Piercing και tattoos: Η οπτική της ψυχολογίας

“My body is my journal and my tattoos are my story”- Johnny Depp

(Το σώμα μου είναι το ταξίδι μου και τα τατουάζ μου είναι η ιστορία μου)

Γενικά, ο όρος που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τις παρεμβάσεις που κάνει το άτομο στο σώμα του, με τη μορφή της τέχνης, είναι το body piercing (διάτρηση σώματος). Οι παρεμβάσεις στο σώμα μας με στόχο την τροποποίησή του μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές, όπως τατουάζ, body piercing –μόνιμη τοποθέτηση ενός κοσμήματος με παραμόρφωση του σημείου του σώματος-, δαχτυλίδι λαιμού –σπιράλ για να τεντωθεί ο λαιμός και να χαμηλώσουν οι ώμοι, όπως στη φυλή Karen-Padaung της φυλής Kayan στην Ταϊλάνδη-, εμφυτεύματα –εμφύτευση αντικειμένων στο δέρμα- ή αμυχές –ξύσιμο, χαρακτική, καύση σημείων του σώματος.

Τα τατουάζ και διάφορες μορφές piercing σε κάποιους πολιτισμούς αποτελούν μέρος της παράδοσής τους, της κουλτούρας τους ή των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Σε ορισμένες φυλές το piercing μπορεί να είναι ένδειξη υγείας, ευρωστίας ή ευπορίας, ή ένδειξη κοινωνικής θέσης και αρχοντιάς. 

Οι λόγοι που το άτομο επιλέγει κάποια μορφή piercing ποικίλλουν και μπορεί να είναι προσωπικοί και ξεχωριστοί για το κάθε άτομο ή να είναι ένδειξη ή απόδειξη ότι το άτομο ανήκει σε μια συγκεκριμένη ομάδα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που τους διακρίνουν από όλους τους άλλους. Κάποιοι επιλέγουν το piercing γιατί θεωρούν ότι έτσι θα βελτιώσουν τη φυσική τους εμφάνιση ή θα ξεχωρίζουν από τον υπόλοιπο κόσμο –ένας τρόπος διαφοροποίησης από τη μάζα. Μπορεί να είναι κι ένας τρόπος να αποδείξουν στον εαυτό τους ότι μπορούν να πάρουν «σημαντικές» αποφάσεις ή ότι αυτοί διαχειρίζονται το σώμα τους και κάνουν τις επιλογές τους. Μπορεί όμως να είναι κι ένας τρόπος να ενσωματωθούν σε μια ομάδα ή να αναπτύξουν μια συγκεκριμένη ταυτότητα. Η επιλογή αυτή ενδέχεται να οφείλεται στην ανάγκη του ατόμου να διαχειριστεί την εντύπωση που προκαλεί ή να έχει ένα προσωπικό έλεγχο του σώματός του, πέρα από τους πολιτισμικούς ή θρησκευτικούς περιορισμούς. Η ανάγκη για έλεγχο της εμφάνισης είναι συχνά μια αντανάκλαση της εγκαθίδρυσης της ταυτότητας μέσα σε ένα πλαίσιο πολιτισμικά καθορισμένων κανόνων (McKinley, 1999). Τα βασικά κίνητρα που οδηγούν το άτομο στην επιλογή αυτή συνδέονται με την αυτοεικόνα του και την ανάγκη να την βελτιώσει μέσω της παρέμβασης στο σώμα του. Ακόμη, πρόκειται για άτομα που δίνουν έμφαση στην εικόνα τους, ενώ ένα μέρος αυτών των ατόμων δεν είναι ικανοποιημένο με την εξωτερική του εμφάνιση και θεωρεί ότι με αυτό τον τρόπο θα την βελτιώσει.  

Το Piercing είναι προσωπική επιλογή και υπόθεση του καθενός και ως εξωτερικοί παρατηρητές μπορούμε να το κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Μπορεί να είναι κίνητρο για ομορφιά, τέχνη ή μόδα, στοιχείο της ατομικότητας ή ταυτότητας του ατόμου, στοιχείο διαφορετικότητας και διάκρισης ή στοιχείο ενσωμάτωσης/ δέσμευσης σε ομάδα, έκφραση της προσωπικής ιστορίας, εμπειρίας και αξίας του ατόμου, ένδειξη αντοχής στον πόνο και υπέρβαση των προσωπικών ορίων, τρόπος αντίστασης στις κοινωνικές νόρμες,  Ωστόσο, τι μπορεί να σημαίνει το υπερβολικό piercing; Κρύβει κάποια διαταραχή;

Σύμφωνα με έρευνες, το υπερβολικό Piercing έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με διατροφικές διαταραχές, απέχθεια του ατόμου για τον εαυτό του και το σώμα του, κατάχρηση ουσιών ή αλκοόλ, κατάθλιψη, τάσεις αυτοκτονίας και κοινωνική αποξένωση (Preti et al., 2006). Το υπερβολικό Piercing μπορεί να κρύβει μια εθιστική προσωπικότητα, μια τάση του ατόμου για συλλογή τατουάζ ή piercing στο σώμα του που τα συνδέει με εμπειρίες, πεποιθήσεις, αναμνήσεις ή αξίες του. Ακόμη, μπορεί να κρύβει μια έντονα παρορμητική προσωπικότητα που οδηγεί το άτομο στη συγκεκριμένη συμπεριφορά, αγνοώντας και τους λόγους που το επιλέγει (Wohlrab, Stahl & Kappeler, 2007). Το υπερβολικό Piercing μπορεί να ειδωθεί ως μια περίπτωση αυτοακρωτηριασμού, ως μια ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, μια δοκιμή αντοχής των ορίων και ένα φλερτ με τον κίνδυνο φτάνοντας ακόμη και στα όρια του θανάτου. Έχει βρεθεί ότι συνδέεται με αυξημένα επίπεδα σεξουαλικά επικίνδυνων συμπεριφορών, υψηλά επίπεδα δυσαρέσκειας του ατόμου με το σώμα του και χαμηλά επίπεδα θετικών συναισθημάτων που βιώνει το άτομο, καθώς και με χαρακτηριστικά αντικοινωνικής προσωπικότητας και προβλήματα εξάρτησης από τον τζόγο, το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά*.

Τα tattoos και τα piercings είναι απλά μορφές αυτοέκφρασης, ένας τρόπος σήμανσης και καθορισμού του εαυτού, σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο, ένας τρόπος ελέγχου ή επιβολής του ελέγχου του σώματος και του εαυτού, μια μόδα, μια βελτίωση ή μια προσπάθεια βελτίωσης της αυτοεικόνας του ατόμου, μια ένδειξη πίστης, υπαγωγής ή τελετουργικής ιεροτελεστίας μετάβασης σε μια ομάδα ή ένδειξη υπέρβασης ή ελέγχου του σωματικού πόνου. Όταν όμως εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό δημιουργούν προβληματισμούς και ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο κρύβουν μια ψυχοπαθολογία, που συνδέεται κυρίως με διαταραχές διαταραγμένης εικόνας του σώματος και τάση για υιοθέτηση ριψοκίνδυνων συμπεριφορών από το άτομο.

Ορισμένοι θεωρητικοί χαρακτηρίζουν το υπερβολικό Piercing ως μια αυτοτραυματική συμπεριφορά του ατόμου, που μπορεί να οφείλεται στις εμπειρίες του ατόμου, που μπορεί να περιλαμβάνουν συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, συνύπαρξη άλλων προβλημάτων, όπως εξάρτηση από ουσίες, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή διατροφικές διαταραχές, άτομα που προχέονται από οικογένειες που αποθαρρύνουν την έκφραση του θυμού, με αποτέλεσμα το άτομο να εκφράζει το θυμό προς το σώμα του, ή άτομα που εμφανίζουν δυσκολίες ή δεν έχουν αναπτύξει δεξιότητες για την έκφραση των συναισθημάτων τους και γενικότερα παρουσιάζουν δυσκολίες στην ανάπτυξη κοινωνικών διαπροσωπικών σχέσεων. 

Το άτομο μέσα από την επιλογή αυτής της αυτοτραυματικής συμπεριφοράς προσπαθεί να διαχειριστεί ή να ξεπεράσει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει. Για τους έφηβους είναι ένας τρόπος επανάστασης προς τους γονείς ή απόρριψης των γονέων και των αξιών που αυτοί πρεσβεύουν ή και ένας τρόπος κατάκτησης της ατομικότητας. Το ίδιο το άτομο μπορεί να νιώθει ότι μέσω αυτής της συμπεριφοράς –υπερβολικό piercing- θα μπορέσει να ανακουφιστεί από έντονα αρνητικά συναισθήματα, θα καταφέρει να ελέγξει και να διαχειριστεί τον πόνο κι έτσι να γίνει πιο δυνατό, αλλά και να επουλωθεί από τραύματα του παρελθόντος, να ξεπεράσει τη συναισθηματική τρωτότητα μέσα από την βίωση σωματικού πόνου, ή θεωρεί ότι είναι ένας τρόπος να φροντίσει τον εαυτό του, να προκαλέσει ενοχές στον εαυτό του ή να ξεφύγει από όλα όσα το απασχολούν. Το άτομο νιώθει ότι του αξίζει αυτός ο πόνος και κατά βάθος θέλει να τιμωρήσει τον εαυτό του**.   

Βιβλιογραφία

*http://www.medicalnewstoday.com/releases/183866.php. Does Body Piercing Indicate Mental Illness?

** http://www.webmd.com/anxiety-panic/guide/self-injury. Mental health and self- injury.

McKinley, N. M. (1999). Woman and objectified body consciousness: Μothers’ and daughters’ body experience in cultural, developmental, and familial context. Developmental Psychology, 35, 760-769.

Millner, V.S., & Elchold, B.H. (2001). Body piercing and tattooing perspectives. Clinical Nursing Research, 10 (4), 424-441.

Preti, A., Pinna, C., Nocco, S., Mulliri, E., Pilia, S., Petretto, D.R., & Masala, C. (2006). Body of evidence: Tattoos, body piercing, and eating disorder symptoms among adolescents. Journal of Psychosomatic Research, 61 (4), 561- 566.

Wohlrab, S., Stahl, J., & Kappeler, P.M. (2007). Modifying the body: Motivations for getting tattooed and pierced. Body Image, 4, 87-95.