Προσωποκεντρική προσέγγιση του Rogers

Ο Rogers γεννήθηκε στις αρχές του 1900 στο Σικάγο και μετά τις πρώτες σπουδές του στη θεολογία, ασχολήθηκε με σπουδές πάνω στο αντικείμενο της ψυχολογίας. Απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα στην κλινική ψυχολογία και για χρόνια εργάστηκε σε ινστιτούτα για παιδιά με παραβατικές συμπεριφορές. Ίδρυσε ένα Πανεπιστημιακό Κέντρο Συμβουλευτικής στο Σικάγο, όπου ανέπτυξε και εφάρμοσε την ψυχοθεραπευτική του προσέγγιση, θέτοντας τα θεμέλια της θεραπείας που επικεντρώνεται στον πελάτη. Η θεωρία του Rogers αφορά τη δομή της προσωπικότητας του ατόμου και τα κίνητρα για αλλαγή, οδηγώντας στη δυνατότητα εφαρμογής των ιδεών σε ένα ευρύ πλαίσιο (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2012).

 

Βασικά σημεία της Θεωρίας του Rogers

Κύρια έννοια για τον Rogers είναι η ορμή προς την αυτοπραγμάτωση, που αντανακλά την ανάγκη του ατόμου να αναπτυχθεί και να επεκτείνει την εμπειρία του με πολύπλοκους και δημιουργικούς τρόπους κατά τη διαδικασία της ωρίμανσης. Η ορμή αυτή αποτελεί τη βασική πηγή για τα ψυχικά κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ενώ η συμπεριφορά του ατόμου διαμορφώνεται μέσα σε ένα πραγματικό πλαίσιο. Η πραγματικότητα του ατόμου δημιουργείται μέσα από τον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα και από αυτά που το άτομο θεωρεί ως πραγματικότητα. Βασικός στόχος του ατόμου είναι να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση με βάση την πραγματικότητα που αντιλαμβάνεται (Ποταμιάνος & συν., 2002). Ο εαυτός βρίσκεται σε μια διαρκή διαδικασία για διαμόρφωση και αναδιαμόρφωση. Η αίσθηση που αναπτύσσει το άτομο για τον εαυτό του, εξαρτάται από εμπειρίες του παρελθόντος, από την τρέχουσα κατάσταση καθώς και από τις προσδοκίες του ατόμου για το μέλλον (Bennett, 2010. Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2012).

Το άτομο κινείται με βάση την αυτοπραγμάτωση, αλλά για να μπορέσει να την αναπτύξει χρειάζεται μια θετική εκτίμηση από τους άλλους. Όταν το άτομο στηρίζεται στις αντιλήψεις των άλλων μπορεί να οδηγηθεί σε μια παραμορφωμένη εικόνα σχετικά με τον εαυτό του και την πραγματικότητά του. Σε μια τέτοιου είδους κατάσταση το άτομο μπορεί να αντιδράσει στην πίεση που βιώνει, με το μηχανισμό της θετικής αυτοεκτίμησης, που συμβάλλει στη μείωση της σημασίας που έχει η εκτίμηση των άλλων και στην υπερίσχυση της θετικής γνώμης του ατόμου για τον εαυτό του. Αν το περιβάλλον είναι αντίθετο στην επιδοκιμασία της αυτοεκτίμησης του ατόμου, τότε το άτομο μπορεί να φτάσει στην εκδήλωση της ψυχικής διαταραχής. Το άτομο για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που εμφανίζονται διαμορφώνει ένα προσωπικό σύστημα αξιών, το οποίο καθορίζεται από εσωτερικά κίνητρα (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2012. Μαλικιώση- Λοΐζου, 1999. Νέστορος & Βαλλιανάτου, 1996).

Η ασυμφωνία ανάμεσα στην εμπειρία του ατόμου και στον εαυτό του αποτελεί τον βασικό λόγο που οδηγεί στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών. Η παραμόρφωση της εικόνας του ατόμου για τον εαυτό του, καθώς και η σύγκρουση ανάμεσα στις αξίες κι τις πράξεις, οδηγούν στην εμφάνιση άγχους, που λειτουργεί ως αμυντικός μηχανισμός, που οδηγεί το άτομο σε μια διαστρεβλωμένη συνείδηση που εμποδίζει το άτομο από την αντίληψη της πραγματικότητας (Νέστορος & Βαλλιανάτου, 1996). Η έλλειψη συμβατικότητας ανάμεσα στους δύο εαυτούς (πραγματικός και ιδανικός εαυτός) μπορεί να προέρχεται από την παιδική ηλικία του ατόμου και την στάση των γονέων απέναντι στο παιδί ή και σε μετέπειτα φάσεις της ζωής του ατόμου (Bennett, 2010).

 

Η συμβολή του Rogers στην Κλινική Ψυχολογία

Η προσωποκεντρική προσέγγιση δίνει έμφαση στον θεραπευόμενο, καθώς θεωρεί ότι το άτομο μπορεί να κάνει αλλαγές στη ζωή του και έχει μια έμφυτη τάση για αυτοπραγμάτωση. Ωστόσο, στη θεραπευτική διαδικασία σημαντικό ρόλο παίζει και ο θεραπευτής, που είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία της κατάλληλης συμβουλευτικής και θεραπευτικής σχέσης και τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών. Πρόκειται για μια μη κατευθυντική προσέγγιση που εξελίσσεται διαρκώς, ενώ στο επίκεντρο βρίσκεται το άτομο. Η έλλειψη εμπειρίας και ικανότητας του θεραπευτή μπορεί να οδηγήσει σε αναποτελεσματικότητα της θεωρίας (Cain, 2007. Ποταμιάνος & συν., 2002. Rogers, 1957). Για την ανάπτυξη της θεραπευτικής/ συμβουλευτικής σχέσης απαιτείται η επαφή ανάμεσα σε δύο τουλάχιστον άτομα, όπου το ένα άτομο είναι ο πελάτης που βρίσκεται σε κατάσταση ασυμβατότητας, ευαλωτότητας και άγχους, ενώ το άλλο άτομο είναι ο θεραπευτής που βρίσκεται σε κατάσταση συμβατότητας σε αυτή τη σχέση. Επιπλέον, η άνευ όρων αποδοχή και ο σεβασμός του πελάτη καθώς και η ενσυναίσθηση παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συμβουλευτικής σχέσης (Ποταμιάνος & συν., 2002). Η συγκεκριμένη προσέγγιση υποστηρίζει ότι οι ανθρώπινες υπάρξεις έχουν μια ενεργητική τάση που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα του ατόμου για αυτοκαθορισμό μέσα από την επεξεργασία των εμπειριών που βιώνει το άτομο (Kirschenbaum & Jourdan, 2003. Warner, 2000).

Η ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο θεραπευτή και τον πελάτη αποτελεί την βάση της επιτυχίας και αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Η εμπιστοσύνη, η ασφάλεια και η τίμηση που νιώθει ο πελάτης από την πλευρά του θεραπευτή οδηγούν στη μείωση των αντιστάσεων και στην αναγνώριση των βιωμάτων, των εμπειριών και των συναισθημάτων του. Η θεραπευτική/ συμβουλευτική σχέση που αναπτύσσεται δεν στηρίζει μόνο τη διαδικασία διερεύνησης των εμπειριών και του εαυτού, αλλά συμβάλλει στη διευκόλυνση αυτής της διαδικασίας (Ποταμιάνος & συν., 2002).

 

Πηγές:

Bennett, P. (2010). Κλινική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία. (Επιμ. Α. Καλαντζή- Αζίζι & Γ. Ευσταθίου). Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.

Cain, D.J. (2007). What every therapist should know, be and do: Contributions from humanistic psychotherapies. Journal of Contemporary Psychotherapy, 37(3), 3-10.

Ιωσηφίδη, Π., & Ιωσηφίδης, Ι. (2012). Η προσωποκεντρική προσέγγιση του C. Rogers.  Στο βιβλίο των Γ. Ποταμιάνου & Φ. Αναγνωστόπουλου (Επιμ.), Προσωπικότητα: Θεωρίες, Κλινική Πρακτική και Έρευνα (σσ. 299- 348). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

Kirschenbaum, H. & Jourdan, A. (2003). The current status of Carl Rogers and the person-centered approach. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 42 (1), 37-51.

Μαλικιώση- Λοΐζου, Μ. (1999). Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Νέστορος, Ι.Ν. & Βαλλιανάτου, Ν.Γ. (1996). Συνθετική Ψυχοθεραπεία με στοιχεία ψυχοπαθολογίας. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Ποταμιάνος, Γ.Α. & συν. (2002). Θεωρίες Προσωπικότητας και Κλινική Πρακτική. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Rogers, C. (1957). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Journal of Consulting Psychology, 21 (3), 95- 104.

Warner, M.S. (2000). Person-centered psychotherapy: One nation, many tribes. The Person-Centered Journal, 7 (1), 28- 39.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.