Διατηρώ προφίλ στο Facebook για να παρακολουθώ τις ζωές των άλλων…

Πάνε χρόνια που έχεις ανοίξει το προφίλ σου στο Facebook και όλα τότε ήταν τελείως διαφορετικά. Ίσως, είχες πιο πολλούς αληθινούς φίλους που ήταν ταυτοχρόνως και διαδικτυακοί σου φίλοι. Πλέον, δεν σου κάνουν τα likes που σου έκαναν τότε κι αναρωτιέσαι γιατί. Προσπαθείς να βρεις τι φταίει και μπλέκεσαι σε έναν κυκεώνα υποθέσεων που δεν μπορείς να επιβεβαιώσεις. Ίσως, να έκανες κάτι λάθος, ίσως όμως και όχι. Ίσως, ο ενθουσιασμός ενός νέου μέσου να έχει παρέλθει και να μην φταις ούτε εσύ, ούτε οι φίλοι σου.

 

Ό, τι και να συμβαίνει, διαπιστώνεις ότι υπάρχουν αρκετές από τις επαφές σου που αναρτούν διάφορα, όπως σχόλια, φωτογραφίες, βίντεο και προτιμάς να κάνεις ότι σου κάνουν. Δηλαδή, να παρατηρείς και να μην αντιδράς. Ενίοτε, θυμώνεις που έχεις αυτό τον ρόλο, τον ρόλο του απλού παρατηρητή. Απλά σκέψου, ποιος σου έδωσε αυτό τον ρόλο; Μήπως εσύ;

Γιατί  έδωσες τόση αξία σε ένα μέσο και το έβαλες πιο ψηλά από τον ίδιο σου τον εαυτό, αλλά και από τις πραγματικές, τις αληθινές σχέσεις σου; Κάθε μέσο κοινωνικής δικτύωσης αποσκοπεί στο να κρατηθούν και να διατηρηθούν κάποιες επαφές, καθώς και να προστεθούν κάποιες νέες. Αναλογίστηκες ποτέ τι σου δίνει αυτό το μέσο ή τι σου πήρε; Σου έδωσε καλύτερη επικοινωνία και επαφή; Σου έδωσε πιο δυνατές φιλίες ή νέες φιλίες; Μήπως σου πήρε τη διάθεση; Τον χρόνο σου; Μήπως τελικά έχοντας την ψευδαίσθηση ότι οι άλλοι είναι εκεί ανά πάσα στιγμή, σε απομάκρυνε από αυτούς; 

Αυτές είναι κάποιες ερωτήσεις που κατά καιρούς θα πρέπει ο καθένας και η καθεμία ξεχωριστά να υποβάλλουν στον εαυτό τους. Βασικά, είναι ερωτήσεις που θα πρέπει να υποβάλλουμε για κάθε είδους σχέση, είτε εργασιακή, είτε στενή διαπροσωπική σχέση. Τι μας δίνει η κάθε σχέση; Και τι μας παίρνει; Είναι ερωτήσεις που μας βοηθούν να αξιολογήσουμε τις σχέσεις μας, ώστε να συνεχίσουμε ή να τα παρατήσουμε. Δηλαδή, να βγούμε από βαλτωμένες καταστάσεις ή συντρίμμια για να μπορέσουμε να χτίσουμε κάτι καινούργιο, να μπορέσουμε να προχωρήσουμε παρακάτω.

Με το να παρατηρούμε τις ζωές των άλλων ανθρώπων, ξεχνάμε να ζήσουμε τη δική μας ζωή. Ξεχνάμε να δημιουργήσουμε τις δικές μας υπέροχες αναμνήσεις, τις δικές μας μοναδικές στιγμές. Ας έχουμε κατά νου ότι δεν χρειάζεται να αναρτούμε πάντα τα πάντα που μας αφορούν… το που πήγαμε, με ποιον πήγαμε, το αν διασκεδάσαμε, το που και με ποιους διασκεδάσαμε, το τι φάγαμε, το τι διαβάσαμε κοκ. Ας κρατήσουμε και κάτι για μας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτό που αξίζει δεν είναι να ποστάρουμε τη ζωή μας όπως στο παρελθόν κάποιοι αστέρες που κρεμούσαν τη ζωή τους στα μανταλάκια. Δεν χρειαζόμαστε και δε θα μας προσφέρει τίποτα η μίμηση τέτοιων ατόμων. 

 

Αυτό που χρειαζόμαστε και που έχει αξία, είναι να ζούμε το παρόν, να ζούμε το τώρα, αλλά και να ζούμε τώρα. Να ζούμε για εμάς και όχι για τους άλλους, για το αν θα μας κάνουν likes για να μας επιβραβεύσουν  ή δε θα μας κάνουν likes γιατί θα ζηλέψουν. Μπορούμε αυτούς τους λίγους ανθρώπους που είναι σημαντικοί για εμάς να τους κρατήσουμε στη ζωή μας; Μπορούμε να τους κάνουμε να χαμογελούν; Μπορούμε κι εμείς να χαμογελούμε μαζί τους; Το χαμόγελο, το δικό μας και των σημαντικών ανθρώπων της ζωής μας σίγουρα είναι ο μεγαλύτερος θησαυρός που θα μπορούσε να βρει ένας άνθρωπος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Η πλάνη του αχυρανθρώπου…

Τι είναι και πώς μπορούμε να την αποφύγουμε…

Ίσως, να έχετε ακούσει τον όρο «αχυράνθρωπος», συνήθως σε δημόσιες συζητήσεις (debates) πολιτικών προσώπων, όπου ο ένας για να αντιμετωπίσει την κριτική του άλλου, αποκαλεί τον πολιτικό του αντίπαλο ως «αχυράνθρωπο». Σε αυτό το άρθρο θα δοθούν κάποιες εξηγήσεις σχετικά με το τι ακριβώς σημαίνει αυτός ο όρος κι επίσης πώς να αποφύγουμε άτομα που προβαίνουν στην συλλογιστική αυτή ή να ελέγξουμε και τον εαυτό μας σε περίπτωση δηλαδή που εμείς οι ίδιοι υιοθετούμε τη συλλογιστική του «αχυρανθρώπου». 

 

Καταρχάς, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η φιλοσοφία που αποτελεί τη βάση των επιστημών, καθώς και η ψυχολογία που είναι νεότερη επιστήμη, μελετούν τις πλάνες του ανθρώπου, επιχειρώντας δηλαδή να εντοπίσουν όλα εκείνα τα λανθασμένα επιχειρήματα που όμως φαίνονται να είναι σωστά. Για πολλά χρόνια οι ειδικοί πίστευαν ότι οι άνθρωποι είχαν την ικανότητα της λογικής σκέψης. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η λογική σκέψη-ορθολογισμός, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία εξαίρεση. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι οι άνθρωποι να παρασύρονται από ασυνείδητες προκαταλήψεις.

Ως εκ τούτου, σε μια συζήτηση, μας είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν ο συνομιλητής μας χρησιμοποιεί λογική ή όχι στα επιχειρήματα που μας παραθέτει. Πολύ συχνά συμβαίνει ένα επιχείρημα να φαίνεται λογικό, αλλά στην πραγματικότητα να μην είναι, κι αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε είναι πιθανό να έχουμε έρθει αντιμέτωποι με μια πλάνη. Αν και υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τύποι πλάνης και λογικών σφαλμάτων, η «πλάνη του αχυρανθρώπου» τείνει να χρησιμοποιείται περισσότερο.

 

Η «πλάνη του αχυρανθρώπου» συμβαίνει όταν κάποιος διαστρεβλώνει το επιχείρημα του συνομιλητή του για να ενισχύσει τη δική του θέση. Προσποιείται δηλαδή, ότι απλώς αντικρούει το επιχείρημα της άλλης πλευράς, ενώ στην πραγματικότητα αντικρούει το διαστρεβλωμένο επιχείρημα που κατασκεύασε, μια νέα δηλαδή εκδοχή που η άλλη πλευρά δεν υποστηρίζει απαραίτητα. Με άλλα λόγια, το άτομο Α δηλώνει την θέση του κι έπειτα το άτομο Β παρουσιάζει μια παραμορφωμένη εκδοχή της αρχικής θέσης του ατόμου Α, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο εκδοχών. Το άτομο Β αντί να απαντήσει στην άποψη του ατόμου Α, απαντά στην διαστρεβλωμένη θέση που κατασκεύασε, ακυρώνοντας έτσι το αρχικό επιχείρημα του ατόμου Α. Το επιχείρημα, λοιπόν, στο οποίο απαντά το άτομο Β, δεν είναι το αρχικό επιχείρημα του ατόμου Α, αλλά κάτι άλλο που μοιάζει με το αρχικό επιχείρημα. Συνεπώς, η «πλάνη του αχυρανθρώπου» θεωρείται ότι είναι ένα είδος άτυπης λογικής πλάνης και πιο συγκεκριμένα ένας τύπος πλάνης σχετικότητας, καθώς το άτομο που το χρησιμοποιεί επιτίθεται σε μια στάση που δεν σχετίζεται άμεσα με τη συζήτηση. Για να γίνουν πιο αντιληπτά όλα αυτά, θα παραθέσουμε κάποια παραδείγματα.

Παράδειγμα 1^ο : αν το άτομο Α υποστηρίξει ότι θα πρέπει να «δίνονται καλύτεροι οδηγοί μελέτης στους μαθητές», το άτομο Β (αχυράνθρωπος) θα απαντήσει ως εξής: «νομίζω ότι η ιδέα σου είναι κακή, γιατί δεν πρέπει απλώς να δίνεται εύκολα το Α σε όλους». Στην προκειμένη περίπτωση το ζητούμενο δεν ήταν η αξιολόγηση της επίδοσης, αλλά η διευκόλυνση της μάθησης. 

 

Παράδειγμα 2^ο : νόμοι για το αλκοόλ. Το άτομο Α προτείνει ότι «θα πρέπει να επαναξιολογηθεί η νόμιμη ηλικία κατανάλωσης για το αλκοόλ και από τα 18 να κατέβει στα 16, καθώς με νέες μελέτες σε αυτή την ηλικία, το ανθρώπινο σώμα είναι έτοιμο να διαχειριστεί τις επιπτώσεις των αλκοολούχων ποτών». Το άτομο Β (αχυράνθρωπος) απαντά ως εξής: «αυτό είναι τρελό! Η αδιάκριτη χορήγηση αλκοόλ στους νέους θα επηρεάσει ολόκληρη την κοινωνία!» Εδώ ο ένας απαντά με βάση επιστημονικά δεδομένα κι ο αχυράνθρωπος με εικασίες. Εφόσον, το σώμα θα μπορεί να διαχειριστεί τις συνέπειες του αλκοόλ, γιατί θα επέλθει κάποια διαφορετική συνέπεια σε ολόκληρη την κοινωνία και δε θα εξακολουθήσει να συμβαίνει ό,τι με όλους τους καταναλωτές αλκοόλ; Όπως μπορείτε να αντιληφθείτε, το άτομο Β δεν απάντησε στο επιχείρημα του ατόμου Α. Αντίθετα, το άτομο Β έφτασε το επιχείρημα στα άκρα. Με αυτόν τον τρόπο, απέφυγαν να συζητήσουν ένα ορθολογικό σχέδιο ή λύση.

Παράδειγμα 3^ο : θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου. Το άτομο Α αναφέρει ότι διάβασε πως «οι άνθρωποι έχουν αρκετούς κοινούς προγόνους με τα πρωτεύοντα κι ότι ακόμη και σήμερα πολλά στοιχεία υποστηρίζουν αυτό τον ισχυρισμό». Το άτομο Β (αχυράνθρωπος) απαντά: «εάν τα ανθρώπινα όντα προέρχονται από τους πιθήκους, τότε γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν χιμπατζήδες;» Στην εν λόγω περίπτωση, το άτομο Β δεν έχει κατανοήσει πραγματικά την θεωρία της εξέλιξης. Αντί να υιοθετήσει την λογική άποψη, χρησιμοποιεί ένα διαστρεβλωμένο επιχείρημα για να απαντήσει στο επιχείρημα του ατόμου Α. Σε αυτή την περίπτωση η συγκεκριμένη πλάνη θα μπορούσε επίσης να χαρακτηριστεί ως «επίκληση των άκρων». 

 

Παράδειγμα 4^ο : Βοηθός διδασκαλίας. Το άτομο Α αναφέρει ότι «η εργασία για το σπίτι τελικά δυσκόλεψε τους μαθητές πολύ περισσότερο από ό,τι περιμέναμε, επομένως πιστεύω ότι θα πρέπει να δώσουμε μερικούς επιπλέον βαθμούς σε όσους την ολοκλήρωσαν». Το άτομο Β (αχυράνθρωπος) απαντά ότι «κακή ιδέα! Εάν δώσουμε σε όλους μια τέλεια βαθμολογία χωρίς λόγο, τότε οι μαθητές δε θα μπουν στον κόπο να εργαστούν σκληρά στο μέλλον». Η στάση του ατόμου Α παραποιείται από το άτομο Β με τους εξής τρεις τρόπους: 1^ον ) ενώ το άτομο Α υποστήριξε να δοθεί μπόνους μόνο σε όσους ολοκλήρωσαν την εργασία, άρα σε λίγους, το άτομο Β το παραβλέπει αυτό, και αναφέρεται σε όλους.

2^ον ) το άτομο Α ισχυρίζεται ότι θα ήταν καλό να δοθεί σε μερικούς μόνο μαθητές ένα μπόνους επιπλέον βαθμών, ενώ το άτομο Β κάνει λόγο για τέλεια βαθμολογία σε όλους.

3^ον ) Το άτομο Α προτείνει να δοθεί το μπόνους βαθμολογίας , γιατί η εργασία που τους δόθηκε ήταν δυσκολότερη από το αναμενόμενο και το άτομο Β υποστηρίζει ότι δεν γίνεται να δοθεί βαθμολογία χωρίς λόγο. Μοιάζει σαν το άτομο Β να μην ακούει τι λέει το άτομο Α, έτσι δεν είναι; 

 

Παράδειγμα 5^ο : Προϋπολογισμός εταιρείας. Άτομο Α: «Νομίζω ότι ένα μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού της εταιρείας μας θα πρέπει να διατεθεί στην υποστήριξη πελατών, επειδή αυτή τη στιγμή δυσκολευόμαστε σε αυτόν τον τομέα». Άτομο Β: «αν ξοδέψουμε όλα τα χρήματά μας στην υποστήριξη πελατών όπως προτείνετε, θα χρεοκοπήσουμε σε ένα χρόνο». Το άτομο Α δεν μίλησε για όλο τον προϋπολογισμό, αλλά για ένα μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού. Φαίνεται πως η διαστρέβλωση της αρχικής άποψης ενός ατόμου, ενισχύει την άποψη του άλλου που αντικρούει ή επιτίθεται.

Από τα ανωτέρω παραδείγματα διαφαίνεται ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι διαστρέβλωσης των επιχειρημάτων της άλλης πλευράς. Μερικοί από αυτούς τους τρόπους είναι οι εξής παρακάτω:

Υπεραπλούστευση, γενίκευση ή υπερβολή του επιχειρήματος του αντιπάλου.

Παράθεση τμημάτων του επιχειρήματος του αντιπάλου εκτός πλαισίου.

Διαφωνία ενάντια σε περιθωριακές ή ακραίες απόψεις που μερικές φορές χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν τη στάση του αντιπάλου, αλλά τις οποίες ο αντίπαλος δεν χρησιμοποίησε στην πραγματικότητα.

Όλες αυτές οι τεχνικές μοιράζονται ένα κοινό: όλες περιλαμβάνουν κάποιον που διαστρεβλώνει την αντίθετη στάση, προκειμένου να διευκολύνει την επίθεση.

Στο σημείο αυτό ίσως το πιο σημαντικό θέμα να είναι το πώς αντιμετωπίζουμε έναν «αχυράνθρωπο». Ένα πρώτο βήμα είναι να χρησιμοποιείτε το κατά δύναμη σαφή και ξεκάθαρη γλώσσα, ούτως ώστε να περιορίσετε τα περιθώρια παρερμηνείας. Μια τέτοια τακτική καθιστά πιο δύσκολο για τον συνομιλητή σας να διαστρεβλώσει τη στάση και τα επιχειρήματά σας κι επίσης σας διευκολύνει να τον διορθώσετε αν επιχειρήσει να πράξει κάτι τέτοιο.

 

Μια άλλη στρατηγική είναι να επισημάνετε στον αντίπαλό σας ότι διαστρεβλώνει την στάση σας. Μπορείτε να τους ζητήσετε να σας εξηγήσουν γιατί πιστεύουν ότι η διαστρεβλωμένη στάση που παρουσιάζουν είναι η ίδια με αυτή που είχατε αρχικά προτείνει. Δεδομένου ότι οι δύο στάσεις είναι διαφορετικές, ο συνομιλητής σας είτε θα αναγκαστεί να παραδεχτεί ότι το επιχείρημά του δεν ήταν έγκυρο, είτε θα προσπαθήσει να το δικαιολογήσει χρησιμοποιώντας ακόμη πιο λανθασμένους συλλογισμούς, που θα τον εκθέσουν ακόμη περισσότερο.

Επίσης, μπορείτε να επιλέξετε να αγνοήσετε την διαστρεβλωμένη εκδοχή του επιχειρήματός σας που έχει κατασκευάσει ο συνομιλητής σας και να συνεχίσετε να υποστηρίζετε την αρχική σας θέση. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να προσπαθήσετε να υπερασπιστείτε την διαστρεβλωμένη εκδοχή των επιχειρημάτων σας, όπως παρουσιάζεται από τον αντίπαλό σας, καθώς δε θα είστε σε θέση να επισημάνετε το λανθασμένο σκεπτικό της άλλης πλευράς και θα φανεί ότι υπερασπιζόμενοι το λάθος επιχείρημα το αποδέχεστε κιόλας.

Τι συμβαίνει όμως όταν άθελά σας σε μια συζήτηση γίνεστε εσείς ο αχυράνθρωπος;

Είναι σημαντικό να έχετε υπόψη ότι κι εσείς μπορεί να χρησιμοποιήσετε ακούσια την «πλάνη του αχυρανθρώπου». Αν παρατηρήσετε ότι διαστρεβλώνετε τις απόψεις και τα επιχειρήματα του συνομιλητή σας, ανασκευάστε λέγοντας ότι δεν σας ήταν πολύ ξεκάθαρο το τι ακριβώς εννοούσε και μην επιμείνετε στη θέση σας. Προσεγγίστε εκ νέου τα επιχειρήματα του συνομιλητή σας και προσπαθήστε να δείτε με άλλο τρόπο αν αυτά είναι δυνατά ή αδύνατα.

Ένας τρόπος για να βεβαιωθείτε ότι δεν έχετε υποπέσει στην «πλάνη του αχυρανθρώπου» είναι να εκφράσετε ξανά τη θέση του συνομιλητή σας, ρωτώντας αν συμφωνεί με την περιγραφή της θέσης του όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε. Με αυτό τον τρόπο ο διάλογος θα δείτε ότι θα γίνει περισσότερο παραγωγικός κι εποικοδομητικός.

 

Πηγές:

Strawman Arguments: What They Are and How to Counter Them – Effectiviology

The Straw Man Fallacy - Philosophy and Psychology - Exploring your mind

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Τα Μέσα Αντι – κοινωνικής Δικτύωσης

Ζούμε την εποχή της τεχνολογικής εξέλιξης όπου σχεδόν ο καθένας από εμάς έχει άμεση πρόσβαση στο διαδίκτυο, εφόσον οι περισσότεροι έχουμε κινητό τηλέφωνο όπου μπορούμε να σερφάρουμε σχετικά οικονομικά και γρήγορα. Επίσης, η πλειοψηφία από εμάς έχει κάποιους λογαριασμούς σε κάποια από τα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα αυτά μάλλον είναι περισσότερο μέσα αντι-κοινωνικής δικτύωσης, καθώς σου δίνουν μία ψευδαίσθηση ότι έχεις φίλους, ότι μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί τους καλύτερα και πιο συχνά.  Όμως, αν όχι όλοι, πολλοί από εμάς που φτιάξαμε λογαριασμούς και προφίλ σε αυτά τα μέσα, διαπιστώνουμε ότι όχι μόνο δεν υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία με τους λεγόμενους «φίλους» μας, αλλά οδηγούμαστε περισσότερο σε μία απομόνωση ή καλύτερα σε μια συντροφική μοναξιά. 

 

Το ζητούμενο είναι η ποσότητα ή η ποιότητα; Πόσο ουσιαστική, λοιπόν, είναι αυτή η επικοινωνία που έχουμε; Πόσο ουσιαστικά πράγματα λέμε μεταξύ μας; Πολλούς από τους αποκαλούμενους «φίλους» μας ίσως και να μην τους έχουμε δει ποτέ, ούτε συναντήσει ποτέ στη ζωή μας, ίσως και κάποια προφίλ να τα χειρίζονται και άτομα διαφορετικής ηλικίας ή φύλου από αυτό που διατείνονται ότι είναι. Εκτός από το να σχολιάζουμε κάτω από αναρτήσεις αγνώστων, σε τι βαθμό αυξήθηκε η κοινωνικότητά μας;  Ίσως, τελικά όλα αυτά τα σχόλια σε αγνώστους να γίνονται προκειμένου να καλυφθεί ένα κενό κοινωνικότητας και μοναξιάς. Αρκετές φορές βλέπουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των σχολίων είναι αγενή ή επιθετικά ή πάρα πολύ προσβλητικά και αυτό είναι ένα σημείο των καιρών μας, το πώς δηλαδή έχει έρθει στην επιφάνεια και αναδεικνύεται η αγένεια, η οποία αν μη τι άλλο δεν ήταν ποτέ αισθητή σε τέτοιο βαθμό στις πρόσωπο με πρόσωπο επαφές και επικοινωνία. 

Θυμόμαστε όσοι ενηλικιωθήκαμε πριν εισβάλλουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή μας, ότι η ζωή ήταν πιο απλή και προωθούνταν οι συλλογικές μορφές δράσης. Υπήρχαν κάποια συλλογικά ιδεώδη και θα λέγαμε λιγότερος ατομισμός και περισσότερη συντροφικότητα, όχι μόνο στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά γενικότερα σε όλες τις σχέσεις, και στις εργασιακές – συναδελφικές και στις φιλικές σχέσεις. Είχες την ανάγκη να δεις τον άλλον από κοντά. Πλέον, όμως, όλα γίνονται από μία απόσταση…. Πλέον η απομόνωση έχει γίνει νόρμα και παρουσιάζεται ως μια ανάγκη και ως μια λύση στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Παρόλο που στα μεγάλα αστικά κέντρα υπάρχει υπερπληθυσμός και όλοι σωματικά είναι πιο κοντά ο ένας με τον άλλον, οι περισσότεροι είναι άγνωστοι μεταξύ τους. Ακόμη και οι άνθρωποι που μένουν στην ίδια πολυκατοικία μοιάζει να είναι περισσότερο ξένοι μεταξύ τους και σπανίζει ακόμη και η ανταλλαγή ενός απλού χαιρετισμού… Θα λέγαμε ότι διακρινόμαστε πλέον περισσότερο σε άτομα, παρά σε πρόσωπα κι ότι έχουμε απωλέσει την ταυτότητα που μας χαρακτηρίζει ανθρώπους και δη συνανθρώπους, καθώς ανταλλάσσουμε περισσότερο πληροφορίες μεταξύ μας παρά κουβεντιάζουμε, και κάποιες φορές ακόμη κι αν βρεθούμε σε ανάγκη και χρειαστούμε τη βοήθεια του διπλανού μας, τότε πολύ δύσκολα θα μας την προσφέρει.

Κάποιοι άνθρωποι έμειναν μόνοι γιατί έχασαν είτε από χωρισμό είτε από διαζύγιο ή θάνατο την/τον σύντροφό τους. Κάποιοι άλλοι είναι κοινωνικά αδέξιοι, δηλαδή δεν έχουν τον τρόπο και δεν ξέρουν πώς να προσεγγίσουν, πώς να συνάψουν σχέσεις, πώς να κρατήσουν ανθρώπους στη ζωή τους. Δυστυχώς, η συντροφικότητα δεν έρχεται στη ζωή από μόνη της, θα πρέπει να την δημιουργήσουμε, να έχουμε μια συμπεριφορά η οποία θα είναι ενεργητική και θα δημιουργεί το κατάλληλο έδαφος για να ανθίσει η σχέση και να δώσει καρπούς. 

 

Πολλοί μπορεί να είναι οι λόγοι αυτής της παθητικής απραξίας. Μπορεί να οφείλεται σε κάποια καχυποψία, σε κάποια δυσπιστία ή απλώς τα αντικοινωνικά άτομα να έχουν προδοθεί ή να έχουν πληγωθεί από τους άλλους, κι αυτή η απογοήτευση να προκαλεί αυτή την αντικοινωνική στάση τους. Οπότε, η τεχνολογία δεν μπορεί να βοηθήσει πάντα. Κι έτσι αρκετά από αυτά τα άτομα, διατηρούν την αντικοινωνικότητά τους και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συνήθως, χρησιμοποιούν αυτά τα δίκτυα για να παρακολουθούν τους άλλους από απόσταση ασφαλείας, διστάζοντας να πλησιάσουν τους άλλους, να ανοιχτούν, να κάνουν αναρτήσεις, να συνάψουν οποιασδήποτε μορφής κοινωνική σχέση με τους άλλους. Η μοναχικότητα της προσωπικής τους ζωής τα ακολουθά με παραπλήσιο τρόπο και στην εικονική πραγματικότητα, στην εικονική ζωή των μέσων αντι – κοινωνικής δικτύωσης. Δηλαδή, παραμένουν αντικοινωνικά και απρόσιτα, απεχθάνονται την οικειότητα και κλείνονται στον εαυτό τους, δεν στέλνουν μηνύματα στους άλλους, δεν κάνουν like στους άλλους, δεν κάνουν δικές τους αναρτήσεις, όμως είναι εκεί και παρακολουθούν. Παρακολουθούν τη ζωή των άλλων, προσπαθώντας να καταλάβουν ποιο είναι εκείνο το μυστικό που κάνει τους άλλους κοινωνικούς. Αν θα τους ρωτήσεις, θα σου πουν ότι οι ίδιοι είναι πολύ ανεξάρτητα άτομα, δεν θα παραδεχτούν ότι είναι αντικοινωνικά, θα σου πουν ότι έχουν σκληραγωγηθεί, ότι η μοναξιά είναι για τους δυνατούς, ότι δεν έχουν την ανάγκη των άλλων, ότι η μοναξιά τους δεν είναι ακριβώς μοναξιά, αλλά μοναχικότητα, κάτι τελείως διαφορετικό δηλαδή από τη μοναξιά, καθώς είναι επιδιωκόμενη, είναι δημιουργική! Γι’ αυτό και ορισμένοι καλλιτέχνες ή θρησκευτικοί μύστες ή ασκητές ή συγγραφείς επιδιώκουν τη μοναχικότητα, προκειμένου να δημιουργήσουν κάτι όμορφο, μοναδικό και για να κρατήσουν σε υψηλό επίπεδο αυτή τη δημιουργικότητά τους, επιδιώκουν τη μοναχικότητα για να μην αποσπώνται από τους άλλους. Ενίοτε, κάποιοι από αυτούς τους αντικοινωνικούς ανθρώπους εκφράζουν την άποψη ότι η μοναχικότητα ταυτίζεται με την αξιοπρέπειά τους, καθώς είναι καλύτερο το να μην έχουν παρέα, από το να έχουν κακή παρέα. 

 

Οπότε η μοναξιά είναι και ζήτημα πρόσληψης, το πώς δηλαδή την εκλαμβάνει το ίδιο το άτομο που την βιώνει. Η μοναξιά, λοιπόν, μπορεί να έχει περισσότερες από μία όψεις. Άλλοτε συγχέεται με την αυτοαπομόνωση, με την πεποίθηση ότι αυτή η στάση και αυτή η συμπεριφορά είναι προσωπική άποψη και επιλογή, ότι έχει να κάνει με την ελεύθερη βούληση του κάθε ανθρώπου, ότι αποτελεί έναν τρόπο ζωής, αλλά και αναγκαιότητα, τουλάχιστον αν όχι πάντα, για κάποιες περιόδους της ζωής αυτών των ανθρώπων. Συνεπώς, η μοναχικότητα μπορεί να συμπεριλαμβάνει τη δημιουργικότητα κι έτσι να δίνει μια θετική έκφανση και χρώμα στο νόημά της. Τα άτομα που εκλαμβάνουν τη μοναχικότητά τους με αυτό τον τρόπο δεν θα παραδεχτούν ότι ίσως κάποιες φορές και να στενοχωριούνται, και γι’ αυτό δεν παραπονιούνται, γιατί έτσι θα αναιρούσαν όλη τους την επιχειρηματολογία ότι δηλαδή η μοναχικότητά τους είναι προσωπική τους επιλογή. Αν παραπονούνταν, θα ήταν σαν να εκβίαζαν για τη συντροφιά των άλλων, σαν να πρόβαλλαν την αυτολύπησή τους για να εξαγοράσουν την συντροφικότητα. Όμως, ξέρουν καλά ότι η συντροφικότητα δεν εκβιάζεται, αλλά κερδίζεται. 

 

Εφόσον οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα από τη φύση τους, τότε η κοινωνικότητα και η συντροφικότητα είναι έμφυτα χαρακτηριστικά και η συμβίωση  και η συνεργασία γίνεται ανάγκη, γι’ αυτό και οι άνθρωποι κατασκευάζουν κοινωνίες. Από την άλλη, το αντικοινωνικό άτομο δεν γεννάται με παρθενογένεση, δεν εμφανίζεται χωρίς λόγο η αντικοινωνικότητά του, χωρίς αιτία. Η αντικοινωνικότητα είναι επιφορτισμένη με μία αρνητική χροιά καθώς πριμοδοτεί την ατομικότητα, την αίσθηση ότι το άτομο δεν έχει ανάγκη τους άλλους, ότι δεν χρειάζεται τους άλλους, άρα η συλλογικότητα ως έννοια και ως αξία παραγκωνίζεται και προωθείται η ατομικότητα και μέσα από την ατομικότητα ο εγωισμός. Δηλαδή, το άτομο χρησιμοποιεί τους άλλους για την επίτευξη των δικών του ατομικών προτεραιοτήτων και αναγκών. Για παράδειγμα μια προσφιλής πρακτική για τους νέους που διευκολύνεται από τα μέσα αντι – κοινωνικής δικτύωσης είναι το one night stand, δηλαδή, η καθαρά σεξουαλική «σχέση» χωρίς διάρκεια και χωρίς συναισθηματική εμπλοκή. Αυτό που προέχει είναι να χρησιμοποιήσουμε το άλλο άτομο για να ικανοποιήσουμε τη σεξουαλική μας ανάγκη και έπειτα προχωρούμε στο επόμενο άτομο και μετά στο μεθεπόμενο κ.ο.κ. Αντιμετωπίζουμε τους άλλους όχι ως πρόσωπα, όχι ως ανθρώπους, αλλά όπως τα αντικείμενα, όπως τα προϊόντα που ύστερα από τη χρήση τους τα πετάμε στον κάλαθο των αχρήστων. Βέβαια, εκτός από τους άλλους, ακόμη και τον ίδιο μας τον εαυτό τον εκλαμβάνουμε ως προϊόν. Μας πλασάρουμε ως κάποιον διαφορετικό από αυτόν που πραγματικά είμαστε, γι’ αυτό και στα μέσα αντι - κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζουμε την καλύτερη πλευρά του εαυτού μας. Λόγου χάρη, ανεβάζουμε ρετουσαρισμένες στο photoshop φωτογραφίες ή ανεβάζουμε παλιές φωτογραφίες μας παρουσιάζοντάς τις ως τωρινές. Παρουσιάζουμε όχι το ποιοι είμαστε, αλλά το ποιοι θα θέλαμε να είμαστε, και πολλές φορές λειτουργούμε κάτω από την πίεση μιας και μόνης αρχής, της αρχής της «ανταπόδοσης των ίσων», δηλαδή, θα δώσουμε ό,τι θα πάρουμε αν και αρκετές φορές ζητούμε απλά να πάρουμε και ξεχνάμε να δώσουμε. Στην πραγματικότητα, δεν μας ενδιαφέρει το αν θα δώσουμε. Λέμε ότι αν οι άλλοι μας αδίκησαν, αν οι άλλοι δεν αναγνώρισαν την αξία μας, γιατί να μην κάνουμε κι εμείς το ίδιο κι έτσι η αντικοινωνικότητα επιτείνεται και διαιωνίζεται. 

 

Κάποιες φορές η αντικοινωνικότητα χρωματίζεται και από την εκδικητικότητα, η οποία πλέον μοιάζει να αποτελεί κοινωνική νόρμα. Αν κάποιος έχει περισσότερα υλικά ή πνευματικά αγαθά από εμάς ή είναι πιο ευτυχισμένος από εμάς, τότε αποκτούμε μια εκδικητικότητα απέναντί του, καθώς αναγνωρίζουμε ότι είναι ο άλλος καλύτερος από εμάς σε κάποιον τομέα και αντί να πασχίσουμε να γίνουμε κι εμείς εξίσου καλοί, συγκεντρώνουμε τις δυνάμεις μας και τη σκέψη μας στο πώς θα τον βλάψουμε. Δεν θέλουμε να δουλέψουμε με τον εαυτό μας, γιατί κάτι τέτοιο απαιτεί προσπάθεια, χρόνο, κόπο, επιμονή, υπομονή, δεν είναι εύκολο κι εμείς είμαστε συνηθισμένοι στα εύκολα και στις έτοιμες λύσεις. Έτσι, συνειδητά ή ασυνείδητα καλλιεργούμε την αντικοινωνικότητα και την εκδικητικότητα και όχι μόνο δεν λέμε ένα «μπράβο» στον άλλον, «συγχαρητήρια τα κατάφερες», «θέλω κι εγώ να σου μοιάσω», «πώς τα κατάφερες εσύ»; «Πες μου το μυστικό σου», αλλά αντί αυτών, κοιτάμε να χύσουμε δηλητήριο, να πούμε μια κακιά κουβέντα πίσω από την πλάτη  του, να τον κατηγορήσουμε, αφού δεν μπορούμε να του μοιάσουμε. Κι έτσι αδικούμε τους άλλους και ουσιαστικά επαναλαμβάνουμε τις αδικίες που έγιναν σε βάρος μας και προσπαθούμε αντί να επουλώσουμε τα τραύματα της παιδικής μας ηλικίας, να επιτεθούμε και να δημιουργήσουμε ανάλογα τραύματα στους άλλους, να τους κάνουμε να πονέσουν όπως πονέσαμε εμείς, να τους πληγώσουμε κι έτσι ζούμε για τον εαυτό μας και οι σχέσεις μας, αν έχουμε σχέσεις, γίνονται επιφανειακές, δεν έχουν ποιότητα. Μπορεί να έχουν ποσότητα, αλλά σίγουρα δεν έχουν ποιότητα.

 Η αντικοινωνικότητά μας αν φτάσει σε αυτό το σημείο, έχει πάρει ήδη παθολογική μορφή, εφόσον ενέχει εκδικητικότητα, αλλά εμείς δεν το έχουμε καταλάβει και γινόμαστε μισάνθρωποι.  Δεν θέλουμε και δεν αντέχουμε οι άλλοι να έχουν ή να ανέλθουν ή να είναι σε καλύτερη θέση από εμάς. Έτσι, γινόμαστε μισάνθρωποι δίχως να έχουμε επίγνωση της μισανθρωπίας μας. Περιφρονούμε τους άλλους, αλλά ουσιαστικά περιφρονούμε τον εαυτό μας. Επιδιώκουμε να κάνουμε πραγματικότητα σενάρια που βρίσκονται στη σφαίρα των νοσηρών αντικοινωνικών φαντασιώσεών μας και η πρόκληση κακού σε άλλους ανθρώπους γίνεται αυτοσκοπός. Όμως αυτό το κακό επιστρέφεται ίσως αργά αλλά σταθερά σε εμάς τους ίδιους. Περνάμε από τη ζωή κι έχουμε χάσει το νόημά της. Το μόνο έργο το οποίο τελικά προσφέραμε ήταν η κακότητά μας και το πώς να κάνουμε τους άλλους να δυστυχήσουν. Ίσως, και να πήραμε κάποια ικανοποίηση αν καταφέραμε να κάνουμε κακό σε κάποιους, αν εμποδίσαμε τους άλλους, αν τους δυσκολέψαμε, αλλά αυτή η ικανοποίηση ήταν προσωρινή. Το δυστύχημα της υπόθεσης είναι ότι εμείς οι ίδιοι δεν γνωρίσαμε τι θα πει ευτυχία κι αυτό ήταν η μεγαλύτερη αποτυχία μας.   Το να περάσουμε από τη ζωή δίχως να αγαπήσουμε, δίχως να αγαπηθούμε, δίχως να μάθουμε να μοιραζόμαστε και δίχως να νιώσουμε ευτυχισμένοι, έστω και για λίγο.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.

Η γλώσσα του σώματος δεν ψεύδεται ποτέ....

Παρατηρώντας τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων αναδύονται ορισμένες μορφές επικοινωνίας, κατά την προσπάθεια που κάνουν τα άτομα να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά αποτελέσματα του άγχους. Οι τέσσερις τρόποι επικοινωνίας, που εντόπισε η Σατίρ, αφορούν τον συμβιβασμό, τη μομφή, τον υπολογισμό και την παραπλάνηση. Το άγχος συνδέεται άμεσα με τις αμφιβολίες που εμφανίζει το άτομο για την αξία του εαυτού του, όταν δεν έχει αναπτύξει μια σταθερή και ευνοϊκή αίσθηση της αξίας του εαυτού. Όταν το άτομο αμφιβάλλει για την αξία του, χρησιμοποιεί τις πράξεις και τις αντιδράσεις των άλλων για να καθορίσει τον εαυτό του. 

Συνήθως, «η ασυμφωνία ανάμεσα στην προφορική και τη μη προφορική επικοινωνία παράγει διπλά μηνύματα. Με τα λόγια σου λες ένα πράγμα και με όλα τ’ άλλα λες κάτι άλλο. Έχεις ποτέ σου ακούσει κάποιον να λέει: ‘’Ω! πόσο πολύ μ’ αρέσει αυτό!’’ κι έχεις αναρωτηθεί, γιατί το κεφάλι του κουνιόταν την ίδια στιγμή πέρα δώθε; (σελ. 107).

Ο ακροατής αντιμετωπίζει διπλά μηνύματα κι απ’ την ανταπόκρισή του επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της επικοινωνίας. Υπάρχουν γενικά οι εξής πιθανότητες: να πάρει τα λόγια και να αγνοήσει τα υπόλοιπα, να πάρει το μη ρητό μήνυμα και να αγνοήσει τα λόγια, να τα αγνοήσει όλα αλλάζοντας κουβέντα, φεύγοντας ή πηγαίνοντας για ύπνο. Ή, ακόμη, να σχολιάσει τον διπλό χαρακτήρα του μηνύματος» (σελ. 107).

Ας δούμε πιο αναλυτικά τους τέσσερις τύπους επικοινωνίας…

Ο κάθε τύπος ατόμου, με βάση τη μορφή της επικοινωνίας που ακολουθεί, προσπαθεί να κρύψει την αδυναμία που νιώθει και το άγχος που του προκαλεί μια κατάσταση.

Ο συμβιβαστικός προσπαθεί να συμβιβαστεί έτσι ώστε το άλλο πρόσωπο να μη θυμώσει. 

Ο επικριτής προσπαθεί να κατηγορήσει, έτσι ώστε ο άλλος να τον θεωρήσει δυνατό (αν ο άλλος φύγει, το σφάλμα είναι δικό του).

Ο υπολογιστής προσπαθεί να υπολογίσει, ώστε να αντιμετωπίσει την απειλή σαν να ήταν ακίνδυνη και να κρύψει την αυτοεκτίμησή του με μεγάλα λόγια και διανοητικές κατασκευές.

Ο παραπλανητής προσπαθεί να παραπλανήσει αγνοώντας την απειλή, συμπεριφερόμενος σαν να μην ήταν εκεί (ίσως αν φερθεί έτσι για μεγάλο χρονικό διάστημα η απειλή να απομακρυνθεί τελικά).

Ο ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΟΣ

Τα λόγια συμφωνούν                            Ό,τι θες εσύ. Για αυτό είμαι εδώ,

                                                           για να σε κάνω ευτυχισμένο.

Το σώμα καθησυχάζει                        Δεν μπορώ να κάνω τίποτα,

                                                          εκφράζεται με πόζα του θύματος.

Μέσα του                                           Αισθάνομαι ένα τίποτα. Χωρίς εσένα

                                                         δεν μπορώ να ζήσω. Δεν αξίζω τίποτα.

«Ο συμβιβαστικός μιλάει κολακευτικά, προσπαθεί να είναι ευχάριστος, δίνει εξηγήσεις, ποτέ δε διαφωνεί, σε καμιά περίπτωση. Είναι ένας “yes man”, που μιλάει σαν να μην μπορεί να κάνει τίποτα για τον εαυτό του, που πρέπει πάντα να παίρνει την έγκριση των άλλων» (σελ. 110).

Το άτομο έχει την πεποίθηση ότι δεν αξίζει τίποτα. Νιώθει ότι χρωστά ευγνωμοσύνη σε όλους και ότι το ίδιο ευθύνεται για οτιδήποτε πάει στραβά. Νιώθει ευγνωμοσύνη όταν κάποιος του απευθύνει τον λόγο, ενώ δεν του περνά καν από το μυαλό να ζητήσει κάτι για τον εαυτό του. Η στάση του σώματος είναι παρακλητική και ταιριάζει με τη συμβιβαστική ανταπόκριση.  

Ο ΕΠΙΚΡΙΤΗΣ

Τα λόγια διαφωνούν                             Ποτέ δεν κάνεις κάτι σωστό.  

                                                           Τι σου συμβαίνει;

Το σώμα κατηγορεί                            Εγώ είμαι το αφεντικό εδώ πέρα.

Μέσα του                                           Είμαι μόνος κι αποτυχημένος.

«Ο επικριτής ειδικεύεται στην ανακάλυψη λαθών, είναι δικτάτορας, αφεντικό που φέρεται υπεροπτικά σαν να λέει: ‘’Αν δεν ήσουνα εσύ μες στη μέση, όλα θα ‘ταν μια χαρά’’. Η βαθύτερη αίσθηση είναι ένα σφίξιμο στους μυς και στα όργανα. Ωστόσο, η πίεση ανεβαίνει. Η φωνή βγαίνει σκληρή, γεμάτη ένταση και συχνά διαπεραστική και δυνατή.

Για μια καλή επίκριση χρειάζεται να είσαι όσο πιο θορυβώδης και τυραννικός γίνεται. Ισοπέδωσε τα πάντα και τους πάντες. Σκέψου τον εαυτό σου να δείχνει με το δάκτυλο και να κατηγορεί, αρχίζοντας τη φράση σου με ‘’ποτέ σουν δεν κάνεις αυτό’’, ‘’πάντα κάνεις εκείνο’’, ‘’γιατί εσύ πάντα…;’’, ‘’γιατί εσύ ποτέ δεν…;’’. Μη σκοτίζεται για την απάντηση, δεν έχει σημασία. Ο επικριτής ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο να κάνει τον καμπόσο, παρά να εξακριβώσει κάτι πραγματικά. Όταν κατηγορείς, κοντανασαίνεις γρήγορα ή κρατάς την ανάσα σου, σφίγγοντας τους μυς του λαιμού» (σελ. 112). 

Το άτομο δεν αισθάνεται ότι αξίζει. Επομένως αν καταφέρει να κάνει τον άλλο να υπακούσει, τότε αισθάνεται ότι έχει κάποια αξία.

Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Τα λόγια άκρως λογικά                         Εάν παρατηρούσε κανείς μετά

                                                           προσοχής, θα μπορούσε ίσως να

                                                           διακρίνει τα ταλαιπωρημένα από την

                                                           εργασία χέρια ενός εκ των παρόντων.

Το σώμα υπολογίζει                            Είμαι ήρεμος, ατάραχος και  

                                                          συγκρατημένος.

Μέσα του                                           Αισθάνομαι ευάλωτος.

«Ο υπολογιστής είναι άψογος στους τρόπους του, πολύ λογικός και τίποτα πάνω του δε δείχνει, αν έχει καθόλου αισθήματα. Φαίνεται ήρεμος, ψυχρός, συγκεντρωμένος. Μπορεί να τον παρομοιάζει κανείς με πραγματικό ηλεκτρονικό υπολογιστή ή με λεξικό. Το σώμα του δίνει την αίσθηση του αποστεγνωμένου, συχνά του κρύου και περιφραγμένου. Μιλάει ξερά, μονότονα και συνήθως με αφηρημένα σχήματα. 

Όταν υπολογίζεις, η φωνή σου από μόνη της απονεκρώνεται, γιατί δεν υπάρχει κανένα συναίσθημα από το κρανίο και κάτω. Το μυαλό σου συγκεντρώνεται στην προσπάθεια της ακινησίας και όλη σου η φροντίδα στην επιλογή των κατάλληλων λέξεων. Γιατί εσύ πρέπει να μην κάνεις ποτέ λάθος. Το θλιβερό είναι πως αυτός ο ρόλος αντιπροσωπεύει ένα ιδανικό που πολλοί προσπαθούν να μιμηθούν. ‘’Λέγε τις σωστές λέξεις, μη δείχνεις κανένα συναίσθημα. Μην αντιδράς’’» (σελ. 115-116).

Ο ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΗΣ

Τα λόγια άσχετα                                  Τα λόγια δεν έχουν κανένα νόημα

                                                           ή αναφέρονται σε άσχετο θέμα.

Το σώμα όλο γωνίες                            Εγώ τώρα βρίσκομαι κάπου αλλού.

Μέσα του                                           Κανείς δε νοιάζεται για μένα.  

                                                         Δεν υπάρχει χώρος για μένα εδώ πέρα.

«Οτιδήποτε λέει ή κάνει ο παραπλανητής είναι άσχετο με όσα λέει ή κάνει οποιοσδήποτε άλλος. Ο παραπλανητής δεν ανταποκρίνεται σ’ αυτό που γίνεται εκείνη τη στιγμή. Μέσα του αισθάνεται ζαλάδα. Η φωνή μπορεί να ακούγεται σαν τραγούδι, αλλά συχνά σε τόνο αταίριαστο με τα λόγια κι ανεβοκατεβαίνει χωρίς λόγο, γιατί δεν εκφράζει κάτι το συγκεκριμένο» (σελ. 116).

Πρόκειται για μια μορφή επικοινωνίας που συνοδεύεται από έντονη αίσθηση της μοναξιάς και του άσκοπου. 

Μαθαίνουμε τους παραπάνω τύπους επικοινωνίας από όταν είμαστε πολύ μικροί. Οι τρόποι αυτοί επικοινωνίας ενισχύουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.

«Φαινόμαστε σαν μια παρέα από απατεώνες του συναισθήματος, που κρύβονται σκαρώνοντας επικίνδυνα παιχνίδια ο ένας στον άλλο, κι αυτό το ονομάζουμε κοινωνία» (Σατίρ)

Σατίρ, Βιρτζίνια. (1989). Πλάθοντας ανθρώπους, Εκδόσεις Κέδρος, σελ. 105-118.