Νοσταλγία: Πόσο νόημα δίνει το παρελθόν στο παρόν;

Τι ρόλο παίζει η νοσταλγία στη ζωή μας; Πόσο μας βοηθάει ώστε να μπορέσουμε να αποδώσουμε νόημα στη ζωή μας;

Μέσα από έρευνες (Routledge et al. 2011), έχει βρεθεί ότι η νοσταλγία σχετίζεται θετικά με μια αίσθηση νοήματος στη ζωή. Η εύρεση ενός νοήματος και ο καθορισμός ενός σκοπού στη ζωή μας θεωρούνται καθοριστικά για την ψυχολογική λειτουργικότητά μας. Ο τρόπος που επεξεργαζόμαστε και αντιλαμβανόμαστε το νόημα της ζωής εξαρτάται από τον τρόπο που αξιολογούμε τις εμπειρίες του παρελθόντος. Τι έχουμε ζήσει, πώς το έχουμε τακτοποιήσει μέσα μας και που το αποδίδουμε; Πόσο ικανοποιημένοι είμαστε από το παρελθόν και πώς έχουμε επιλέξει να το κρατήσουμε; 

Οι άνθρωποι τείνουν να εμπλέκονται σε καταστάσεις που έχουν νόημα για την ύπαρξή τους, που τους κάνουν να νιώθουν ότι η ζωή τους έχει ένα σκοπό. Κι αυτές τις καταστάσεις εμφανίζουν την τάση να τις κρατούν και ως σημαντικές αναμνήσεις που θα φέρουν στη μνήμη τους κάθε φορά που νιώθουν ότι βρίσκονται σε μια ευάλωτη κατάσταση. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από τη νοσταλγία, καθώς αποτελεί μια σημαντική πηγή από την οποία αντλούν στοιχεία για την ύπαρξή τους. 

Η νοσταλγία είναι ένα συναίσθημα, που είναι σημαντικό για το ίδιο το άτομο καθώς συνήθως συνδέεται με το άτομο και πρωταγωνιστής των αφηγήσεων ή των σκέψεων που το προκαλούν είναι το ίδιο το άτομο. Η νοσταλγία είναι μια ευκαιρία να περιστρέφεται το άτομο γύρω από τον εαυτό του σε ένα κοινωνικά αποδεκτό πλαίσιο. Οι καταστάσεις του παρελθόντος που συχνότερα προκαλούν συναισθήματα νοσταλγίας αφορούν τις στενές διαπροσωπικές σχέσεις. 

Πότε όμως έχουμε περισσότερη ανάγκη να νοσταλγήσουμε καταστάσεις του παρελθόντος; Όταν είμαστε λυπημένοι, στεναχωρημένοι ή απογοητευμένοι με κάποια γεγονότα του παρόντος και αναζητούμε λίγη δύναμη από το παρελθόν. Όταν βρισκόμαστε σε μια διαδικασία απολογισμού ή αξιολόγησης της ζωής μας: τι κάναμε και τι δεν κάναμε, τι καταφέραμε και τι όχι; Όταν νιώθουμε μοναξιά και θέλουμε μια παρέα τουλάχιστον σε φαντασιακό επίπεδο. Όταν βιώνουμε μια έντονα στρεσογόνα ή πιεστική κατάσταση στο παρόν και θέλουμε απλά ένα τρόπο διαφυγής από την τρέχουσα πραγματικότητα. Όταν για διάφορους λόγους προσπαθούμε να ανακτήσουμε μια ικανοποιητική ψυχική ηρεμία ή να ρυθμίσουμε τη διάθεσή μας. 

Η νοσταλγία μπορεί να εξυπηρετεί διάφορους λόγους που έχουμε ανάγκη τη συγκεκριμένη στιγμή, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια βαθύτερη υπαρξιακή διαδικασία, που έχουμε ανάγκη για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε, να προβληματιστούμε και να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Η νοσταλγία είναι και μια ευκαιρία να ξαναβιώσουμε διάφορες εμπειρίες, έχοντας πλέον την ασφάλεια της απόστασης που μας χωρίζει από το παρελθόν, αλλά και να τις επαναξιολογήσουμε και να τις προσεγγίσουμε με ένα διαφορετικό πλέον τρόπο κρατώντας όλα όσα μπορούμε να μάθουμε από αυτές. Κάθε αναπόληση του παρελθόντος μας προσφέρει και νέα στοιχεία για τον εαυτό μας και για το περιβάλλον γύρω μας. Αρκεί αυτές οι αναπολήσεις του παρελθόντος να μην αποτελούν το μοναδικό στοιχείο του παρόντος και ουσιαστικά μας κάνουν να χάνουμε τελείως τη ζωή και την οποιαδήποτε ευκαιρία να αποδώσουμε ένα διαφορετικό νόημα στη ζωή μας.   

Routledge C., Arndt, J., Wildschut, T., Sedikides, C., Hart, C., Juhl, J., Vingerhoets, A. J. & Scholtz, W. (2011). The past makes the present meaningful: Nostalgia as an existential resource. Journal of Personality and Social Psychology, 101, 638-652.

Wildschut, T., Sedikides, C., Arndt, J. & Routledge, C. (2006). Nostalgia: Content, triggers, functions. Journal of Personality and Social Psychology, 91, 975–993.