι τείνουν να υποτιμούν τις εξωτερικές επιρροές όταν ερμηνεύουν τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων.

Γιατί οι άνθρωποι πέφτουν θύματα του θεμελιώδους σφάλματος απόδοσης; Ένας λόγος είναι ότι όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τη συμπεριφορά κάποιου, η εστίαση της προσοχής μας είναι συνήθως στο άτομο, όχι στην κατάσταση που το περιβάλλει. Εάν οι πληροφορίες σχετικά με τις καταστασιακές αιτίες της συμπεριφοράς σας δεν είναι διαθέσιμες ή είναι δύσκολο να ερμηνευτούν, πού μας οδηγεί αυτό; Παρότι το σύνολο μιας δεδομένης κατάστασης μπορεί να είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστο ή ακόμη και εκτός του πεδίου της ορατότητάς μας, το άτομο είναι αντιληπτικά διακριτό - τα μάτια και τα αυτιά μας παρατηρούν αυτόματα άλλους ανθρώπους.

Και αυτό που παρατηρούμε φαίνεται σαν το συνεκτικό και ορθολογικό αίτιο της παρατηρούμενης συμπεριφοράς. Δεν μπορούμε να δούμε την κατάσταση και έτσι παραβλέπουμε τη σημασία της. Οι άνθρωποι και όχι η κατάσταση έχουν αντιληπτική ευκρίνεια για μας, δηλαδή μια φαινομενική σημασία της πληροφορίας που αποτελεί αντικείμενο εστίασης της προσοχής κάποιου.

Οι μεροληψίες μας δίνουν τη δυνατότητα να προάγουμε ή να διατηρήσουμε μια θετική ταυτότητα για εμάς και να εξασφαλίσουμε υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης. Έχοντας μια θετική εικόνα για τον εαυτό μας είμαστε πεπεισμένοι ότι οι άλλοι είναι πιο επιρρεπείς στα μηνύματα άσκησης επιρροής, μπορούν δηλαδή να επηρεαστούν πιο εύκολα, χωρίς να φιλτράρουν τις πληροφορίες και χωρίς να επεξεργαστούν τα επιχειρήματα.

 

Πηγές:

Aronson, E. et al. (2020). Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα: Τζιόλας.

Παπαστάμου, Σ. (2010). Εισαγωγή στην Κοινωνική Ψυχολογία, Β’ τόμος. Αθήνα: Πεδίο.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαβάζοντας… το βιβλίο: «Η γενιά της ντοπαμίνης»

Ένα βιβλίο για την ευχαρίστηση και τον πόνο, καθώς και για τη σχέση ανάμεσα στην ευχαρίστηση και τον πόνο. Αυτή η σχέση είναι βασική προϋπόθεση μιας καλής ζωής και αποτυπώνεται μέσα από κλινικά περιστατικά που περιγράφονται από την Anna Lembke. 

 

Στον σύγχρονο κόσμο της υπεραφθονίας αναζητούμε διαρκώς την ευχαρίστηση.

Σημαντικό ρόλο στην αναζήτηση της ευχαρίστησης παίζει η ντοπαμίνη που ελκύεται από το σύστημα ανταμοιβής του εγκέφαλου, καθιστώντας την εμπειρία εθιστική. Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την ευχαρίστηση και τον πόνο στις ίδιες περιοχές του.

Ο φιλόσοφος και θεολόγος, Κεντ Ντάννινγκτον αναφέρει: Οι άνθρωποι που πάσχουν από βαρύ εθισμό είναι οι προφήτες της εποχής μας, τους οποίους αγνοούμε, με ολέθρια αποτελέσματα, γιατί μας δείχνουν ποιοι πραγματικά είμαστε.

Ο καταναλωτισμός καθορίζει όλη μας τη ζωή και όλοι συμμετέχουμε σε διάφορες πράξεις, όπως κατανάλωση ζάχαρης, αγορά προϊόντων, ηδονοβλεψία, ενασχόληση σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κ.α.

Με βάση το οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Το βιβλίο αυτό μιλάει για την ευχαρίστηση. Μιλάει επίσης για τον πόνο. Το κυριότερο, μιλάει για το πώς βρίσκουμε τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα σε αυτά τα δύο και γιατί σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ αυτή την ισορροπία.

Ζούμε σε μια εποχή πρωτοφανούς πρόσβασης σε ερεθίσματα που προκαλούν μεγάλη έκλυση ντοπαμίνης: ναρκωτικές ουσίες, φαγητό, ειδήσεις, τζόγος, ψώνια, βιντεοπαιχνίδια, ανταλλαγή ηλεκτρονικών γραπτών μηνυμάτων, ανταλλαγή σεξουαλικών ηλεκτρονικών γραπτών μηνυμάτων, Facebook, Instagram, Youtube, Twitter… Η ποσότητα, η ποικιλία και η εθιστικότητα  αυτών των ερεθισμάτων προκαλούν ίλιγγο. Όλοι ρέπουμε προς την καταναγκαστική υπερκατανάλωση».

Πώς μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε την καταναγκαστική  υπερκατανάλωση;

Οι απαντήσεις δίνονται μέσα από ένα σύνολο περιστατικών εθισμού της Ιατρού Anna Lembke.

 

«Για να νιώσουμε καλά, για αυτό ξοδεύουμε όλα τα λεφτά». Λιβόν Χελμ.

 

Πηγή: Η γενιά της ντοπαμίνης, Anna Lembke, Εκδόσεις Πατάκη, 2021.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Βλέποντας την ταινία… “The Whole Wide World”

Η σύντομη ζωή του ποιητή και συγγραφέα Robert E. Howard

 

Ο συγγραφέας, σεναριογράφος, ποιητής και μυθιστοριογράφος Robert E. Howard γεννήθηκε το 1906 και αυτοκτόνησε το 1936. Ήταν Αμερικανός συγγραφέας κυρίως φανταστικής λογοτεχνίας και επιστημονικής φαντασίας και έμεινε γνωστός για τον Κόναν τον βάρβαρο. Σε δώδεκα περίπου χρόνια έγραψε πάνω από εκατό ιστορίες, που δημοσιεύονταν σε περιοδικά της εποχής. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του ήταν αυτή που τον έκανε να αγαπήσει τη λογοτεχνία και την ποίηση. Ο Robert έμενε στο Τέξας μαζί με την οικογένειά του και είχε μια πολύ κοντινή σχέση με τη μητέρα του. Από μικρή ηλικία έγραφε και ταυτόχρονα ήταν και ερασιτέχνης πυγμάχος.

Ο Robert είχε σχέση με την Novaline, η οποία αργότερα είχε ξεκινήσει σχέση και με τον καλύτερο του φίλο. Ο Robert είχε κατάθλιψη και δεν είχε ξεπεράσει ποτέ το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, έχοντας μια σχέση εξάρτησης με τη μητέρα του, η οποία ήταν αρκετά χειριστική και απαιτούσε να έχει ο γιος της την αποκλειστική φροντίδα της. Η μητέρα του δεν τον άφηνε να μεγαλώσει ούτε να προχωρήσει σε ολοκληρωμένες ερωτικές σχέσεις, κάνοντας έναν βαθύ και σοβαρό δεσμό με κάποια κοπέλα. Η μητέρα του ελεγκτική και χειριστική, τον απασχολούσε διαρκώς, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να είναι παρόν σε μια σχέση ώστε να εξελιχθεί. Η εμμονή που είχε με τη δουλειά σε συνδυασμό με τη φροντίδα της μητέρας του τον έκαναν μοναχικό και χωρίς στενές σχέσεις. Όταν ο Robert έμαθε πως η μητέρα του έχει πέσει σε κώμα αυτοπυροβολήθηκε.

Η ταινία περιγράφει τη ζωή του Robert το 1930 στο Τέξας, όπου έμενε. Το 1933 ο Robert συναντάει τη Novalyne, που ήθελε να γίνει συγγραφέας, ενώ ο ίδιος ήταν ήδη συγγραφέας. Η Novalyne μέσα στα επόμενα τρία χρόνια ερωτεύεται τον Robert, ο οποίος δεν είναι και τόσο συναισθηματικά διαθέσιμος, με αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνεται. Νοιάζεται και ενδιαφέρεται για αυτή, αλλά συναισθηματικά δεν μπορεί να δεσμευτεί σε μια σχέση, λέγοντας ότι τον δρόμο του τον περπατά μόνος. Μια ρομαντική σχέση, που δεν εξελίσσεται, γιατί ο Robert δεν μπορεί να δεσμευτεί και να προδώσει τη μητέρα του, που τον έχει ανάγκη. Ο ίδιος, όμως, νιώθει προδομένος από τη Novalyne όταν βγαίνει με έναν φίλο του. Ο συναισθηματικός δεσμός ανάμεσα στους δύο νέους θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντικός από τον Robert, ο οποίος στεναχωριέται που τελικά δεν εξελίσσεται.

 

The Whole Wide World. https://www.imdb.com/title/tt0118163/?ref_=tt_mv_close. (Οι φωτογραφίες είναι από το IMDb). Directed by Dan Ireland, 1996.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Το τραύμα του υιοθετημένου παιδιού

Τα άτομα που έχουν υιοθετηθεί συνήθως έχουν αναπτύξει το Επιβιωτικό Πρότυπο Σύνδεσης ως τρόπο να προσαρμοστούν στο πρώιμο τραύμα και στην απώλεια. Η υιοθεσία εκθέτει το βρέφος σε ιδιαίτερες προκλήσεις, καθώς δεν είναι μόνο το τραύμα του χωρισμού μετά τη γέννα που το επηρεάζει. «Το τραύμα της υιοθεσίας μπορεί να αρχίσει πριν από τη γέννα, καθώς η μητέρα δεν δένεται συναισθηματικά με το αναπτυσσόμενο έμβρυό της. Η ανάγκη των υιοθετημένων ενηλίκων να αναζητήσουν τους βιολογικούς τους γονείς μπορεί να εξηγηθεί, τουλάχιστον εν μέρει, σαν μια προσπάθεια επεξεργασίας και συμφιλίωσης με το πρώιμο τραύμα πρόσδεσης και των σχετιζόμενων συναισθημάτων αποσύνδεσης.

 

Η τοποθέτηση σε ανάδοχη οικογένεια για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα πριν από την υιοθεσία τους ή η διαδοχική τοποθέτηση σε διαφορετικές ανάδοχες οικογένειες, μπορεί να αποτελέσει την αιτία σοβαρού τραύματος πρόσδεσης. Η απόρριψη που νιώθει η θετή μητέρα από την ανικανότητα πρόσδεσης του τραυματισμένου βρέφους μπορεί να την ωθήσει να αποσυρθεί από το βρέφος, με κρυφούς ή φανερούς τρόπους. Η πρώιμη τοποθέτηση σε μια στοργική οικογένεια μπορεί να αμβλύνει το προηγούμενο τραύμα πρόσδεσης. Παρ’ όλα αυτά, οι κλινικοί θεραπευτές που εργάζονται με ενήλικες, οι οποίοι έχουν υιοθετηθεί ως βρέφη, θα αναγνωρίσουν τα δυσλειτουργικά σχεσιακά πρότυπα που μερικές φορές διατηρούν την ισχύ τους στα υιοθετημένα άτομα ακόμα και όταν οι θετές οικογένειές τους ήταν πολύ στοργικές και ικανές για υγιή πρόσδεση» (Heller & LaPierre, σελ. 150-151).

Το τραύμα της υιοθεσίας περιλαμβάνει μια τεράστια συναισθηματική δυσφορία, που σχετίζεται με τις δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, όπως η απομάκρυνση του παιδιού μετά τον χωρισμό από την οικογένειά του. Τα παιδιά που γεννήθηκαν σε μια οικογένεια από την οποία απομακρύνθηκαν μετά τη γέννησή τους βιώνουν τραύμα, ανεξάρτητα από το σπίτι στο οποίο θα υιοθετηθούν. Το τραύμα αποχωρισμού μπορεί να καταγραφεί στο νευρολογικό σύστημα του ατόμου και να προκαλέσει έντονα συναισθήματα. Άτομα που έχουν βιώσει την εμπειρία της υιοθεσίας έχουν υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης κατάθλιψης. Αν τα συμπτώματα δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, τότε το άτομο μπορεί να κουβαλάει το τραύμα και κατά την ενήλικη ζωή του. Επίσης, παίζει σημαντικό ρόλο κατά πόσο το άτομο έχει βιώσει παραμέληση ή κακοποίηση κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη βιολογική του οικογένεια ή ενώ βρίσκονταν σε ανάδοχη φροντίδα.

Το τραύμα της υιοθεσίας μπορεί να έχει αντίκτυπο σε πολλούς τομείς. Η οικογένεια που υιοθετεί ένα παιδί θα πρέπει να καταβάλλει προσπάθειες ώστε να μάθει τις επιδράσεις που έχει η υιοθεσία στην ικανότητα σύναψης δεσμού του παιδιού, στη λήψη αποφάσεων, στους μελλοντικούς στόχους, στη γνωστική ανάπτυξη, στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα, στον ύπνο, στις διατροφικές επιλογές, στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, στην εκπαίδευση και στις σχέσεις με τους βιολογικούς γονείς. Εξαιτίας του τραύματος της υιοθεσίας, το παιδί μπορεί να έχει αναπτύξει έναν αγχώδη ή ανασφαλή δεσμό.

 

Πηγή:

Heller, L. & LaPierre, A. (2017). Θεραπεύοντας το αναπτυξιακό τραύμα. Εκδόσεις Π. Ασημάκης.

https://www.betterhelp.com/advice/parenting/understanding-adoption-trauma/.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαζύγιο… μια δύσκολη μετάβαση για όλους

Οι φάσεις του διαζυγίου

Ο ρόλος του συμβούλου γάμου

 

Κάποιες φορές τα φέρνει έτσι η ζωή κι έρχεται το πλήρωμα του χρόνου όπου συνειδητοποιούμε ότι η υπομονή μας έχει εξαντληθεί κι ότι θα ήταν καλύτερα να γυρίσουμε σελίδα στο κεφάλαιο που ονομάζεται «γάμος» και να πορευτούμε διαφορετικά. Όταν ο γάμος έχει φθαρεί, με το να παραμένουμε σε αυτόν, σημαίνει ότι απλά παρατείνουμε τη φθορά και τις σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις της πάνω μας. 

Αυτό που συνήθως έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι αν υπάρχει παιδί ή παιδιά, θα μεγαλώσουν καλύτερα με την αγάπη και τη συναισθηματική θαλπωρή και ασφάλεια που προσφέρει η οικογένεια για να εξελιχθούν και να αναπτυχθούν σε όλους τους τομείς κι ότι αυτό θα συμβεί μόνο με την παρουσία και των δύο γονιών. Βεβαίως, αυτό είναι το ιδανικό σενάριο. Τι συμβαίνει όμως όταν η αγάπη, η συναισθηματική θαλπωρή και ασφάλεια έχουν πλέον χαθεί; Πόσο νόημα έχει το να μένουμε σε έναν γάμο όπου δεν καλύπτονται πλέον οι συναισθηματικές μας ανάγκες, ειδικά όταν αυτές οι ανεκπλήρωτες ανάγκες συνοδεύονται από μερική ή παντελή απουσία βαθύτερης επικοινωνίας, έλλειψη σεβασμού, κατανόησης, τρυφερότητας και στήριξης;

Τι μηνύματα στέλνουμε έμμεσα στα παιδιά που γίνονται θεατές στις εντάσεις ανάμεσα στους γονείς, τις διαμάχες τους και τη λεκτική ή σωματική επιθετικότητα; Αυτό είναι το μήνυμα και η εικόνα που θέλουμε να κρατήσουν για το γάμο και τις ανθρώπινες σχέσεις; Να συνδέσουν και τελικά να μπερδέψουν την αγάπη με την παθογένεια, με την αδιαφορία, την επιθετικότητα, την ψυχολογική ή τη σωματική κακοποίηση; Η κυρίαρχη επικρατούσα άποψη, λοιπόν, ότι οι οικογένεια θα πρέπει να μείνει ως έχει για «χάρη των παιδιών», παρά τα έντονα προβλήματα, δεν επιβεβαιώνεται από τις επιστημονικές μελέτες ότι λειτουργεί υπέρ των παιδιών, αλλά εναντίον τους, ειδικά αν υπάρχουν τακτικά συγκρούσεις κι εχθρότητα μεταξύ των γονέων, οπότε είναι προτιμότερο αυτοί οι γάμοι να λύνονται με το διαζύγιο.

Όταν βιώνουμε τέτοιου είδους καταστάσεις σαν αυτές που περιγράψαμε παραπάνω, η απόφαση του διαζυγίου δεν είναι εύκολη, είναι όμως αναγκαία, κι επιτακτική. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι όπως ακριβώς σε κάθε απώλεια βιώνουμε πένθος, έτσι και το διαζύγιο διακρίνεται από αλληλοεπικαλυπτόμενα στάδια ενός επώδυνου πένθους όπως: σοκ, άρνηση, θυμός, αμφιθυμία, κατάθλιψη, αποδοχή. Κάποιοι μελετητές του διαζυγίου υποστηρίζουν ότι αυτό εξελίσσεται σε τρεις διαδοχικές φάσεις: την «οξεία», τη «μεταβατική» και την «τελική». Η οξεία φάση χαρακτηρίζεται από έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως πανικός, θυμός, κατάθλιψη και συνήθως διαρκεί λίγο, αν και ορισμένα άτομα μπορεί να παραμείνουν καθηλωμένα σε αυτή τη φάση για πολλά χρόνια βιώνοντας αυτά τα έντονα κι αρνητικά συναισθήματα με την ίδια ένταση, ειδικά όταν αναγκάζονται να παρευρεθούν στις αίθουσες των δικαστηρίων. Η μεταβατική φάση μπορεί να είναι κι αυτή σύντομη ή να διαρκέσει χρόνια και περιλαμβάνει τη σταδιακή αποδέσμευση του ατόμου από την κοινή καθημερινότητα και το δεσμό με τον/τη σύντροφό του, όπου σιγά σιγά ανοίγεται σε νέες συνθήκες ζωής και συνάπτει νέες σχέσεις. Η τελική φάση αναφέρεται στην αποδοχή του ατόμου ότι πλέον δεν υπάρχει επιστροφή κι ότι βρίσκεται μπροστά σε ένα νέο ξεκίνημα, σε μια νέα κατάσταση ζωής και σε ένα νέο σταθερό και αναδιοργανωμένο σπίτι.  

 

Το ερώτημα που μπορεί να τεθεί σε αυτό το σημείο είναι το κατά πόσο μπορεί να βοηθήσει μια «προληπτική παρέμβαση» ενός ειδικού συμβούλου γάμου, ώστε να σωθεί ένας τέτοιος γάμος που βρίσκεται σε κρίση. Αν οι σχέσεις μεταξύ των συζύγων είναι απλώς «επισφαλείς» και υπάρχει διάθεση να συζητηθούν όλα τα ζητήματα που προκαλούν έλλειψη ικανοποίησης και άρα αλλαγή προς μια κατεύθυνση βελτίωσης, τότε ναι, μπορεί να σωθεί ένας τέτοιος γάμος που βρίσκεται σε κρίση. Αν, όμως, οι σχέσεις των συζύγων είναι απλώς «διαλυμένες» και δεν υπάρχει εκατέρωθεν ανάληψη ευθύνης και διάθεση για συζήτηση κι επίλυση των προβλημάτων, τότε αυτός ο γάμος δεν μπορεί να σωθεί.

Στην περίπτωση όπου τα σημάδια δείχνουν πως το ζευγάρι βρίσκεται στην κατάσταση των «επισφαλών σχέσεων» κι ότι ο γάμος μπορεί να σωθεί, τότε ένα δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι πώς επιλέγεται ο σύμβουλος γάμου και ποιες αρετές θα πρέπει να διαθέτει. Ο σύμβουλος γάμου θα πρέπει να επιλεγεί με εξαιρετική προσοχή, κρίνοντας με βάση το υπόβαθρό του πάνω στην επιστήμη της ψυχολογίας ή της ψυχιατρικής. Πολλές φορές, άτομα που έχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο με αντικείμενο το διαζύγιο, ανακηρύσσουν τους εαυτούς τους ως δήθεν συμβούλους γάμου. Οπότε, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή. Ο σύμβουλος γάμου θα πρέπει να διαθέτει ολοκληρωμένες επιστημονικές γνώσεις και να είναι καταρτισμένος σε προβλήματα γάμου, να έχει βαθιά γνώση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της δυναμικής της, ώστε να βοηθήσει μέσα από την ενσυναίσθηση, προς τη συνεργατική και εμπιστευτική σχέση, να επιφέρει την ισορροπία και τη συμφιλίωση. Η παρέμβαση του ειδικού θα πρέπει να αποσκοπεί στην έκφραση και την αποφόρτιση των συναισθημάτων, και μέσω της προσεκτικής και ενεργητικής ακρόασης, καθώς και της δεκτικής στάσης, να ωθήσει το ζευγάρι στην εμπιστοσύνη  προς το πρόσωπο του ειδικού, προκειμένου να νιώθουν άνετα στο να αποκαλύπτουν περισσότερα συναισθήματα και πληροφορίες και να ανοιχτούν ακόμη περισσότερο, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα τις ανάγκες, τα κίνητρα και τον βαθμό συμμετοχής του καθενός στη δημιουργία προβλημάτων στο γάμο τους.

Ο εντοπισμός των στάσεων που οδηγούν σε προβλήματα μέσα στον γάμο είναι το πρώτο βήμα για να σωθεί ένας γάμος και το δεύτερο βήμα είναι να υπάρχει διάθεση για αλλαγή και βελτίωση. Από εκεί και πέρα ακολουθούν πολλά, αλλά μικρότερα βήματα, τα οποία θα πρέπει να γίνονται σε καθημερινή βάση, καθώς οι σχέσεις των ανθρώπων μοιάζουν με έναν κήπο. Μια μονάχα λίπανση κι ένα πότισμα μόνο, δεν αρκούν για να παραμείνει πράσινος κι ανθισμένος ο κήπος. Τα κίτρινα ή ξερά φύλλα αποτελούν τα πρώτα σημάδια ότι κάτι συμβαίνει πολύ χαμηλότερα, στο έδαφος και τις ρίζες. Έτσι, και στον γάμο, συνήθως οι εντάσεις και τα σύννεφα στη σχέση οφείλονται σε πολύ βαθύτερα αίτια.

 

Πηγή:

Π.Ε. Πετράκης, Πρόγραμμα: Διαχείριση χωρισμού – Διαζυγίου Γονέων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2013, Αθήνα.   

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.