Πώς καθορίζουμε τα συναισθηματικά όρια;

«Η ανάπτυξη των συναισθηματικών ορίων και του εαυτού μας συμβαδίζουν. Τα αδύναμα όρια ισοδυναμούν με αδύναμη εικόνα του εαυτού μας. Μια υγιής εικόνα του εαυτού μας συνεπάγεται υγιή όρια. Όρια στα οποία δεν λαμβάνεται υπόψη ο εαυτός μας είναι σαν ένα τρύπιο μπαλόνι που σωριάζεται επειδή δεν έχει τίποτα μέσα του. Ο εαυτός μας δίχως όρια είναι σαν τον αέρα χωρίς το μπαλόνι: όμορφος, ασχημάτιστος και σκόρπιος» (σ. 151).

Άτομα που έχουν βιώσει κακομεταχείριση, παραμέληση και αδιαφορία μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον είναι πιθανό να το αντέξουν με το να παραιτηθούν από κάθε προσπάθεια. Προσπαθώντας συνειδητά να μην ξεχωρίζουν, μπορεί να κάνουν τον εαυτό τους αόρατο. Ακόμη, μπορεί να αναπτύξουν την αίσθηση ότι οτιδήποτε τους ανήκει δεν είναι ασφαλές ή αποκλειστικά δικό τους, με αποτέλεσμα να μαθαίνουν να μην προσδοκούν πολλά.

Αν, καθώς μεγαλώνουμε, λαμβάνουμε μηνύματα πως δεν έχουμε κανένα δικαίωμα ατομικής ζωής, πως δεν έχουμε οντότητα τότε θα πρέπει να αρχίσουμε από αυτό. Αυτό δείχνει μια έλλειψη από συναισθηματικά όρια, τα οποία καθορίζουν το εγώ μας. Κάθε επίθεση που δεχόμαστε στα όριά μας απειλεί το εγώ μας και καταστρέφει τη μοναδικότητά μας. Η μοναδικότητα καθορίζεται από ένα σύμπλεγμα σκέψεων, συναισθημάτων, αξιών, επιθυμιών και προοπτικών που δεν υπάρχει ακριβώς όμοιο. Τα συναισθηματικά όρια συμβάλουν στην προστασία αυτού του συμπλέγματος. 

Πώς μπορούμε να ενδυναμώσουμε τα συναισθηματικά μας όρια; Αυτό που ενδυναμώνει τα συναισθηματικά μας όρια είναι «το δικαίωμα να λέμε όχι και η ελευθερία να λέμε ναι, ο σεβασμός των αισθημάτων μας, η στήριξη για την προσωπική εξέλιξή μας, η αποδοχή της διαφορετικότητάς μας, η εξύψωση της μοναδικότητάς μας, το δικαίωμα της έκφρασης» (σ. 134).

Τι βλάπτει τα συναισθηματικά μας όρια; «Η γελοιοποίηση, η περιφρόνηση, ο σαρκασμός, ο εξευτελισμός, η καταφρόνια, τα υποτιμητικά συναισθήματα, η άρνηση της επικοινωνίας, η επιμονή στην υποταγή, η αυθαιρεσία, η ανάγκη της επιβολής, οι σκληρές επικρίσεις, η οποιαδήποτε μορφή κατάχρησης, η εγκατάλειψη, οι απειλές, η ανασφάλεια» (σ. 134).

«Τα ξεκάθαρα όρια διατηρούν την ατομικότητα και την οντότητά σας. Είστε ένα άτομο, ξεχωριστό, διαφορετικό και μοναδικό. Η προσωπική σας ιστορία, οι εμπειρίες, η προσωπικότητα, τα ενδιαφέροντα, οι προτιμήσεις και οι απέχθειες, οι αντιλήψεις, οι αξίες, οι προτεραιότητες, οι ικανότητές σας- αυτός ο μοναδικός συνδυασμός σας καθορίζει ως άτομο ξεχωριστό από τους άλλους» (σ. 135).

Όταν μοιραζόμαστε τον εαυτό μας με ειλικρίνεια, όταν αποκαλύπτουμε τις σκέψεις και τις αντιδράσεις μας, προσδιορίζουμε τον συναισθηματικό μας εαυτό. Όσο πιο συχνά απαρνιόμαστε τον εαυτό μας τόσο πιο πολύ αποδυναμώνονται τα συναισθηματικά μας όρια. Μπορεί να φαίνεται ασφαλές να απαρνιόμαστε τον εαυτό μας, ωστόσο, μακροπρόθεσμα έχει αρνητικές επιπτώσεις στον καθορισμό του εαυτού μας και των συναισθηματικών μας ορίων. 

Όλες οι σχέσεις έχουν όρια ή τουλάχιστον όλες οι σχέσεις θα πρέπει να έχουν όρια. Τα όρια μας δείχνουν πως ορισμένες συμπεριφορές δεν ταιριάζουν στο πλαίσιο συγκεκριμένων σχέσεων. Ακόμη και οι πιο οικείες σχέσεις έχουν ανάγκη από τον καθορισμό των ορίων. Τα παιδιά μπορούν να γνωρίζουν τα όριά τους, μόνο αν τους επιτραπεί να έχουν όρια. Μεγαλώνοντας θα πρέπει να κατανοήσουμε την ανάγκη να έχουμε όρια σε όλες τις σχέσεις μας, μαθαίνοντας να προσδιορίζουμε τι είναι αυτό που θέλουμε και τι προσδοκούμε. Τα όρια είναι απαραίτητα για να επικοινωνούμε με τους άλλους δομώντας υγιείς σχέσεις.

Anne Katherine. (2004). Όρια: που τελειώνεις εσύ και αρχίζω εγώ. Αθήνα: Εκδόσεις Φυτράκη.