Η οικογένεια και τα οικογενειακά συμπλέγματα

Τι είναι η οικογένεια;

1. Το σύμπλεγμα του αποθηλασμού, παγιώνει στον ψυχισμό τη σχέση της διατροφικής εξάρτησης υπό την παρασιτική μορφή που απαιτούν οι ανάγκες της πρώτης παιδικής ηλικίας του ανθρώπου. Αντιπροσωπεύει την πρωταρχική μορφή της μητρικής imago. Πρόκειται για το πλέον αρχέγονο σύμπλεγμα της ψυχικής ανάπτυξης, που συνδυάζεται με όλα τα μεταγενέστερα συμπλέγματα (σελ. 29).

Ο αποθηλασμός αποτελεί μέσα στον ψυχισμό του ανθρώπου «το μόνιμο ίχνος της βιολογικής σχέσης, την οποία διακόπτει» (σελ. 30). «Κατά τον θηλασμό, τον εναγκαλισμό και την ενατένιση του παιδιού, η μητέρα, ταυτόχρονα, δέχεται και ικανοποιεί την πιο αρχέγονη από όλες τις επιθυμίες. Ακόμα και αυτή την ανεκτικότητα του πόνου της γέννας μπορούμε να κατανοήσουμε σαν αποτέλεσμα μιας αντιστάθμισης, η οποία αντιπροσωπεύει το πρώτο σε εμφάνιση από τα συναισθηματικά φαινόμενα: το άγχος, γεννημένο μαζί με τη ζωή. Μόνο η εικόνα που εντυπώνει στα βάθη της ψυχής τον σύγχρονο με τη γέννηση αποθηλασμό του ανθρώπου μπορεί να εξηγήσει τη δύναμη και τη διάρκεια του μητρικού αισθήματος» (σελ. 35).

Ο αποθηλασμός μπορεί να προκαλέσει τραύματα, που θα οδηγήσουν στην εκδήλωση ψυχογενών ανορεξιών, τοξομανιών μέσω της στοματικής οδού και γαστρικών νευρώσεων. Κατά τον αποθηλασμό το υποκείμενο βιώνει μια κρίση με βιολογική βάση που διπλασιάζεται από μια κρίση του ψυχισμού. «Η άρνηση του θηλασμού θεμελιώνει το θετικό του συμπλέγματος, δηλαδή την imago  της διατροφικής σχέσης, την οποία τείνει να παλινορθώσει» (σελ. 31).

2. Το σύμπλεγμα της παρείσφρησης, που αφορά την εμπειρία του αρχέγονου υποκειμένου να δομεί την οικιακή σχέση, μέσα από τη γνωριμία κάποιων αδελφών, βλέποντας δηλαδή έναν ή περισσότερους από τους ομοίους του. Η ανάδυση της παιδικής ζήλιας συνδέεται άμεσα με τη γένεση της κοινωνικότητας. Η ζήλια αντιπροσωπεύει στο βάθος της μια διανοητική ταύτιση. Η imago του άλλου είναι συνδεδεμένη με τη δομή του ίδιου του σώματος και ειδικότερα με τις σχεσιακές λειτουργίες της.

Η αναγνώριση από το Υποκείμενο της εικόνας του μέσα στον καθρέφτη είναι διπλά σημαντικό φαινόμενο για αυτό το στάδιο. Το εγώ συγκροτείται ταυτόχρονα με τον άλλο, μέσα στο δράμα της ζήλιας. Το Υποκείμενο βιώνει μια δυσαρμονία που επεμβαίνει στην ικανοποίηση εξαιτίας της τάσης που η ικανοποίηση υποβάλλει. Το Υποκείμενο δεσμευμένο μέσα στη ζήλια μέσω της ταύτισης καταλήγει είτε στην επανεύρεση του μητρικού αντικειμένου είτε οδηγείται σε κάποιο άλλο αντικείμενο και αναγνωρίζει τον άλλο με τον οποίο αρχίζει η πάλη ή το σύμφωνο.

3. Το σύμπλεγμα του Οιδίποδα. Εδώ τοποθετείται η ύπαρξη και εμφάνιση της παιδικής σεξουαλικότητας. Ο γονιός του ίδιου φύλου εμφανίζεται ως ο φορέας της σεξουαλικής απαγόρευσης και το παράδειγμα της παραβίασης. Η ένταση που συσσωρεύεται εκφορτίζεται με την απώθηση  της σεξουαλικής τάσης που έκτοτε μένει λανθάνουσα μέχρι και την εφηβεία με τη μετουσίωση της πατρικής εικόνας που θα οδηγήσει σε ένα αντιπροσωπευτικό ιδανικό. Η οιδιπόδεια επιθυμία εμφανίζεται πιο έντονη στο αγόρι προς τη μητέρα. Η καταπίεση για μη βίωση του οιδιποδείου προκαλεί προβλήματα που αργότερα θα εκδηλωθούν (σελ. 52-53).  

Λακάν, Ζ. (1987). Η οικογένεια. Τα οικογενειακά συμπλέγματα στη διαμόρφωσης του ατόμου. Αθήνα: Καστανιώτης.