Διαφορετικά είδη μητρότητας και δεσμού

Η μητέρα με το καλό ή το κακό στήθος

Η μητέρα που ακούει

Η μητέρα με ενσυναίσθηση

Η μητέρα που περιέχει

Η μητέρα που είναι και κάνει

Η μητέρα που κρατά

Η μητέρα με παρασκήνιο

Η απορριπτική, απούσα μητέρα

Η μητέρα του πόνου

Η εσωτερική μητέρα

Η διευκολυντική μητέρα

Η περιβαλλοντική μητέρα

Η μητέρα καθρέφτης

Η μητέρα αυτοαντικείμενο

Η μητέρα που δεσμεύει

Η εξιδανικευμένη μητέρα

Η μητέρα που ευνουχίζει

Η μητέρα που ενσωματώνει

Η μητέρα που μισεί τον εαυτό της

Η εσωτερικευμένη μητέρα

Η αρκετά καλή μητέρα

Η σκεπτόμενη μητέρα

Ο Winnicott εστίασε στη σχέση με τη μητέρα, στο είδος της μητρικής φροντίδας και στην ανάπτυξη του δεσμού. Περιέγραψε διάφορα είδη μητρικών εμπειριών που επηρεάζει την ικανότητα των βρεφών να είναι μόνα τους. Ο Winnicott ασχολήθηκε επίσης με τον ψευδή και τον αληθινό εαυτό, που παίζει ρόλο τόσο στην ατομική όσο και στη συνδυασμένη θεραπεία. Στη θεραπεία ζευγαριών, υπάρχει ένας μεταβατικός χώρος που δίνει την ευκαιρία στους συντρόφους να μετακινηθούν από καταστάσεις εξάρτησης και αλληλεξάρτησης με τη χρήση μεταβατικών αντικειμένων. Οι μητρικοί ρόλοι επηρεάζουν τα παράπονα που προκύπτουν μέσα στο ζευγάρι και τα οποία αναδύονται στη θεραπεία.

Αν η μητέρα δεν είναι επαρκής ως προς τον ρόλο της, το άτομο δεν μπορεί να λειτουργήσει επαρκώς ως σύντροφος σε μια στενή σχέση. Για παράδειγμα, ένα παθητικο-επιθετικό άτομο θα προσπαθεί συνεχώς να δημιουργήσει ξανά τη δυάδα γονιού- παιδιού εμπλέκοντας σε συμπεριφορές, μέσα από τις οποίες δηλώνει «Είμαι το μωρό και είσαι η μαμά/ σύζυγος που θα με φροντίζει». Ο Winnicott  χρησιμοποιεί την έννοια του ψευδούς εαυτού, ο οποίος βρίσκεται σε συνεχή μάχη με τον αληθινό εαυτό, καθώς παραμονεύει διαρκώς στη σκιά του και τον διαψεύδει.

 

Πηγή:

Joan Lachkar. 2014. Common complaints in couple therapy. New Approaches to treating marital conflict. Routledge.

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Γιατί οι άνθρωποι παραμένουν σε επώδυνες, συγκρουσιακές σχέσεις;

Σύμφωνα με τον Fairbairn, οι άνθρωποι έχουν την τάση να παραμένουν προσκολλημένοι για πάντα σε επώδυνα κακά εσωτερικά αντικείμενα. Οι σχέσεις που αναπτύσσει το άτομο με τα αντικείμενα καθορίζουν τις ασυνείδητες φαντασιώσεις και τα κίνητρα. Το άτομο μπορεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα μέσα από την προβολή και την ταύτιση με κακά αντικείμενα. Υπάρχουν άτομα που μπερδεύουν την αγάπη με τον πόνο και δεν μπορούν να αισθανθούν μια φαινομενική ζωντάνια, εκτός εάν αυτές οι έννοιες συγχωνευθούν σε μια δυσλειτουργική, καταστροφική προσκόλληση. Πολλά άτομα συνεχίζουν να ασχολούνται με το άτομο που είχαν σχέση ακόμη και μετά τον χωρισμό. Οι μηνύσεις, οι αλληλοκατηγορίες και η ενασχόληση με τη ζωή του άλλου δείχνει το πόσο δεμένος παραμένει κάποιος με το κακό αντικείμενο. 

Παιδιά που έχουν βιώσει σωματική και συναισθηματική κακοποίηση έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τέτοιου είδους τραυματικούς δεσμούς. Οτιδήποτε είναι καλύτερο από το κενό. ‘Τουλάχιστον νιώθω ζωντανός! Ξέρω ότι υπάρχω’.

«Ένας ναρκισσιστικός σύζυγος προβάλλει ένα συναίσθημα στην οριακή σύζυγό του ότι είναι άχρηστη και δεν δικαιούται τίποτα, ότι δεν πρέπει να χρειάζεται ή να θέλει τίποτα. Παραπονιέται: «Το μόνο που κάνεις είναι γκρίνια, γκρίνια, γκρίνια». Μη γνωρίζοντας πώς να εκφράζει νόμιμα τις πραγματικές της ανάγκες, η οριακή σύζυγος συνεχίζει να γκρινιάζει και ζήτηση με αυξανόμενη ένταση. Όσο εκείνη γκρινιάζει, τόσο περισσότερο αποσύρεται, και καθώς αποσύρεται εκείνη επιτίθεται. Καθώς επιτίθεται, γαντζώνεται στο δικό του, τιμωρητικό, εσωτερικευμένο υπερεγώ (ενοχή). Έτσι καταλήγει να νιώθει ένοχος κι εκείνη νιώθει ντροπή. Έτσι, γίνεται ένας χορός μεταξύ ενοχής και ντροπής» (σελ. 23-24).

«Σε ναρκισσιστικές καταστάσεις, το άτομο θα παραπονεθεί επειδή αυτός ή αυτή δεν είναι αρκετά επαρκής (προσκόλληση στο αχόρταγο αντικείμενο). Σε πιο σοβαρές ψυχοπαθολογίες, όπως οριακές καταστάσεις, το αίσθημα του «ποτέ δεν είναι αρκετό» ισοδυναμεί με τη στέρηση, όπου ο πόνος παίρνει μια νέα διάσταση. Όχι μόνο ο οριακός δεσμός με τον πόνο, αυτός ή αυτή «γίνεται» ο πόνος. «Είμαι η κατάθλιψή μου και η κατάθλιψή μου είμαι εγώ». Ο πόνος συνδέεται με το εσωτερικό μέρος του εαυτού που κάποιος θέλει να καταστρέψει ή να ξεφορτωθεί. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που παίζουν: Πρώτον, είναι καλύτερα να δεθείς με τον πόνο παρά να αντιμετωπίσεις το κενό, τη μαύρη τρύπα. Δεύτερον, ο πόνος προκαλεί ένα σύνολο άλυτων παιδικών ζητημάτων. Τρίτον, ο πόνος γίνεται πολύ ερωτικός και σεξουαλικός. Τέταρτον, ο πόνος είναι οικείος (το οικείο κακό εσωτερικό αντικείμενο). Πέμπτον, ο πόνος προκαλεί σύγχυση και δημιουργεί αμφιθυμία. Ο εραστής, ο όποιος μπορεί να είναι σκληρός και σαδιστής, μπορεί επίσης να είναι στοργικός και ευγενικός» (σελ. 24).

Στο πλαίσιο της θεραπείας, στόχος είναι να απογαλακτιστεί σταδιακά ο ασθενής από το εξωτερικό κακό αντικείμενο και να εστιάσει και να μπορέσει να αντιμετωπίσει το εσωτερικό αντικείμενο, χωρίς να υπονομεύεται η πραγματικότητά τους. Άτομα που έχουν βιώματα από μια πρόωρη εγκατάλειψη μιας απούσας, συναισθηματικά άδειας, μητέρας επιλέγουν να τσακωθούν παρά να έρθουν αντιμέτωπα με τη μαύρη τρύπα, το κενό, όταν ο σύντροφος επιλέγει να κλειστεί στον εαυτό του. Όταν ο σύντροφος επιλέγει να παρηγορήσει το άλλο μέλος του ζευγαριού, μένει με το δικό του αίσθημα δυσφορίας, χωρίς να γνωρίζει πώς να επεξεργαστεί ή να συγκρατήσει αυτά τα συναισθήματα. Όταν η μια πλευρά νιώθει εγκατάλειψη, απόρριψη ή πολλές πληγές δεν είναι η κατάλληλη ώρα να εκφράσει το άλλο μέλος της σχέσης τα συναισθήματά του. Είναι σημαντικό να καταφέρουν τα δύο μέλη του ζευγαριού να συγχρονιστούν.

 

Πηγή:

Joan Lachkar. 2014. Common complaints in couple therapy. New Approaches to treating marital conflict. Routledge.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαβάζοντας το βιβλίο: Χορεύοντας με τις μούσες

Προσωπικότητες στην ομαδική ψυχοθεραπεία

 

«Οι κανόνες συμπεριφοράς που λειτουργούν στη διατήρηση και την ενίσχυση των διαπροσωπικών μας σχέσεων είναι αναπόφευκτοι και σημαντικοί. Η αναγνώριση των συναισθημάτων και των αναγκών όχι μόνο του εαυτού μας αλλά και των άλλων κατευθύνει τη συμπεριφορά μας στη δημιουργία στενής και οικείας σχέσης, στην οποία δεν απουσιάζει το συναίσθημα της εμπιστοσύνης. Η αγάπη που θέλουμε να λαμβάνουμε αλλά και να δίνουμε, μια πολύ σημαντική ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης, παρέχει ασφάλειας, ενδυνάμωση και υποστήριξη στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε. Οι εναλλαγές συμπεριφορές που χρειάζεται να υπάρχουν στη διαχείριση των καταστάσεων είναι απαραίτητες και αναγκαίες. Στις διαταραχές της προσωπικότητας, η απουσία αυτών των στοιχείων δεν προβληματίζει το άτομο, κάνοντας αυτόν που πάσχει από τη διαταραχή να μην το αναγνωρίζει και να θεωρεί τη συμπεριφορά  του φυσιολογική. Την ευθύνη στα προβλήματα που δημιουργούνται στον επαγγελματικό, κοινωνικό και διαπροσωπικό τομέα τη φέρουν πάντα οι άλλοι, χωρίς να υπάρχει η συνειδητοποίηση της προσωπικής ευθύνης.

Τα πιστεύω και οι πεποιθήσεις της Ερατώς (σχιζοειδής), της Ουρανίας (μεταιχμιακή), της Μελπομένης (ναρκισσιστική), της Θάλειας (δραματική), της Κλειώς (αποφευκτική), της Πολύμνιας (εξαρτώμενη), της Ευτέρπης (ψυχαναγκαστική), της Τερψιχόρης (παθητική- επιθετική) και της Καλλιόπης (καταθλιπτική) έχουν πολλά κοινά στοιχεία, όπως και η συμπεριφορά τους.

Στόχος αυτού του βιβλίου είναι να βοηθήσει τον αναγνώστη στην αναγνώριση της διαταραχής, στην κατανόηση της αιτιολογίας και της συμπεριφοράς, στην αντιμετώπιση και στην προώθηση ψυχοθεραπείας.

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε όσους θέλουν και τολμούν να γνωρίσουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τους άλλους» (από το οπισθόφυλλο).

Το βιβλίο αφού περιγράψει τις διαταραχές προσωπικότητας, που ομαδοποιούνται σε τρεις κατηγορίες:

Άτομα με παράξενη ή εκκεντρική συμπεριφορά: παρανοειδής, σχιζοειδής ή σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας.

Άτομα με έντονης δραματικής μορφής συναισθήματα και αστάθεια στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά, που χαρακτηρίζονται από απρόβλεπτη ή και αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά: μεταιχμιακή, δραματική, ναρκισσιστική ή αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας.    

Άτομα με αγχώδη ή φοβισμένη συμπεριφορά: αποφευκτική, εξαρτώμενη ή ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας.

Το βιβλίο αναφέρεται σε ομαδική ψυχοθεραπεία, για αυτό δεν μελετάει την παρανοειδή, την αντικοινωνική και τη σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας. Ο παρανοϊκός είναι πάντα καχύποπτος  για τις διαθέσεις των άλλων μελών της ομάδα και του ίδιου του ψυχολόγου, ο αντικοινωνικός θα αποσυντονίσει την ομάδα και θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στα υπόλοιπα μέλη, ενώ ο σχιζότυπος νιώθει ότι η ομάδα είναι απειλητική για το άτομο. 

 

Πηγή:

Κακογιάννη, Νίτσα. 2011. Χορεύοντας με τις μούσες. Προσωπικότητες στην ομαδική ψυχοθεραπεία. Εκδόσεις Σαββάλας. 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

 

Διαβάζοντας το βιβλίο: «Η γιαγιά μου σας χαιρετάει και ζητάει συγγνώμη»

«Η Έλσα είναι εφτά χρονών και δεν μοιάζει με κανένα κορίτσι της ηλικίας της. Η γιαγιά της είναι εβδομήντα εφτά χρονών και όλοι τη θεωρούν εντελώς παλαβή. Όλοι εκτός από την Έλσα, η οποία είναι σίγουρη πως η γιαγιά της είναι μια ιδιοφυΐα. Έτοιμη για όλα προκειμένου να διασκεδάσει ή να προστατεύσει την εγγονή της. Ακόμη και να διαρρήξει τον ζωολογικό κήπο, να πυροβολήσει με πέιντμπολ ή να φλερτάρει αστυνομικούς. Είναι όχι μόνο η καλύτερη, αλλά και η μοναδική φίλη της Έλσας. 

 

Τα βράδια η Έλσα βρίσκει καταφύγιο στις ιστορίες που πλάθει η γιαγιά της για τα έξι φανταστικά βασίλεια, εκεί όπου κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να συμπεριφέρεται φυσιολογικά.

Όλα αυτά σταματούν ξαφνικά, όταν η γιαγιά πεθαίνει. Έχει αφήσει πίσω της το πιο συναρπαστικό κυνήγι θησαυρού για την Έλσα: ένα σωρό επιστολές, τις οποίες θα πρέπει να παραδώσει στους αποδέκτες τους, ανθρώπους με τους οποίους η γιαγιά είχε συγκρουστεί.

Έτσι ξεκινάει η μεγάλη περιπέτεια της Έλσας, χάρη στην οποία θα ανακαλύψει την αλήθεια που κρυβόταν πίσω από τα παραμύθια της γιαγιάς, μιας γυναίκας που πραγματικά δεν έμοιαζε με καμία άλλη» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Ένα μυθιστόρημα που δίνει έμφαση στη σχέση γιαγιάς- εγγονής, στην απώλεια, στην έξαψη της φαντασίας του παιδιού και που προτείνει μια διαφορετική ματιά για την καθημερινότητα αλλά και το δικαίωμα του καθενός να είναι και να ζει όπως επιλέγει ο ίδιος.

«Το να αλλάζεις τις αναμνήσεις είναι μια πολύ καλή σούπερ δύναμη.

Αν δεν μπορούμε να αφαιρούμε τις κακές αναμνήσεις, πρέπει να προσθέτουμε όλο και περισσότερες ομορφόγλυκες αναμνήσεις» (σελ. 22).

«Πρέπει να πιστεύει κανείς. Πάντα το έλεγε η γιαγιά. Για να καταλαβαίνει κανείς τα παραμύθια, πρέπει να πιστεύει σε κάτι. Δεν έχει και τόση σημασία σε τι ακριβώς πιστεύει κανείς, αλλά πρέπει να πιστεύει σε κάτι, αλλιώς ας τα στείλει στον διάβολο όλα» (σελ. 415).

 

Πηγή:

Fredrik Backman. 2017. Η γιαγιά μου σας χαιρετά και ζητάει συγγνώμη. Εκδόσεις Κέδρος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.