Σχέση μητέρας- κόρης: μια διά βίου σχέση

Οι σχέσεις ανάμεσα στη μητέρα και την κόρη είναι περίπλοκες και ποικίλουν. Μερικές μητέρες και κόρες έχουν καταφέρει να αναπτύξουν μια ικανοποιητική σχέση αλληλοστήριξης και μιλάνε σαν καλές φίλες, μοιράζοντας ανησυχίες και προβληματισμούς τους, αλλά και τα συναισθηματικά τους ζητήματα, ενώ άλλες μητέρες και κόρες έχουν πιο τυπικές σχέσεις, χωρίς να χάνει η κάθε πλευρά το ρόλο της. Μια σχέση στοργής και αλληλοκατανόησης ή μια σχέση οργής και σύγκρουσης; Μια σχέση ισότιμη ή μια σχέση εξουσίας; Όπως και κάθε άλλη σχέση δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία, ούτε υπάρχει μια ιδανική σχέση. Στόχος είναι να δομήσουμε μια σταθερή σχέση, στην οποία θα υπάρχει αποδοχή και θα εξασφαλίσουμε επικοινωνία. 

Η σχέση ανάμεσα στη μητέρα και την κόρη μπορεί να περάσει από διάφορες φάσεις, που μπορεί απλά να είναι εξελικτικά στάδια με στόχο την ανάπτυξη αυτής της σχέσης. Πρόκειται για ένα ισχυρό δεσμό που ξεκινά από τη στιγμή της σύλληψης και αρχικά χαρακτηρίζεται από φροντίδα, αγάπη, ικανοποίηση και στοργή. Πρόκειται για μια σημαντική σχέση που μεγαλώνοντας αλλάζει μορφή και μπορεί από τρυφερή και υποστηρικτική να γίνει γεμάτη εντάσεις και ανταγωνισμό αλλά στη συνέχεια να μετατραπεί σε κατανόηση και αποδοχή. 

Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης αυτής της σχέσης η μητέρα ξαναζεί τα δικά της αναπτυξιακά στάδια, έχοντας την ευκαιρία να επιλύσει δικές της συγκρούσεις ή να ζήσει καταστάσεις που δεν είχε την ευκαιρία η ίδια να ζήσει όταν βρισκόταν στην αντίστοιχη ηλικία με την τωρινή ηλικία της κόρης της. Το αναμενόμενο είναι να υπάρχουν περισσότερες συγκρούσεις και εντάσεις ή και στοιχεία ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια της εφηβείας της κόρης. Σ’ αυτή την ηλικιακή φάση της κόρης η μητέρα μπορεί να εμφανίζει ανταγωνισμό, άμεση ή έμμεση επιθετικότητα εξαιτίας των δικών της ανεκπλήρωτων ονείρων. Οι παρατηρήσεις ή η αρνητική κριτική για την εμφάνιση της κόρης από τη μητέρα μπορεί να κρύβουν τη δική της επιθυμία για όσα δεν έκανε ή την προσπάθειά της να αποδείξει στους άλλους  ότι έχει ένα σωστό παιδί. Η ενθάρρυνση της μητέρας για αλλαγές στην εμφάνιση της κόρης μπορεί να ακολουθείται από παρατηρήσεις, δίνοντας αντιφατικά μηνύματα, καθώς κάθε αλλαγή μπορεί να εμπεριέχει στοιχεία ζήλειας. Η παρακίνηση της μητέρας να παντρευτεί η κόρη της μπορεί να ακολουθείται από την μη έγκριση κανενός συντρόφου, με αποτέλεσμα να δίνει ένα αντιφατικό μήνυμα, από τη μία θέλει να παντρευτεί η κόρη της, αλλά από την άλλη ενδεχομένως φοβάται να μην επαναλάβει τις δικές της λάθος επιλογές. 

Η μητέρα βιώνοντας την παιδική και εφηβική ηλικία μέσα από το μεγάλωμα της κόρης της έρχεται αντιμέτωπη με ανεκπλήρωτα όνειρα, ενώ ασυνείδητα ωθείται σε μια σύγκριση ανάμεσα στη δική της ζωή και τη ζωή της κόρης της, που βρίσκεται στην αρχή της πορείας της και μπορεί να επιλέξει ότι θέλει… Η μητέρα ενδεχομένως περνάει στην κόρη της αυτά που και η ίδια έμαθε από τη δική της μητέρας, γιατί αυτό είναι και το πιο ασφαλές μονοπάτι. Όσα η ίδια δεν έκανε ίσως θα ήθελε να τα δει στην κόρη της, αλλά ταυτόχρονα φοβάται το ρίσκο αυτής της αλλαγής, γιατί θα παρέκκλινε από τον τρόπο που η ίδια μεγάλωσε, από τις αξίες της οικογένειάς της, από το παραδοσιακό πρότυπο της γυναίκας- μητέρας, που θα πρέπει να φροντίζει τους άλλους και να βάζει σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό της. 

Για την κόρη κατά την παιδική της ηλικία, η μητέρα είναι το βασικό της πρότυπο, για να αναπτύξει την ταυτότητα του φύλου της, για να μιμηθεί και να υιοθετήσει συμπεριφορές που συνδέονται με τη γυναικεία φύση. Κατά την εφηβεία η σχέση μητέρας- κόρης περνά μια κρίση, μια φάση αμφισβήτησης, καθώς η κόρη βλέπει πλέον τα λάθη της μητέρας, της ασκεί κριτική και έρχεται σε σύγκρουση μαζί της. Πρόκειται για μια απαραίτητη φάση ώστε το κορίτσι να εξελιχθεί σε γυναίκα και να καταφέρει να αυτονομηθεί. Μεγαλώνοντας οι δύο αυτές γυναίκες και κουβαλώντας διαφορετικές εμπειρίες και νοοτροπίες μπορούν να καταφέρουν να βρουν μια κοινή γραμμή στην πορεία τους. Η κόρη μέσω της μητρότητας μπορεί να ταυτιστεί με τη μητέρα και να την κατανοήσει περισσότερο δίνοντας μια διαφορετική μορφή εξέλιξης και εμβάθυνσης σε αυτή τη σχέση. Με το πέρασμα των χρόνων, οι ρόλοι μητέρας και κόρης αντιστρέφονται λίγο, καθώς η μητέρα γερνώντας παίρνει το ρόλο του παιδιού, που έχει ανάγκη από φροντίδα και περιποίηση και η κόρη παίρνει το ρόλο της μητέρας, που γίνεται παρεμβατική, επικριτική ή υποστηρικτική.

Διανύοντας όλη αυτή την κοινή πορεία, μητέρα και κόρη μπορούν να επουλώσουν τραύματα του παρελθόντος, να γεφυρώσουν χάσματα και συγκρούσεις και να καταφέρουν να έρθουν κοντά. Ωστόσο, θα πρέπει και από τις δύο πλευρές να υπάρχουν όρια: δεν είναι μια σχέση εξάρτησης, δεν λειτουργεί η μητέρα για την κόρη, δεν είναι η μητέρα το πρόσωπο που αποφασίζει για τη ζωή της κόρης. Είναι σημαντικό και από τις δύο πλευρές να υπάρχει σεβασμός, κατανόηση και άνευ όρων αποδοχή. Η κόρη δεν προσπαθεί να αλλάξει τη μητέρα της, ούτε η μητέρα προσπαθεί να αλλάξει την κόρη της, εκτός από τα πρώτα χρόνια της ζωής της. Η μητέρα πρέπει να σεβαστεί τα θέλω και τις ανάγκες της κόρης της, κατανοώντας ότι δεν είναι υποχρεωμένη να κάνει όσα η ίδια δεν έκανε. Η μητέρα μπορεί να προτρέπει την κόρη της να είναι ανεξάρτητη και να πετύχει επαγγελματικά, στην προσπάθειά της να ξεφύγει η κόρη της από το δικό της δρόμο ή στην προσπάθειά της να κατευνάσει τις δικές της ενοχές.  

Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, η μητέρα επιθυμεί η κόρη της να της μοιάσει, να ακολουθήσει τη δική της συμπεριφορά, το δικό της χαρακτήρα και αξίες. Ωστόσο, θέλει η κόρη της να μοιάσει τον ιδανικό της εαυτό, τα πλεονεκτήματά της, να εκπληρώσει τις επιθυμίες και τα όνειρα που η ίδια δεν κατάφερε. Έχει πολλές προσδοκίες με τις οποίες επιφορτίζει την κόρη της και αναμένει τα θετικά αποτελέσματα, ενώ σε αντίθετη περίπτωση ενδέχεται να γίνει επικριτική και καταπιεστική. Η κόρη δεν θέλει να πάρει τα αρνητικά στοιχεία της μητέρας της ούτε να ακολουθήσει τις λάθος επιλογές της. Ωστόσο, πολλές φορές διαπιστώνει ότι συμπεριφέρεται ή μιλάει όπως η μητέρα της. Ακόμη και στα παιδιά της βλέπει συμπεριφορές που η ίδια ήθελε να διαφοροποιήσει. Ο ανταγωνισμός μπορεί να υπάρχει και από τις δύο πλευρές, καθώς η μάνα βλέπει να μεγαλώνει και να χάνει όλα όσα η κόρη τώρα απολαμβάνει και από την άλλη η κόρη απαιτεί να ζήσει έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή της και να μην επισκιάζεται από τη μητέρα της.

Η σχέση μητέρας και κόρης είναι μια σχέση όπου η μία λειτουργεί ως καθρέφτης της άλλης αντανακλώντας τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά τους, δείχνοντας τις αποτυχίες και τα ανεκπλήρωτα όνειρα της μητέρας και την επανάληψη λανθασμένων επιλογών της κόρης. 

Η σχέση μητέρας- κόρης είναι μια διά βίου σχέση, δεν τελειώνει ποτέ, δεν μπορεί να τη διακόψει τίποτα, ούτε ο θάνατος της μιας εκ των δύο, καθώς η επίδραση στην κάθε μία διαρκεί για πάντα…

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος, MSc.