Η οικογένεια σήμερα...

Κύριο χαρακτηριστικό της οικογένειας σήμερα είναι η πυρηνική οικογένεια (γονείς και παιδιά) και η μονογονεϊκή οικογένεια (μόνο ο ένας γονέας και τα παιδιά). Η αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών οφείλεται κυρίως στα διαζύγια και στην απόκτηση παιδιών εκτός γάμου, παρά στο θάνατο του ενός γονέα. 

Ο θεσμός της οικογένειας σε όλες τις κοινωνίες ήταν άμεσα συνδεδεμένος με τη βιολογική και κοινωνική αναπαραγωγή. Η οικογένεια θεωρείται ο θεσμός που συμβάλλει στην εξασφάλιση των καλύτερων συνθηκών και προϋποθέσεων για την υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας των ατόμων, καθώς μέσα από την οικογένεια τα παιδιά μαθαίνουν τα ήθη, τα έθιμα, τους θεσμούς και τις αξίες, όλα δηλαδή τα κύρια πολιτισμικά στοιχεία που δομούν την ταυτότητα μιας κοινωνίας. Το παιδί με την αγωγή και τη διαπαιδαγώγηση μέσα στην οικογένεια και αργότερα μέσα στο σχολείο και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο προετοιμάζεται καθώς θα αποτελέσει τον κύριο πυρήνα της αυριανής κοινωνίας. 

Η οικογένεια σήμερα ως θεσμός θεωρείται ότι βρίσκεται σε κρίση. Πώς εκδηλώνεται αυτή η κρίση; Η κρίση γίνεται εμφανής μέσα από την αύξηση των διαζυγίων, την αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών, τη χαλάρωση των οικογενειακών δεσμών, την αντικατάσταση της ευρείας οικογένειας από την πυρηνική κ.α. Η οικογένεια βιώνει μια κρίση και βρίσκεται σε μια μεταβατική κατάσταση, αναζητώντας μια νέα ταυτότητα. Η κρίση οφείλεται «στη χαλάρωση και τον εκφυλισμό των ηθών, στην κοινωνική υποβάθμιση και σκλήρυνση της κοινωνίας, στον ατομικό ευδαιμονισμό, στη μείωση των μαθητών και στο κλείσιμο πολλών σχολείων» (Ρομπόκου- Καραγιάννη, 2003, σ. 33), καθώς και στους γάμους μεταξύ ατόμων διαφορετικών εθνοτήτων και τον πολλαπλασιαμό του αριθμού των δεύτερων γάμων (Γιώτσα, 2003).

Ωστόσο, οι βασικές ανάγκες που καλείται να καλύψει μια οικογένεια θα παραμείνουν πάντα οι ίδιες: η αίσθηση της ασφάλειας, της ταυτότητας, του αυτοσεβασμού, της εμπιστοσύνης, του ανήκειν και της αποδοχής, της προσωπικής επάρκειας, της εκπλήρωσης των προσδοκιών, της πίστης στην ικανότητα για επιτυχία, της αναγνώρισης και των ανταμοιβών.

Αυτό που αναζητά κάποιος κάνοντας οικογένεια είναι η δημιουργία μιας «ευτυχισμένης» οικογένειας, πιστεύοντας πως όσα δεν έζησε όπως θα ήθελε θα τα κάνει τώρα στη δική του οικογένεια. Ωστόσο, η εντύπωση που υπάρχει για την ειρηνική συνύπαρξη μέσα στην οικογένεια είναι περισσότερο μια ψευδαίσθηση και μια υψηλή προσδοκία, παρά μια πραγματικότητα. Σε κάθε οικογένεια υπάρχουν συγκρούσεις, προβλήματα, διαμάχες και εντάσεις. Για να συνεχίσει να υπάρχει μια οικογένεια θα πρέπει να υπάρχει επικοινωνία, εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια, όρια, σεβασμός και μια διαρκή διάθεση για εξέλιξη από όλα τα μέλη και κυρίως από το ζευγάρι- τους γονείς. Τα σοβαρά προβλήματα ξεκινούν όταν αρχίζουν να υπάρχουν μυστικά, έλλειψη επικοινωνίας, ανταγωνιστικές σχέσεις στο ζευγάρι, αμφισβήτηση και έντονη κριτική, διφορούμενες εκφράσεις και αμφίσημα μηνύματα καθώς και ανεπίλυτες καταστάσεις που τείνουν στη χρονιότητα. 

Σε κάθε περίπτωση, «ο γονεϊκός ρόλος διαμορφώνει το πλαίσιο της οικογένειας, το οποίο επηρεάζει και το ρόλο που θα αναλάβει στη συνέχει το παιδί. Σε κάθε στάδιο ανάπτυξης του παιδιού, ο ρόλος και η συμπεριφορά των γονέων μεταβάλλονται, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και η διαμόρφωση του οικογενειακού πλαισίου» (Γιώτσα, 2003, σ. 233).

Αυτό που πάντα κρατούσε μια οικογένεια και το οποίο είναι σημαντικό να συνεχίσει να υπάρχει είναι η ανάπτυξη ισχυρών οικογενειακών δεσμών. Οι οικογενειακοί δεσμοί πάντα αποτελούσαν ένα σίγουρο, μόνιμο και χειροπιαστό σημείο αναφοράς για το άτομο. Ωστόσο, πόσο ατάραχοι μπορούν να παραμείνουν αυτοί οι δεσμοί μέσα σε μια κοινωνία που βιώνει έντονα πολλαπλές κρίσεις;

Η οικογένεια μας προσδιορίζει και μας διαμορφώνει, καθώς μέσα από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τις ανθρώπινες σχέσεις ξεκινώντας από τις οικογενειακές σχέσεις διαμορφώνουμε την ταυτότητά μας.

Γιώτσα, Α. (2003). Αξίες και συναισθηματική εγγύτητα των μελών της ελληνικής οικογένειας: Ερευνητικά δεδομένα. Στο βιβλίο των Α.Β. Ρήγα και συν. (Επιμ.), Το κουτί της Πανδώρας. Οικογένεια και η διαπολιτισμική της ταυτότητα σήμερα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Ρομπόκου- Καργιάννη, Α. (2003). Οικογένεια και κοινωνική πολιτική. Στο βιβλίο των Α.Β. Ρήγα και συν. (Επιμ.), Το κουτί της Πανδώρας. Οικογένεια και η διαπολιτισμική της ταυτότητα σήμερα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.