Τύποι προσωπικότητας, κατά τη Horney

Η Horney, ψυχαναλύτρια, με έμφαση στη γυναικεία ψυχολογία, μελέτησε τις νευρωτικές ανάγκες που έχει το άτομο με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση τριών τύπων προσωπικότητας. Το άτομο στην προσπάθεια να αντιμετωπίσει το άγχος που νιώθει μπορεί να επιλέξει:

Να κινηθεί προς τους άλλους αναζητώντας στοργή και αποδοχή ή έναν κυριαρχικό σύντροφο, αναπτύσσοντας ενδοτική ή συμμορφούμενη προσωπικότητα.

 

Να κινηθεί εναντίων των άλλων, αναζητώντας εξουσία και δύναμη, εκμετάλλευση των άλλων, αναζητώντας κύρος, θαυμασμό και επίτευξη στόχων, αναπτύσσοντας επιθετική προσωπικότητα.

Και να κινηθεί μακριά από τους άλλους, αναζητώντας αυτάρκεια, τελειότητα και στενά όρια ζωής (θέτοντας έντονα πρέπει και περιορισμούς στη ζωή του), αναπτύσσοντας αποστασιοποιημένη προσωπικότητα.

Η ενδοτική/ συμμορφούμενη προσωπικότητα περιλαμβάνει στάσεις και συμπεριφορές που συνδέονται με μια επιθυμία του ατόμου να βρίσκεται κοντά στους άλλους, καθώς έχει έντονη ανάγκη για στοργή και αποδοχή, να γίνει αντικείμενο αγάπης, πόθου και προστασίας. Η συμμορφούμενη προσωπικότητα εμφανίζει αυτές τις ανάγκες απέναντι σε όποιον συναντά και είναι πρόθυμος να αναλάβει την ευθύνη και τον έλεγχο της ζωής τους παρέχοντας προστασία και καθοδήγηση. Οι άνθρωποι με αυτό το είδος προσωπικότητας χειρίζονται και χειραγωγούν τους άλλους, για να επιτύχουν τους στόχους τους. Αν και εμφανίζονται ως διαλλακτικοί και συζητήσιμοι, ελκυστικοί και αξιαγάπητοι, δίνουν προτεραιότητα στις επιθυμίες και στα θέλω των άλλων, μόνο και μόνο για να καλύψει ο άλλος τις δικές τους ανάγκες. Παρουσιάζονται ως αδύναμοι και ανήμποροι, ως άτομα που χρειάζονται προστασία και αγάπη. Εμφανίζουν εξάρτηση απέναντι στον άλλο και έχουν ανάγκη από αποδοχή και επιβεβαίωση. Δεν αντέχουν την απόρριψη και βαθιά μέσα τους έχουν αισθήματα περιφρόνησης, εναντίωσης, απείθειας και εκδικητικότητας, καθώς νιώθουν ότι οι άλλοι δεν ικανοποιούν τις ανάγκες τους, όπως οι ίδιοι περίμεναν. Προσφέρουν στον άλλο μόνο και μόνο για να πάρουν, αλλά καταλήγουν χωρίς τίποτα υπηρετώντας τους άλλους γιατί από την αρχή αυτό παρουσιάζουν και υπόσχονται.

 

Το άτομο με επιθετική προσωπικότητα κινείται εναντίον των άλλων ατόμων, βλέποντας όλο τον κόσμο εχθρικά. Θεωρεί ότι μόνο οι πιο επιτήδειοι και πονηροί μπορούν να επιβιώσουν, για αυτό θα πρέπει να δείξει υπεροχή, δύναμη και αγριότητα. Για να μειώσει το άγχος που νιώθει θεωρεί ότι δεν πρέπει να δείξει ότι φοβάται την απόρριψη. Δείχνει έλλειψη σεβασμού και αδιαφορία για τους άλλους, ενώ συμπεριφέρεται σκληρά και κυριαρχικά. Έχει αυξημένες πιθανότητες για επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία, αν και δεν λαμβάνει ικανοποίηση από την εργασία του. Ωστόσο, το άτομο με επιθετική προσωπικότητα δείχνει σίγουρο για τις ικανότητές του, έχει μάθει να διεκδικεί και να υπερασπίζεται τον εαυτό του και ωθεί διαρκώς τον εαυτό του ώστε να γίνει ο καλύτερος. Παρόλο που φαίνεται σίγουρο και με υψηλή αυτοεικόνα, νιώθει ανασφάλεια, άγχος και έντονη εχθρότητα.

Το άτομο με αποστασιοποιημένη/ αποσυνδεδεμένη προσωπικότητα έχει την τάση να απομακρύνεται από τους άλλους και να διατηρεί συναισθηματική απόσταση. Θεωρεί ότι πρέπει να μην αγαπά, να μην μισεί και να μη συνεργάζεται με τους άλλους, ούτε και να εμπλέκεται μαζί τους. Έχει την ανάγκη να είναι αυτάρκης και να ζει πλήρως αποστασιοποιημένος από τους άλλους. Επιθυμεί σε μεγάλο βαθμό να είναι ανεξάρτητο και αναζητά την απομόνωση και την ιδιωτικότητα. Προτιμά να περνά περισσότερο χρόνο μόνο του και δεν επιθυμεί να μοιράζεται εμπειρίες με τους άλλους. Δεν του αρέσει να ακολουθεί περιορισμούς, χρονοδιαγράμματα, δεσμεύσεις και προγραμματισμούς, ενώ αντιδρά σε κάθε είδους πίεση και εξαναγκασμό.

 

 

Schultz, D.P. & Schultz, S.E. (2021). Ψυχολογικές Θεωρίες Προσωπικότητας. Πεδίο.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, ψυχολόγος, MSc.