Διαβάζοντας το βιβλίο: «Μεταφυσική της ερωτικής αγάπης και Περί γυναικών»

Του Άρτουρ Σοπενάουερ

«Η Μεταφυσική της ερωτικής αγάπης είναι ένα κείμενο με το οποίο ο Σοπενάουερ προβαίνει σε διευκρινίσεις που αφορούν αποσπάσματα από το τέταρτο βιβλίο του βασικού του έργου Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση. 

 

Το ενδιαφέρον σε αυτό το κείμενο περί έρωτος είναι ότι ο Σοπενάουερ, αντιβαίνοντας στο πνεύμα της εποχής του, αποδομεί κάθε διάθεση για ρομαντικές ονειροπολήσεις, και σίγουρα θα απογοήτευε πολλούς από τους αναγνώστες του, οι οποίοι θα ανακάλυπταν διαβάζοντάς το πως οι παθιασμένοι έρωτές τους δεν ήταν τίποτε άλλο από έρμαιο άλογων φυσικών δυνάμεων.

Ο Σοπενάουερ, τονίζοντας τις βιολογικές συνιστώσες του ερωτικού φαινομένου, ίσως βρίσκεται με αυτό του το έργο κάπως μπροστά από την εποχή του. Δεν θα λέγαμε το ίδιο και για το δεύτερο κείμενο Περί γυναικών, το οποίο δεν αντέχει σε καμία κριτική, αφού σε αυτό προβάλλεται απλώς εν είδει θεωρίας η προβληματική του σχέση με τις γυναίκες και βεβαίως με τη μητέρα του» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

«Το γεγονός όμως, πως κάθε φορά που ερωτευόμαστε, ανεξαρτήτως του πός αντικειμενικά και με πόσο υπέροχη όψη μπορεί να εμφανίζεται αυτός ο θαυμασμός, ο σκοπός είναι ένας και μοναδικός, δηλαδή η γέννηση ενός ατόμου με συγκεκριμένες ιδιότητες. Αυτό το γεγονός λοιπόν επιβεβαιώνεται πρωτίστως από το ότι το ουσιώδες δεν είναι η ερωτική ανταπόκριση, αλλά η κατοχή του άλλου, δηλαδή η φυσική απόλαυση. Η βεβαιότητα της ανταπόκρισης δεν μπορεί λοιπόν να αποτελέσει παρηγοριά για την έλλειψη της κατοχής, πολλές φορές μάλιστα έχει οδηγήσει μια τέτοια κατάσταση κάποιους στην αυτοκτονία. Απεναντίας, υπάρχουν ερωτευμένοι, που ικανοποιούνται πολύ, ακόμα κι όταν δεν μπορούν να λάβουν καμία ανταπόκριση, με την κατοχή, δηλαδή με την φυσική απόλαυση και μόνον. Αυτό αποδεικνύουν όλοι οι αναγκαστικοί γάμοι, και ομοίως η τόσο συχνά εξαγοραζόμενη εύνοια της γυναίκας, η οποία πραγματοποιείται, παρά την αποστροφή της, με μεγάλα δώρα, και βεβαίως οι περιπτώσεις βιασμού. Το γεγονός πως γεννιέται αυτό το συγκεκριμένο παιδί, είναι ο αληθινός σκοπός ολόκληρης της ερωτικής ιστορίας, παρόλο που για τους εμπλεκόμενους παραμένει ασυνείδητος, ενώ ο τρόπος που αυτός πραγματοποιείται είναι δευτερευούσης σημασίας. Πόσο δυνατά θα κραύγαζαν οι υψηλές, οι ευαίσθητες και βεβαίως οι ερωτευμένες ψυχές με τον άξεστο ρεαλισμό αυτής μου της άποψης! Κι όμως πλανώνται…» (σελ.. 37-38). 

 

Πηγή:

Άρτουρ Σοπενάουερ. 2020. «Μεταφυσική της ερωτικής αγάπης και Περί γυναικών». Εκδόσεις Αργοναύτης.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Τι είναι η παιγνιοθεραπεία;

«Σε έναν αποχωρισμό, όλοι συνηθίζουμε να κάνουμε δώρα, θέλοντας να ‘’παντρέψουμε’’ έτσι τις δύο διαδοχικές καταστάσεις. Όταν μάλιστα αποχωριζόμαστε μια χρόνια κατάσταση που μας προβληματίζει, ίσως η Παιγνιοθεραπεία να είναι απλά ένα δώρο που μόνο εμείς οι ίδιοι μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας. 

‘’Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μπορεί να ξανα-ανακαλύψει αυτό που έχασε ή δεν είχε ποτέ ή ότι του ήταν πολύ επώδυνο να επεξεργαστεί (Winnicott). Το δωμάτιο της Παιγνιοθεραπείας είναι ένας καλός χώρος για μεγάλωμα, αφού μέσα στην ασφάλειά του και με τον πιο φυσικό τρόπο (το παιχνίδι), το παιδί είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο, και κανείς δεν το κατευθύνει ή το κριτικάρει. Η ασφάλεια παρέχεται επιπλέον μέσα από την απόσταση που προσφέρει ο συμβολισμός. Είναι η ασφάλεια που προσφέρει ο προσωπικός χώρος του μεταβατικού ‘’as if space’’, σύμφωνα με τον Mooli Lahad. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι μπορούμε να πηγαινοερχόμαστε στη γέφυρα ανάμεσα στο φανταστικό και στο πραγματικό όσο συχνά θέλουμε και με απόλυτη ασφάλεια. Μια ασφάλεια που την παρέχει και το συμβόλαιο με τα όρια που θέτει. Σαν τα ‘’μαγικά εάν’’ του Στανισλάβσκι, που οδηγούν τον καθένα σε μια εντελώς προσωπική αλήθεια. Τα ‘’εάν’’ έχουν τόση δύναμη, που μπορούν να φέρουν κάτι στο επίπεδο της φαντασίας αλλάζοντας έστω και ένα μόνο στοιχείο του. Υφαίνουν το όραμα με τις προσωπικές μας εικόνες’’.

Έτσι η Παιγνιοθεραπεία γίνεται το διευκολύνον περιβάλλον που μπορεί να απενοχοποιήσει, να απελευθερώσει και να γίνει η ενδιάμεση περιοχή. Το μαγικό χαλί μπορεί να λειτουργήσει μεταβατικά όχι μόνο στις ατελείωτες νυχτερινές αφηγήσεις της Χαλιμάς, αλλά και στην πραγματική ζωή, ή, μάλλον, στην ενδιάμεση πραγματικότητα μιας παιγνιοθεραπευτικής διαδικασίας.

Αυτή ακριβώς είναι η δύναμη των θεραπειών μέσω της τέχνης, και ειδικότερα της Παιγνιοθεραπείας: να ενεργοποιούν τη συναισθηματική μνήμη, το μνημονικό ίχνος που άφησε στα πρώτα μας βήματα η σχέση με τη μητέρα. […] Η Παιγνιοθεραπεία δίνει μια αίσθηση ότι βρίσκεσαι ανάμεσα σε δύο καταστάσεις, φέρεις στοιχεία και των δύο αλλά δεν ανήκεις πουθενά, ενώ κάποτε νιώθεις ότι πατάς στο κενό… Κενό όμως που δεν αποτελεί άδειο, αλλά έναν πλούσιο σε ερεθίσματα και εμπειρίες χώρο. Ένα χώρο που αποδέχεται και προσπαθεί να βοηθήσει να συνυπάρξουν τα θέλω και τα πρέπει μας (σελ. 70-72). 

 

Πηγή:

Αφροδίτη Παπαδογεωργοπούλου. 2010. Παιδιά- ‘’πτυσσόμενα τηλεσκόπια’’… όταν ανακάλυψαν το μαγικό χαλί της Παιγνιοθεραπείας. Εκδόσεις Κοντύλι.

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαβάζοντας το βιβλίο: «Τα Εις Εαυτόν»

Του Μάρκου Αυρήλιου

 

«Τα Εις Εαυτόν του Μάρκου Αυρήλιου είναι οι απαράμιλλης σοφίας προσωπικοί στοχασμοί ενός στωικού φιλοσόφου που ήταν ταυτόχρονα ο ισχυρότερος άνθρωπος της εποχής του.

Ρωμαίος αυτοκράτορας από το 161 έως το 180 μ.Χ., ο Μάρκος Αυρήλιος ασπάστηκε τη στωική φιλοσοφία από νεαρή ηλικία. Ως αυτοκράτορας διατήρησε τη συνήθεια να εξασκείται καθημερινά στον στωικισμό, με σκοπό να υπενθυμίζει στον ίδιο του τον εαυτό να παραμένει ταπεινός, υπομονετικός και ανθεκτικός στις δυσκολίες της θέσης του. Κατέγραψε τις σκέψεις του στο ημερολόγιό του, εμψυχώνοντας τον εαυτό του ώστε να εκπληρώνει καλύτερα τις ευθύνες του ως αυτοκράτορας, αλλά και ως άνθρωπος.

Τα Εις Εαυτόν γράφτηκαν ως προσωπικό ημερολόγιο κι όχι ως έργο που επρόκειτο να δει το φως της δημοσιότητας- ωστόσο αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα έργα πρακτικής φιλοσοφίας που συνεχίζουν να εμπνέουν και να εμψυχώνουν τον άνθρωπο του σήμερα. προσφέρουν καθοδήγηση σε όποιον αναζητά τη συνεχή αυτοβελτίωση και επιδιώκει ψυχική και πνευματική αντοχή.

Ανάγνωσμα ιδιαίτερα προσιτό. Τα Εις Εαυτόν θα γίνουν αγαπημένο βιβλίο στο οποίο θα προστρέχετε τακτικά για έμπνευση απέναντι στα μικρά και μεγάλα συμβάντα της ζωής» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).  

«Πόση ηρεμία κερδίζει όποιος δεν κοιτάζει τι είπε, τι σκέφτηκε ή τι έκανε ο διπλανός του, αλλά μόνο τι κάνει ο ίδιος, για να είναι η πράξη του αυτή δίκαιη, θεοσεβής και σύμφωνη με τον ενάρετο άνθρωπο. Μη βλέπεις τους σκοτεινούς χαρακτήρες, αλλά να τρέχεις ευθεία στη γραμμή σου, χωρίς να στρέφεις το βλέμμα εδώ κι εκεί» (σελ. 73).

«Σε λίγο πεθαίνεις, κι ακόμα να γίνεις απλός, ατάραχος, ακόμα να απαλλαγείς από την υποψία ότι μπορεί να βλαφτείς από κάτι εξωτερικό, ακόμα να γίνεις ευμενής προς όλους και να τοποθετήσεις τη φρόνηση μόνο στη δικαιοπραγία» (σελ. 81).

 

Πηγή:

Μάρκος Αυρήλιος. 2022. Τα Εις Εαυτόν. Εκδόσεις Κάκτος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Το ‘’παράδοξο της ευτυχίας’’ στην τρίτη ηλικία

«Θα πρέπει να τονισθεί ένα παράδοξο που έχει βρεθεί με τους ηλικιωμένους. Είναι το ‘’παράδοξο της ευτυχίας’’. 

 

Οι ηλικιωμένοι διατηρούν την ευεξία τους και την υποκειμενική αίσθηση ότι είναι καλά και είναι ικανοποιημένοι από τη ζωή τους, ακόμη και όταν ένας αντικειμενικός κριτής θα θεωρούσε ότι η ζωή τους είναι τέτοια που δε δικαιολογεί μια τέτοια θετική αίσθηση. Αυτό εξηγείται τόσο μέσω της διατήρησης της ταυτότητάς τους ακέραιης παρά τις όποιες αλλαγές της ηλικίας, όσο και μέσω της ταύτισης με την ομάδα των συνομηλίκων τους, όπου οι σωματικοί πόνοι, τα προβλήματα υγείας και άλλα παρεμφερή θεωρούνται φυσιολογικά για τους ηλικιωμένους. 

Η θετική αντιμετώπιση αυτού που θεωρείται ‘’κανονικό’’ για τους ηλικιωμένους, βοηθά στη μείωση των αρνητικών συναισθημάτων και την αναγνώριση των καλών στοιχείων της ζωής και της εμπειρίας τους, ακόμη και αν αυτά είναι λίγα για έναν εξωτερικό κριτή ή για μια άλλη ηλικία.

Μια άλλη ερμηνεία του ‘’παράδοξου της ευτυχίας’’ είναι ότι οι ηλικιωμένοι χρησιμοποιούν διάφορους αμυντικούς μηχανισμούς προκειμένου να διατηρήσουν μια θετική εικόνα του εαυτού τους, πράγμα που συντελεί στην ψυχική τους ευεξία. 

Για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι δικαιολογούν διάφορα λάθη τους, απορρίπτουν την κριτική των άλλων, βλέπουν στους άλλους αυτά που τους ευχαριστούν και συμφωνούν με αυτούς, διατηρούν την αντίληψη ότι είναι ικανοί και καλοί σε αυτό που κάνουν, ακόμη και όταν δεν ασχολούνται με αυτό ενεργά πλέον, και τονίζουν τις επιτυχίες τους και τα θετικά στοιχεία του εαυτού τους. 

Έτσι, η αυτοεκτίμηση τους παραμένει αλώβητη, παρά τις αρνητικές ενδείξεις. Αυτοί οι μηχανισμοί βοηθούν τους ηλικιωμένους λειτουργώντας ως φίλτρο μέσα από το οποίο ερμηνεύουν τον εαυτό και τις εμπειρίες τους. 

Μάλιστα είναι πιο αποτελεσματικοί σε αυτούς, καθώς η εικόνα του εαυτού τους γίνεται πιο άκαμπτη ενώ οι νεότεροι είναι ευαίσθητοι στις αρνητικές για τον εαυτό τους πληροφορίες» (σελ. 212-213).

 

Πηγή:

Αναστασία Κωσταρίδου- Ευκλείδη (Επιμ.). Θέματα Γηροψυχολογίας και Γεροντολογίας. Εκδόσεις Πεδίο.

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαβάζοντας το βιβλίο: «Η παρηγοριά της φιλοσοφίας»

Του Αλαίν ντε Μποττόν

 

«Ο Αλαίν ντε Μποττόν, συγγραφέας της μεγάλης εκδοτικής επιτυχίας Πώς ο Προυστ μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου, χρησιμοποιεί έξι από τα καλύτερα μυαλά στην ιστορία της φιλοσοφίας προκειμένου να μιλήσουν για τα προβλήματα της καθημερινότητας. Έχουμε λοιπόν τον Σωκράτη, τον Επίκουρο, τον Σενέκα, τον Μονταίνι, τον Σοπενχάουερ και τον Νίτσε να ασχολούνται με ορισμένα θέματα που απασχολούν όλους μας: την έλλειψη χρημάτων, τα βάσανα του έρωτα, την ανικανότητα, το άγχος, τον φόβο της αποτυχίας και την πίεση για συμμόρφωση» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 «Ο λόγος που δεν συλλογιζόμαστε τον κίνδυνο μιας αναπάντεχης καταστροφής, με αποτέλεσμα να πληρώνουμε το τίμημα της αθωότητάς μας, είναι ότι η πραγματικότητα αποτελείται από δύο βασανιστικά συγκεχυμένα χαρακτηριστικά: από τη μια υπάρχει μια συνέχεια και μια αξιοπιστία που διαρκούν επί γενιές, από την άλλη υπάρχουν οι αναπάντεχες καταστροφές. Βρισκόμαστε διχασμένοι ανάμεσα σε μια αληθοφανή πρόσκληση να υποθέσουμε ότι το αύριο θα είναι λίγο- πολύ ίδιο με το σήμερα, και την πιθανότητα να αντιμετωπίσουμε κάτι τόσο φρικαλέο ώστε τίποτα πια δεν θα είναι το ίδιο.  Επειδή ακριβώς παρουσιάζουμε μια ισχυρή ενστικτώδη τάση να παραμελούμε το δεύτερο, ο Σενέκας επικαλέστηκε μια θεά.

Επειδή πληγωνόμαστε περισσότερο από το αναπάντεχο, κι επειδή πρέπει να περιμένουμε τα πάντα οφείλουμε, όπως πρότεινε ο Σενέκας, να έχουμε διαρκώς στο μυαλό μας την πιθανότητα μιας καταστροφής» (σελ. 118-119).

«Δυστυχώς, οι πνευματικές δυνάμεις που αναζητούν ενδελεχώς εναλλακτικές δύσκολα τίθενται υπό έλεγχο. Συνεχίζουν να καταστρώνουν σενάρια αλλαγής και προόδου ακόμα και όταν δεν υπάρχει ελπίδα αλλαγής της πραγματικότητας. Προκειμένου να συγκεντρωθεί η απαιτούμενη ενέργεια ώστε να αναλάβουμε δράση, κραδασμοί από δυσάρεστες ανησυχίες- άγχος, πόνος, οργή, προσβολή- μας υπενθυμίζουν ότι η πραγματικότητα δεν συμφωνεί με τις επιθυμίες μας» (σελ. 145).

 

Πηγή:

Αλαίν ντε Μποττόν. 2019. Η παρηγοριά της φιλοσοφίας. Εκδόσεις Πατάκης.  

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Ο προσωποποιημένος εαυτός

Του Sullivan

 

«Η έννοια του προσωποποιημένου εαυτού εισήχθη από τον Sullivan στο άρθρο του ‘’Η Ψευδαίσθηση της Προσωπικής Μοναδικότητας’’, όπου υποστηρίζει ότι ακριβώς η ψευδαίσθηση της μοναδικότητάς μας είναι αυτή που μας εμποδίζει να θεραπεύσουμε τον εαυτό μας από τη νεύρωση. 

 

Ο Sullivan πίστευε ότι το άγχος είναι αυτό που μας εμποδίζει να αντιληφθούμε πράγματα που θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν στη διόρθωση των λαθών μας και ότι διαχειριζόμαστε το άγχος μας με ενίσχυση των πράξεων που θα μας κάνουν να νιώσουμε  πιο ασφαλείς κατασκευάζοντας έναν δυνατόν, προσδιορισμένο και οριοθετημένο εαυτό.

Σύμφωνα με τον Sullivan, αυτός ο μυθοποιημένος εαυτός χαράζει την πορεία του στη ζωή πάνω σε μονοπάτια επιλεκτικής έλλειψης προσοχής και ποτέ δεν παρεκκλίνει από την καλά μαθημένη και ιδιαίτερα περιορισμένη πορεία του. Ως αποτέλεσμα, ο εαυτός, παραπλανημένος από το άγχος και υπηρετώντας μια υποτιθέμενη αυτοσυντήρηση, υποτιμά και μερικές αγνοεί τον ρόλο και τη σημασία των άλλων στη διαμόρφωσή μας ως ατόμων.

Ο Sullivan έδωσε έμφαση στην άποψή του ότι υπάρχει σημαντική αλληλοδιείσδυση μεταξύ του εαυτού και των άλλων, είτε ο εαυτός επιλέγει να το αναγνωρίσει είτε όχι. Αυτό δεν σημαίνει ότι απέφευγε την υποκειμενικότητα ή την έννοια της εσωτερικής ζωής. Μάλλον, σύμφωνα με τον Sullivan, η εσωτερική ψυχολογική ζωή σε σημαντικό βαθμό κατοικείται και διαμορφώνεται από τους άλλους:

‘’Από όσο ξέρω, κάθε ανθρώπινο ον έχει πολλές προσωπικότητες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Και καθώς πολλές από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις είναι λειτουργίες απευθυνόμενες σε φανταστικούς ανθρώπους –αυτό σημαίνει σε ανθρώπους που με καμία έννοια δεν είναι υλικά ενσαρκωμένοι- και καθώς έχουν την ίδια και μεγαλύτερη αξία και σημασία από αυτές τις λειτουργίες που απευθύνονται σε υλικά υπαρκτούς ανθρώπους όπως οι ταμίες στο γωνιακό κατάστημα, μπορεί κανείς να δει ότι παρότι η ψευδαίσθηση της προσωπικής μοναδικότητας ακούγεται σαν κάτι πολύ τρελό όταν το ακούς πρώτη φορά, υπάρχει σε αυτή, αν μη τι άλλο, τροφή για σκέψη’’.

Ο προσωποποιημένος εαυτός είναι δημιουργημένος ακριβώς για να αντισταθμίσει το άγχος της αλληλοδιείσδυσης με τους άλλους. Πάντως, στις σχέσεις οικειότητας, είτε πρόκειται για φιλίες, γάμο ή ψυχανάλυση, υπάρχει η δυνατότητα για ευεργετική αλληλοδιείσδυση και κατά αυτόν τον τρόπο διεύρυνση.

Αυτός ο προσωποποιημένος εαυτός μπορεί να αναδειχθεί τόσο στην ψυχαναλυτική θεραπεία όσο και στη θεραπεία οικογένειας, αν και η διαδικασία είναι λίγο διαφορετική στην καθεμία. Όταν το πλαίσιο είναι αναλυτικό, η προσωποποίηση προσδιορίζεται ως μεταβιβαστικό φαινόμενο. Ο ψυχαναλυτής μπορεί να διερωτάται για το πώς μια εντύπωση μοναδικότητας του ασθενή τον καθιστά αδιαπέραστο ως προς τη δέσμευση και την ερμηνεία. Όταν το πλαίσιο είναι συστημικό, η εστίαση βρίσκεται στο πως η εντύπωση μοναδικότητας και ιδιαιτερότητας του/ της ασθενή δεν τον/την αφήνει να ακούσει ή να συνεργαστεί με τον σημαντικό άλλο.

Πράγματι ένα από τα ενδιαφέροντα θέματα στη θεραπεία ζεύγους είναι η ισχυρή επίδραση των μετατοπίσεων στην προσωποποίηση του σημαντικού άλλου, οι οποίες δεν επηρεάζουν μόνο τη λειτουργία της σχέσης, αλλά και την αυτοενημερότητα και τον τρόπο που βιώνουμε τον εαυτό μας. Άνθρωποι που ξαφνικά αλλάζουν τις υποθέσεις εργασίας τους για τον άλλο αλλάζουν ριζικά τον τρόπο που οι ίδιοι νιώθουν» (σελ. 64-65).

 

Πηγή:

Μαίρη- Τζόαν Γκέρσον. 2015. Ο πλαισιωμένος εαυτός. Εκδόσεις Καστανιώτη.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.