Η επικοινωνία ως κύριο συστατικό των προσωπικών σχέσεων

Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η ικανότητα της επικοινωνίας στις διαπροσωπικές σχέσεις; Πώς η επικοινωνία καταστρέφει ή σώζει τις σχέσεις μας;

Η επικοινωνία, ως μια σύνδεση με τους ανθρώπους, θεωρείται ότι αποτελεί το κλειδί για την προσωπική και επαγγελματική επιτυχία.

Καθημερινά καλούμαστε να εμπλακούμε σε διάφορα είδη επικοινωνίας με τους ανθρώπους γύρω μας, υιοθετώντας διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας και διαφορετικούς ρόλους, ανάλογα με το ποιον έχουμε απέναντί μας.

Στόχος της επικοινωνίας είναι η μετάδοση ενός μηνύματος, το οποίο ο άλλος απέναντί μας το επεξεργάζεται και το κατανοεί.

Το μήνυμα που δίνουμε θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο και σαφές. Τα προβλήματα επικοινωνίας ξεκινούν όταν υπάρχει κάποια διαστρέβλωση του μηνύματος, είτε γιατί εμείς δεν στέλνουμε με σαφήνεια το μήνυμα είτε γιατί ο άλλος το επεξεργάζεται και το κατανοεί με το δικό του τρόπο.

Τα προβλήματα στην επικοινωνία σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από τα φανερά και κρυφά στοιχεία που υπάρχουν στα μηνύματα που στέλνουμε και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και επεξεργαζόμαστε τα μηνύματα που δεχόμαστε. Η αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων είναι μια δεξιότητα στην οποία μπορούμε να εκπαιδευτούμε με στόχο τη βελτίωση των σχέσεών μας.

Τα τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά της μη αποτελεσματικής επικοινωνίας αφορούν τα εξής:

1. Έντονη χρήση της αντωνυμίας «εσύ» (εσύ είσαι, εσύ πρέπει, εσύ κάνε, εσύ… εσύ… εσύ…) - κάνοντας διάφορους αρνητικούς χαρακτηρισμούς για τον άλλο και τη συμπεριφορά του. Σε κάποιους ανθρώπους δεν αρέσει καθόλου να τους κρίνουν με αποτέλεσμα μόλις αρχίζει μια έντονη κριτική να σταματούν να ακούν τον άλλο. Πρόκειται για ένα τρόπο επικοινωνίας που δεν οδηγεί στην επίλυση συγκρούσεων καθώς ο καθένας καταλήγει να κατηγορεί τον άλλο, ή ο ένας κατηγορεί τον άλλο και ο άλλος απλά δεν απαντά.

2. Γενικεύσεις σχετικά με το χαρακτήρα ή τη συμπεριφορά του ατόμου με αρνητικό τρόπο. Συχνά οι φράσεις αυτές περιλαμβάνουν λέξεις όπως «πάντα», «ποτέ», «πάλι», «κάθε φορά»…

Πρόκειται για ένα συνδυασμό της χρήσης του «εσύ» και αυτών των λέξεων, λέγοντας: ποτέ δεν κάνεις αυτό ή πάντα συμπεριφέρεσαι έτσι, ή είσαι τόσο τεμπέλης, Ξεχνάς να κάνεις αυτό κάθε φορά… Τι να περιμένει κανείς από σένα; Πάντα έτσι συμπεριφέρεται.

Οι γενικεύσεις που κάνουμε δημιουργούν προβλήματα στην επικοινωνία, καθώς αναφερόμαστε στο άλλο άτομο ως προσωπικότητα με αποτέλεσμα να τον ακυρώνουμε σας προσωπικότητα, σαν άνθρωπο. Πρόκειται για αρνητικές κριτικές, που επιδρούν στην αυτοεκτίμηση του άλλου, με αποτέλεσμα το άτομο να αναπτύσσει άμυνες απέναντι στους χαρακτηρισμούς που δέχεται.

3. Η επικοινωνία εξαρτάται και από τον τρόπο με τον οποίο απευθυνόμαστε στον άλλο απέναντί μας, λαμβάνοντας υπόψη το πρόσωπο με το οποίο μιλάμε και το θέμα ή η συμπεριφορά στην οποία αναφερόμαστε. Η αποτελεσματική επικοινωνία εξαρτάται από το κατά πόσο μπορούμε να διαχωρίσουμε το θέμα ή τη συμπεριφορά από το πρόσωπο. 

4. Προβλήματα στην επικοινωνία δημιουργούνται όταν ακυρώνουμε τα συναισθήματα του άλλου, είτε είναι αρνητικά είτε είναι θετικά. Μπλοκάρουμε κάθε πιθανότητα επικοινωνίας λέγοντας στον άλλο ότι δεν μας νοιάζει πώς νιώθει, πως είναι ασήμαντες οι ανησυχίες του για εμάς, πως γίνεται υπερβολικός, κ.τ.λ.

Ένα βασικό στοιχείο για την επικοινωνία είναι να υπάρχει διάθεση για επικοινωνία και από τις δύο πλευρές και ο καθένας να προσπαθεί να δει τα πράγματα και από την οπτική του άλλου, έχοντας ταυτόχρονα στο μυαλό μας και τη σκέψη πώς νιώθει ο άλλος μ’ αυτό που λέμε: ο όρος που περιγράφει αυτό είναι: Ενσυναίσθηση

Ποιοι παράγοντες δυσκολεύουν την επικοινωνία σε ένα ζευγάρι;

Ø  Η γλώσσα

Ø  Η κουλτούρα

Ø  Η οικογένεια, οι τρόποι και τα πρότυπα επικοινωνίας που μάθαμε μέσα στην οικογένεια

Ø  Η έλλειψη ειλικρίνειας: μήπως αποφεύγουμε να πούμε κάποια πράγματα, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να φτάσουμε στη ρίζα του προβλήματος;

Ø  Η προσποίηση σε συμπεριφορές ή στοιχεία του χαρακτήρα

Ø  Οι προσδοκίες που έχουμε από το σύντροφό μας, από τη σχέση μας

Ø  Η διαστρέβλωση του μηνύματος- παρεξηγήσεις- παρερμηνεία του περιεχομένου του μηνύματος

Ø  Το παρελθόν- προηγούμενες σχέσεις και καταστάσεις που βιώσαμε

Ø  Η γλώσσα του σώματος: μπερδεύουμε πολύ τον άλλο όταν υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στα λόγια και τη συμπεριφορά μας

Ø  Έλλειψη διάθεσης για συμβιβασμούς

Ø  Έντονος θυμός

Κύριες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της επικοινωνίας είναι:

Ø  Ο χρόνος που θα επιλέξουμε για την επικοινωνία

Ø  Οι συνθήκες που θα επικρατούν

Ø  Ο τρόπος με τον οποίο απευθυνόμαστε στον άλλο

Δεν μπορούμε να παίρνουμε ως δεδομένο ότι ο άλλος κατανοεί αυτό που εμείς θέλουμε ή πιστεύουμε ότι κατανοεί.

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος, MSc.