Μπουκάι: περί ερωτικών σχέσεων

«Το να χτίσεις μια σχέση με διάρκεια απαιτεί δεξιοτεχνία, κι αυτό επιτυγχάνεται μόνο με εξάσκηση. Όταν θα είσαστε σε θέση να ξέρετε ποιο είναι το κέντρο της σχέσης που επιθυμείτε, τότε θα μπορέσετε να στοχεύσετε προς αυτήν την κατεύθυνση. Αν δεν αποφασίσετε πρώτα να ξεκαθαρίσετε κατά πόσο τα σχέδιά σας συμπίπτουν, -δηλαδή τον κύκλο όπου θα στοχεύσετε τα βέλη σας-, η ευτυχία που θα βρείτε θα είναι απλά μια σύμπτωση ή μια πλασματική κατασκευή για τα μάτια του κόσμου. Και αυτό που ήθελα περισσότερο να σας επισημάνω: όταν η αγάπη παραμένει, ο πόνος μιας διαφωνίας περιέχει πάντα διπλή θλίψη: τον πόνο που υποφέρω εγώ ο ίδιος και τη θλίψη για τον πόνο του ανθρώπου που αγαπώ, ακόμα κι αν ξέρω ότι δεν μπορώ να συνεχίσω τον δρόμο μου μαζί του» (σελ. 37).


Συχνά μέσα στη σχέση μας επιλέγουμε να σχεδιάσουμε ομόκεντρους κύκλους γύρω από κάθε πράξη, έτσι ώστε να μπορέσουμε ο καθένας να αποφύγει τον δικό του πόνο ή τον πόνο του άλλου. 

Ορισμένες φορές υπάρχει η δυνατότητα να «μην είναι σκοπός ο στόχος». Μπορεί να είναι η ίδια η διαδρομή ο σκοπός της κίνησης. Μπορούμε να κινούμαστε σε μια πορεία χωρίς κάθε βήμα να αποτελεί μια δοκιμασία. Έτσι έχουμε τη δυνατότητα να αντλήσουμε ευχαρίστηση προχωρώντας προς μια κατεύθυνση. 


Ο Χόρχε αναφέρει: «Όταν σταμάτησα να κυνηγάω τη σκιά των προσδοκιών μου, άρχισαν να εμφανίζονται μεγαλύτερες ευκαιρίες που ποτέ δεν είχα φανταστεί, και συνοδοιπόροι πιστοί και αξιόπιστοι. Εγώ ήμουν ξύπνιος και μπόρεσα να τους δω…».

«Είναι αλήθεια πως δεν μπορούμε ούτε να το προβλέψουμε ούτε να το ελέγξουμε, αλλά δέξου αυτή την ιδέα για αληθινή. Η τύχη ποτέ δεν πλησιάζει αυτούς που, αντί να πηγαίνουν σε αναζήτηση του ονείρου, περιορίζονται στο να τρέχουν πίσω από ματαιόδοξους στόχους» (σελ. 271).  

Μπουκάι, Χόρχε. (2012). Βασίσου πάνω μου. Αθήνα: Opera.

Στα δύσκολα…

Στα δύσκολα δεν είναι κανείς εκεί… δεν είναι κανείς πουθενά… και όσο κι αν ψάχνεις εκείνες τις γνώριμες φιγούρες βλέπεις… δεν μπορείς να εντοπίσεις καμιά… Πού είναι άραγε; Πού πήγαν όλοι εκείνοι που μέχρι χθες ήταν εδώ; Και αφού σκεφθείς και αναπολήσεις και νοσταλγήσεις για λίγο… απορείς: έφυγαν ή τους έδιωξες; Έφυγαν ή ποτέ δεν ήταν εδώ; Και τι ακριβώς σου πρόσφεραν όταν ήταν; Και τι θα μπορούσαν να σου προσφέρουν τώρα; Και τι θα ήθελες να τους πεις; Και τι θα σου έλεγαν; Ίσως τίποτα… η παρουσία μερικές φορές αρκεί… επιβεβαιώνει… καθησυχάζει… 

Στα δύσκολα δεν ήσουν εδώ… και ίσως ποτέ να μην ήσουν εδώ… και ίσως ποτέ να μην κατάλαβες τι από όλα ήταν δύσκολο… και τώρα μένω να αναρωτιέμαι… τι περιμένω; Τι προσδοκώ και γιατί; Θα φανεί πολύ πεσιμιστικό αν πω τίποτα, κανέναν, εδώ στο πουθενά…

Έμαθα, σκέφτηκα, προβληματίστηκα, παρέμεινα εδώ να περιμένω… ποιος άραγε θα είναι παρών; Κανείς; Είναι κανείς εδώ; Και τελικά που πήγαν όλοι; Μήπως τόσο καιρό πίστευα πώς είναι εδώ, αλλά ποτέ δεν ήταν; Και τώρα, που ήθελα απλά να μιλήσω… να ξεχαστώ… να ακούσω μια κουβέντα… κανείς δεν είναι εδώ… 


Στα δύσκολα… κανείς δεν είναι εδώ… και οι σχέσεις κρίνονται και δοκιμάζονται… και αξιολογούνται… κι εσύ παραμένεις ένας αυστηρός κριτής που δεν ξεχνά και δεν προσδοκά πλέον… γιατί ξέρεις… ότι κανείς δεν είναι εδώ… κανείς δεν μπορεί να απαλύνει όλα αυτά που κατέκλυσαν βίαια και άξαφνα την ίδια σου την ύπαρξη… γιατί ξέρεις… ότι κανείς δεν είναι εδώ… κανείς… κανείς…


Ίσως να σε τρόμαζε αυτή η μοναξιά… ίσως να σ’ έκανε να απορείς… όμως, πέρασαν πολλές μέρες τώρα που αναρωτιέσαι… που πήγαν όλοι; Και γιατί ‘φύγαν και γιατί δεν γυρνούν; Να γυρίσουν που; Δεν υπάρχει επιστροφή… 

Εκεί στα δύσκολα κανείς… μετά τα δύσκολα… όλα είναι τόσο διαφορετικά… ησυχία, παντού ησυχία… κανείς δεν είναι εδώ… αλλά τουλάχιστον υπάρχει μια ανακούφιση… μια ηρεμία… μια ήσυχη και γνώριμη ερημιά… εδώ χωρίς κανέναν, εδώ στο ίδιο γνώριμο μέρος, περιμένοντας τη ζωή… όπως κι αν είναι… με πολλές εκπλήξεις… αν και αυτό που θα σε εκπλήσσει πάντα πιο πολύ από όλα… θα είναι οι άνθρωποι… που μπορούν να φτάσουν… τι λόγια μπορούν να ξεστομίσουν… σε τι συμπεριφορές μπορεί να οδηγηθούν… 

Εκεί στα δύσκολα… κατάλαβες ότι είναι μια ευκαιρία να ανακαλύψεις τους ανθρώπους… να μάθεις τι σημαίνει άνθρωπος… να μάθεις τι σημαίνει ζωή… και ότι εκεί στα δύσκολα τίποτα δεν είναι δεδομένο… ούτε καν η παρουσία των ανθρώπων… ούτε καν η ουσία αυτών… και δεν μπορείς να σκεφθείς ότι  έτσι είναι οι άνθρωποι…

Ο άνθρωπος και η φυλακή του…

Σε ορισμένες περιπτώσεις επιλέγουμε εμείς οι ίδιοι να εγκλωβίσουμε τον εαυτό μας μέσα σε μια φυλακή, μη γνωρίζοντας τι μπορούμε να κάνουμε την απεριόριστη ελευθερία μας. Ενώ μπορούμε να κάνουμε ότι θέλουμε, να πάμε ότι θέλουμε… πολλές φορές καταλήγουμε να μην κάνουμε τίποτα και να μην πάμε πουθενά… 

Μπαίνοντας στη φυλακή, θα πρέπει να καθορίσουμε ένα νέο πρόγραμμα, ένα ωράριο για την καθημερινότητά μας… «Ωστόσο, παρά το μεγαλείο της ικανοποίησης των πρώτων ημερών και την απόλυτη αφοσίωση στη φυλακή της λήθης μου, άρχισε απρόσμενα να μου λείπει ο κόσμος πίσω από τα κάγκελα του παραθύρου μου» (σελ. 257).  


 «Πόσο δύσκολο μου ήταν τελικά να αντιμετωπίσω την αλήθεια! 


Ήθελα να επιστρέψω σε όλα εκείνα που είχα υποτιμήσει: στη ζωή και στους ανθρώπους. Ήθελα να βγω. Ορκίζομαι πως το ήθελα. Αλλά θυμήθηκα ότι το κλειδί ήταν έξω εκεί που δεν έφταναν τα χέρια μου, ακόμα πεταμένο δίπλα στην άκρη του δρόμου. Στην πραγματικότητα, σκέφτηκα, αρκούσε να ζητήσω το κλειδί από κάποιον περαστικό, για να βρεθώ ξανά ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα.


Στην αρχή παρακάλεσα με χαμηλή φωνή, μετά με δυνατή και τέλος φωνάζοντας, αλλά κανείς δεν έδωσε σημασία στην παράκλησή μου. Ο κόσμος περπατούσε βιαστικός, σαν να μην με έβλεπε, σαν να μην ήξερε πως η ελευθερία μου βρισκόταν στα χέρια του.

Ποτέ δεν υπέφερα τόσο. Η φυλακή μου, ιδανικό καταφύγιο άλλων εποχών, με είχε απομονώσει από τη ζωή. 

Ξαφνικά ακούστηκαν ακανόνιστα βήματα στα αριστερά του παραθύρου μου. Μια ηλικιωμένη πλησίασε αργά και σταμάτησε δίπλα στο κλειδί της φυλακής μου. 


Οι αισθήσεις μου ήταν τεταμένες σε σημείο έκρηξης. Είχε δει το κλειδί, αναμφιβόλως. Ακολούθησα το βλέμμα της… Φαντάσου να μην το καταλάβει και να εξαφανιστεί μαζί με το κλειδί για πάντα, σκέφτηκα.


‘Ε… ακούστε… εσείς… Το κλειδί είναι δικό μου…’ της φώναξα. Αν μου ανοίξετε, σας χαρίζω αυτό το μέρος… με ακούτε;’


Αλλά εκείνη δεν μ’ άκουγε.


Αργά αργά άπλωσε το χέρι της –όπως φοβόμουν- προς το κλειδί. 


Πριν φτάσει, όμως, να το αγγίξει, σκόνταψε κι έπεσε στον δρόμο χτυπώντας στο κεφάλι.

‘Βοήθεια’, φώναξε. ‘Δεν μπορώ να σηκωθώ’.

Κανείς δεν πήγαινε να τη βοηθήσει. Ο δρόμος ήταν έρημος.

‘Βοήθεια’ φώναξε. ‘Δεν μπορώ να σηκωθώ’.


Κανείς δεν πήγαινε να τη βοηθήσει. Ο δρόμος ήταν έρημος.

‘Βοήθεια!’ ικέτευσε με τρεμάμενη φωνή.


Μόνο εγώ μπορούσα να τη βοηθήσω. Δεν συγκρατήθηκα άλλο. Έτρεξα προς την πόρτα και, παρόλο που ήξερα πως η κλειδαριά μου ήταν απαραβίαστη, ρίχτηκα πάνω της με όλο το βάρος του σώματός μου.


Πριν καταλάβω τι συνέβαινε, βρέθηκα ξαπλωμένος στο πεζοδρόμιο.

Η πόρτα δεν είχε ποτέ κλειδωθεί!


Εγώ ήμουν που ποτέ δεν είχα προσπαθήσει να την ανοίξω. Είχα περιοριστεί να ζητάω βοήθεια απ’ έξω…


Τα βογγητά και οι αναστεναγμοί της ηλικιωμένης με επανέφεραν από τους συλλογισμούς μου. Πλησίασα και τη βοήθησα να σηκωθεί. Την έβαλα να καθίσει στα σκαλιά της φυλακής κι έτρεξα να της φέρω ένα ποτήρι νερό. 

Μόλις τελείωσα την περιποίηση των τραυμάτων της, η ηλικιωμένη ανέκτησε τις δυνάμεις της, με ευχαρίστησε φιλώντας μου τα χέρια κι έφυγε». (σελ. 258-260).  




Μπουκάι, Χόρχε. (2012). Βασίσου πάνω μου. Αθήνα: Opera.

Ο εικονικός έρωτας

«Στον εικονικό έρωτα, οι άνθρωποι και οι καταστάσεις βρίσκονται μέσα σε σχέσεις εξ αποστάσεως. Εγώ ζω στη Νέα Υόρκη κι εκείνη στη Βοστόνη. Γνωριστήκαμε όταν πήγα επίσκεψη σ‘ ένα φίλο από το κολέγιο κι αμέσως ήρθαμε πολύ κοντά: ενδιαφέρουσες συζητήσεις και καταπληκτικό σεξ. Άρχισα να πηγαίνω στη Βοστόνη κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο κι εκείνη να έρχεται στη Νέα Υόρκη. Ποτέ δε βαριόμασταν ο ένας τον άλλο και τα Σαββατοκύριακά μας ήταν γεμάτα ευχάριστες δραστηριότητες και διασκεδάσεις.  

Alon Gratch. (2005). Αν η αγάπη μπορούσε να σκεφτεί… Αθήνα: Εκδόσεις Θυμάρι, σελ. 83-87. 

Ο ναρκισσιστικός έρωτας

«Στην πραγματικότητα, όμως, ο Νάρκισσος μιλούσε στην εικόνα του εαυτού του που έβλεπε να αντανακλάται στο νερό της λίμνης και τα λόγια που έλεγε η Ηχώ ήταν κι αυτά αντανάκλαση- ηχητική αντανάκλαση των δικών του λόγων. Αξιοσημείωτο, βέβαια, είναι πως ο Νάρκισσος και η Ηχώ ξεγελάστηκαν και οι ίδιοι- όπως ξεγελιόμαστε όταν βρεθούμε σε ένα δωμάτιο γεμάτο καθρέφτες. Από εκεί που στεκόταν η Ηχώ δεν μπορούσε να δει το είδωλο του Νάρκισσου μέσα στη λίμνη, κι έτσι νόμισε ότι τα λόγια του ήταν για αυτήν. Κι ο Νάρκισσος –που το βλέμμα του είχε μαγνητιστεί από το είδωλό του στο νερό της λίμνης- νόμισε ότι τα λόγια που άκουσε ήταν απάντηση από τα’ αγαπημένο του είδωλο, και είδε τα χείλη του μέσα στο νερό να σχηματίζουν πράγματι αυτά τα λόγια αγάπης».

«Συνήθως, πιστεύουμε ότι ο παθολογικός ναρκισσισμός είναι μια μορφή υπέρμετρης αγάπης για τον εαυτό μας –στην πραγματικότητα, όμως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ο νάρκισσος, έχει – συνήθως χωρίς να το συνειδητοποιεί- χαμηλή αυτοεκτίμηση, ακόμα και απέχθεια για τον εαυτό του. Και για να καταφέρει να τα παραβλέψει αυτά, μεγαλοποιεί τις επιτυχίες του, τη δύναμή του ή την ομορφιά του, και κομπάζει για τα χαρίσματά του».


«Ο ρόλος του ναρκισσισμού στον έρωτα έχει δύο πλευρές: τη θετική και την αρνητική. Από τα πρώτα χρόνια μας και σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, η αυτοεκτίμησή μας αναπτύσσεται όταν μας αγαπάνε –για αυτό και κάθε έρωτάς μας την επηρεάζει θετικά. Νιώθουμε ότι αξίζουμε, όταν ο έρωτάς μας βρει ανταπόκριση, και, αντίθετα, μειώνεται η αυτοεκτίμησή μας όταν τον απορρίψουν. Αφού, λοιπόν, είναι σημαντικό για εμάς να έχουμε υψηλή αυτοεκτίμηση για να αισθανόμαστε καλά, ο ναρκισσισμός μας θέτει σε ενέργεια διάφορους αμυντικούς μηχανισμούς με στόχο να την αυξήσει. Μια από τις σημαντικότερες άμυνες που συναντάμε στον έρωτα είναι η άμυνα της εξιδανίκευσης. Η συναισθηματική γενναιοδωρία, που νιώθουμε όταν είμαστε ερωτευμένοι, οφείλεται στην εξιδανίκευση του ερωτικού μας συντρόφου. Παραβλέπουμε τις ατέλειές του και πιστεύουμε ότι επιτέλους συναντήσαμε το τέλειο ταίρι μας που δεν θα μας προδώσει και δε θα μας εγκαταλείψει. Τιε περισσότερες φορές δεν γνωρίζουμε πραγματικά τον άνθρωπο που ερωτευόμαστε γιατί δεν έχουμε αρκετά δεδομένα…»

«Στην καλύτερη περίπτωση ερωτευόμαστε ένα στοιχείο του ερωτικού μας συντρόφου, περιορίζουμε το βλέμμα μας σ’ αυτό το στοιχείο και επιμένουμε ότι αυτό που βλέπουμε είναι ολόκληρο το άτομο…»  

Alon Gratch. (2005). Αν η αγάπη μπορούσε να σκεφτεί… Αθήνα: Εκδόσεις Θυμάρι, σελ. 45-48.

Ο απαγορευμένος έρωτας

«Όλοι οι ψυχαναλυτές γνωρίζουν καλά ότι ένας έρωτας μπορεί να είναι απαγορευμένος από τη συνείδησή μας. Για τους οπαδούς της Φροϊδικής θεωρίας, όλα ανάγονται στον πρώτο μας έρωτα –τον έρωτα με τον γονέα του αντίθετου φύλου- που ήταν απόλυτα απαγορευμένος. (…) 

Όλοι σχεδόν παραδέχονται ότι οι γονείς ερωτεύονται τα παιδιά τους και το αντίστροφο, με τη διαφορά ότι στην περίπτωση αυτή ο έρωτας είναι απόλυτα διαχωρισμένος από τη σεξουαλικότητα. Όμως, στη φύση, έρωτας και σεξουαλικότητα είναι συνήθως το ένα δίπλα στο άλλο, πολλές φορές αλληλεξαρτώνται και συχνά ταυτίζονται. (…) Στην κοινωνία μας, ανατρέφουμε τα παιδιά μας με την ιδέα ότι το σεξ είναι συναρπαστικό και υπέροχο, ταυτόχρονα, όμως, απαγορευμένο –τουλάχιστον για αυτά».

Alon Gratch. (2005). Αν η αγάπη μπορούσε να σκεφτεί… Αθήνα: Εκδόσεις Θυμάρι, σελ. 203-205.

Ο ανδρόγυνος έρωτας

«Σήμερα, οι ψυχοθεραπευτές που ασχολούνται με προβλήματα γάμου βλέπουν όλο και περισσότερα ζευγάρια στα οποία οι ρόλοι άντρα- γυναίκας εξακολουθούν να έχουν την ακραία τους μορφή αλλά εμφανίζονται αντεστραμμένοι. 

Στο Ερμαφρόδιτο Ζευγάρι- που θεωρητικά θα έπρεπε να είναι ιδανικό αφού κάθε σύντροφος μπορεί να παίρνει ότι καλύτερο και από τα δύο φύλα- ο άντρας είναι ευαίσθητος και επικοινωνιακός, ενώ η γυναίκα δυνατή και διεκδικητική. Σ’ αυτή τη σχέση ο άντρας ερωτεύεται μια γυναίκα που θεωρεί δυνατή και ανεξάρτητη, και μπορεί να τη σέβεται, και η γυναίκα ερωτεύεται κάποιον άντρα που θεωρεί συναισθηματικά υποστηρικτικό και μαζί του μπορεί να δεθεί ψυχικά».


«Όταν οι ρόλοι των δύο φύλων πάρουν την ακραία τους μορφή μέσα σε ένα ζευγάρι, άσχετα αν είναι παραδοσιακό ή έχει σύγχρονη μορφή με αντίστροφους τους ρόλους άντρα-γυναίκας, αυτό που χρειάζεται είναι να βρεθεί η μέση οδός. Πάνω από όλα, χρειάζεται να καταφέρουν να αποδεχτούν την αμφιθυμία τους για το φύλο του συντρόφου τους».



Alon Gratch. (2005). Αν η αγάπη μπορούσε να σκεφτεί… Αθήνα: Εκδόσεις Θυμάρι, σελ. 265-268.