«Τα πέντε στρώματα της νεύρωσης»

«Ο Perls διατύπωσε ένα μοντέλο για τη νεύρωση στο οποίο προτείνει μια δομή πέντε στρωμάτων για τη νευρωτική διαταραχή. 

 

 

Το πρώτο στρώμα είναι αυτό των κλισέ (στερεότυπα), όπου το άτομο συχνά οδηγείται από τις ενδοβολές του σε συναντήσεις χωρίς νόημα με το περιβάλλον, γεμάτες κλισέ. Πρόκειται για μια ρηχή, δήθεν επαφή, όπου οι άνθρωποι αποφεύγουν την επαφή τόσο με τον εαυτό τους, όσο και με τους άλλους.

Το δεύτερο στρώμα είναι αυτό των ρόλων, όπου το άτομο συμπεριφέρεται και ταυτίζεται με τον ρόλο που υποδύεται κάθε φορά. Προσποιείται ότι είναι πιο καλό, σκληρό, ευγενικό, αξιολύπητο, κ.α., από ότι αισθάνεται στην πραγματικότητα. Παριστάνει αυτό που θα ήθελε να είναι και ζει σύμφωνα με τις προσδοκίες των άλλων.

Το τρίτο στρώμα είναι το αδιέξοδο, όπου βιώνουμε πλευρές του εαυτού μας, που είναι παγιδευμένες σε συγκρούσεις. Το αδιέξοδο χαρακτηρίζεται από ένα αίσθημα κολλήματος, σύγχυσης και αγωνίας.

Το τέταρτο στάδιο είναι το στάδιο της ενδόρηξης ή στρώματος του θανάτου, που χαρακτηρίζεται από μια παράλυση, που προκαλείται από αντίρροπες δυνάμεις. Το άτομο εκδηλώνεται με μια έκρηξη  προς τα μέσα, πιστεύοντας ότι αν έκανε μια έκρηξη προς τα έξω, δεν θα επιβίωνε. Σε αυτό το στάδιο, το άτομο συστέλλει, συμπιέζει, συρρικνώνει τον εαυτό του. Αν αντιμετωπίσει την υπαρξιακή αγωνία αυτού του κολλήματος στο αδιέξοδο και εμπιστευτεί να μείνει στην αίσθηση θανάτου, του στρώματος της ενδόρηξης τελικά φτάνει στην έκρηξη. Το άτομο εκρήγνυται και τα πραγματικά του συναισθήματα, όπως χαρά, θυμός, γέλιο αναδύονται…» (σελ. 80-81).

 

Gestalt Foundation. 2013. Εισαγωγή την Ψυχοθεραπεία Gestalt. Βασικές έννοιες, αρχές και εφαρμογές. Gestalt Foundation, Κέντρο Ψυχοθεραπείας και Εκπαίδευσης.

 

Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.

«Ανοιχτοί λογαριασμοί- Μισοτελειωμένες υποθέσεις»: Η οπτική της Θεραπείας Gestalt

«Όταν αντιλαμβανόμαστε ένα σχήμα που δεν έχει ολοκληρωθεί, ο νους προσπαθεί να το τελειοποιήσει και να το δει ολοκληρωμένο. Αυτή είναι η αρχή της συμπληρωματικότητας, την οποία ο Perls επέκτεινε στη Θεραπεία Gestalt δίνοντας τον όρο ‘’μισοτελειωμένες υποθέσεις’’ ή ‘’ανοιχτοί λογαριασμοί’’» (σελ. 71-72). 

 

Η Θεραπεία Gestalt υποστηρίζει ότι οι ανολοκλήρωτες εμπειρίες και τα συναισθήματα παραμένουν στη μνήμη του ατόμου και αναζητούν τρόπους να ολοκληρωθούν.

Οι ανολοκλήρωτες εμπειρίες αναφέρονται στις ανάγκες των ανθρώπων που δεν έχουν βρει ικανοποίηση καθώς και στα συναισθήματα που δεν έχουν εκφραστεί και τα οποία έχουν συσχετιστεί άμεσα με αναμνήσεις του παρελθόντος του ατόμου. Το άτομο πιέζει όλο και περισσότερο τον εαυτό του για να μπορέσει να βρει τρόπους ολοκλήρωσης αυτών των εμπειριών, που μπορεί να είναι γεγονότα της παιδικής ηλικίας, μη ικανοποιητικές γονικές σχέσεις, απώλειες, τραύματα ή ακόμη και μη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ατόμου.

Οι ανολοκλήρωτες καταστάσεις προσπαθούν απεγνωσμένα να βρουν λύση και να αποκατασταθούν, αλλά αν είναι αποκλεισμένες από την επίγνωση, το άτομο δεν θα έχει πρόσβαση σε αυτές και αυτές θα εκδηλωθούν μέσα από νευρωτικά συμπτώματα. 

Το άτομο όταν δεν έχει καταφέρει να ικανοποιήσει μια ανάγκη προσπαθεί ξανά και ξανά να βρει τρόπο ικανοποίησης αυτής της ανάγκης.  Πρόκειται για έναν καταναγκασμό της επανάληψης, που δείχνει ότι η μισοτελειωμένη υπόθεση παραμένει ανοιχτή και αναζητά τρόπους ικανοποίησης. 

Για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε τις μισοτελειωμένες υποθέσεις που προέρχονται από το παρελθόν μπορεί να στερήσουμε από τον εαυτό μας την ικανοποίηση των αναγκών μας και να εμποδίζουμε την καλή επαφή με τους άλλους.

«Στη Θεραπεία Gestalt βλέπουμε αυτούς τους μηχανισμούς ως πράξεις αυτορρύθμισης, προσαρμογής και επιβίωσης, κάποιες φορές σε δύσκολα περιβάλλοντα. Ο Perls εστίασε στη συμβολή, στην ενδοβολή, στην προβολή και στην αναστροφή, ως τους επικρατέστερους τρόπους διακοπής της επαφής. Ο Goodman αναφέρεται στον εγωτισμό και οι Polsters πρόσθεσαν την ανάκλαση» (σελ. 73).

Οι νευρωτικοί μηχανισμοί λειτουργούν σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους.

 

Gestalt Foundation. 2013. Εισαγωγή την Ψυχοθεραπεία Gestalt. Βασικές έννοιες, αρχές και εφαρμογές. Gestalt Foundation, Κέντρο Ψυχοθεραπείας και Εκπαίδευσης.

 

Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.

«Δεν- μπορώ- να- μπορώ»

Του Han Byung-Chul

 

Σύμφωνα με τον Han η σημερινή κοινωνία μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια κοινωνία της επίδοσης, όπου κυριαρχεί το ρήμα ‘’μπορώ’’, σε αντίθεση με την κοινωνία της πειθαρχίας, η οποία στηρίζεται σε απαγορεύσεις και χρησιμοποιεί το ρήμα ‘’πρέπει’’.

Το πρέπει δεν είναι αρκετό και να μπορέσουμε να αυξήσουμε την παραγωγικότητα αναδύεται το μπορώ. Μέσα από τη χρήση των κινήτρων, των πρωτοβουλιών και των σχεδίων, η κοινωνία μπορεί να εκμεταλλευτεί τους άλλους με πιο αποτελεσματικό τρόπο από ότι χρησιμοποιώντας μαστίγια και διαταγές.

«Το υποκείμενο της επίδοσης ως εργοδότης του εαυτού του, είναι μεν ελεύθερο στο μέτρο που δεν δέχεται διαταγές ούτε γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κάποιον τρίτο, στην πραγματικότητα όμως δεν είναι ελεύθερο, από τη στιγμή που εκμεταλλεύεται τον εαυτό του και μάλιστα οικειοθελώς. Ο εκμεταλλευτής είναι και εκμεταλλευόμενος, θύτης και θύμα ταυτοχρόνως. Η αυτοεκμετάλλευση από τρίτους, επειδή συνοδεύεται από μια αίσθηση ελευθερίας. Έτσι, καθίσταται δυνατή η εκμετάλλευση δίχως δεσποτεία» (σελ. 27).

Ο καταναγκασμός που προέρχεται από τον ίδιο τον εαυτό και επιβάλλεται στον εαυτό θεωρείται από το ίδιο το υποκείμενο ως ελευθερία, με αποτέλεσμα να μην τον αντιλαμβάνεται ως καταναγκασμό. Ο αυτοκαταναγκασμός θεωρείται πιο ολέθριος από τον καταναγκασμό που ασκείται από τρίτους, καθώς το άτομο δεν μπορεί να αντισταθεί στον ίδιο του τον εαυτό. Μια πιθανή αποτυχία προκαλεί στο άτομο ενοχή, την οποία θα κουβαλάει στη συνέχεια.

Η αρχή της επίδοσης που χαρακτηρίζει τη σημερινή κοινωνία και καλύπτει όλους τους τομείς της ζωής, συμπεριλαμβάνει την αγάπη και τη σεξουαλικότητα. Η αρχή της επίδοσης δεν συνδέεται με την αρνητικότητα της υπερβολής και της υπέρβασης των ορίων. «Οι συμφωνίες που δεσμεύουν το υποταγμένο υποκείμενο περιλαμβάνουν άφθονη σωματική άσκηση, υγιεινή διατροφή και επαρκή ύπνο. Επιπλέον, απαγορεύεται η πρόσληψη οποιασδήποτε άλλης τροφής μεταξύ των γευμάτων πλην των φρούτων. […] Ακόμη και η σεξουαλικότητα πρέπει να υπόκειται στις επιταγές της υγείας. Κάθε μορφή αρνητικότητας απαγορεύεται» (σελ. 35).

«Η αγάπη που σήμερα δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά ανάγκη, ικανοποίηση και απόλαυση, δεν συμβαδίζει με την αποχώρηση και την καθυστέρηση της έλευσης του Άλλου. Η κοινωνία, ως μηχανή αναζήτησης και κατανάλωσης, καταργεί τον πόθο που στρέφεται προς το απόν εφόσον κανείς δεν είναι δυνατόν να το βρει, να το αδράξει και να το καταναλώσει» (σελ. 38).

 

Πηγή:

Han Byung-Chul. (2019). Η αγωνία του έρωτα. Εκδόσεις opera.

 

Κουραβάνας Νίκος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc., MA

Διαβάζοντας το βιβλίο «Η αγωνία του έρωτα»

Του Han Byung-Chul

 

«Η αγάπη, με την αυστηρή έννοια του όρου που της έχει προσδώσει μια μακρά ιστορική παράδοση, απειλείται και ίσως είναι ήδη νεκρή ή, εν πάση περιπτώσει, βαριά άρρωστη. [...] Μα ποιος μπορεί να είναι ο εχθρός στα πλήγματα του οποίου η αληθινή αγάπη απειλείται να υποκύψει; Είναι ο σύγχρονος ατομικισμός, φυσικά είναι η έγνοια να προσδιορίζονται τα πάντα με βάση την αγοραστική τους αξία είναι η ιδιοτέλεια που διέπει στις μέρες μας τη συμπεριφορά των ατόμων. [...] Το βιβλίο αυτό είναι αφενός μια ακαταμάχητη απόδειξη των ελάχιστων προϋποθέσεων της αληθινής αγάπης και αφετέρου ένα είδος εντατικής περιπλάνησης σε όλες τις παγίδες και τις επιθέσεις με τις οποίες ο σημερινός κόσμος, που δεν τον ενδιαφέρουν παρά μόνον οι απολαύσεις και η ναρκισσιστική ικανοποίηση, εξαλείφει τη δυνατότητα για έρωτα." (Από τον πρόλογο τον Αλαίν Μπαντιού)

"Η μία και μόνη αγωνία στην Αγωνία του Έρωτα είναι η α-γωνία, δηλαδή ο εξοβελισμός του έρωτα από το πεδίο του αγώνα. [...] Η απουσία του αγώνα σημαίνει όχι μόνο απουσία συγκεκριμένου κοινώς αποδεκτού αγωνιστικού χώρου και γενικότερη απαξίωση της άμιλλας, αλλά και απουσία αγωνιζομένων." (Από το επίμετρο τον Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή)

"Πιστός στις οδηγίες του Νίτσε, ο Χαν κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προτού να είναι πολύ αργά για τη Δημοκρατία, την Πολιτική, τη Θεωρητική Σκέψη, τον Πολιτισμό, την Τέχνη και την αυθεντική Ανθρώπινη Επικοινωνία που απειλούνται από την εισβολή του ψηφιακού κόσμου." (Liberation)» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

«Τα τελευταία χρόνια έχει επανειλημμένως εξαγγελθεί το τέλος της αγάπης. Σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη, η αγάπη στις μέρες μας καταρρέει λόγω της ανεξάντλητης ελευθερίας επιλογών, της πληθώρας εναλλακτικών και της πίεσης για βελτιστοποίηση. Σε έναν κόσμο απεριόριστων δυνατοτήτων, η αγάπη είναι κάτι το αδύνατον. Λέγεται ότι μέχρι και το πάθος έχει γίνει πιο ψυχρό» (σελ. 15).

«Η κρίση της αγάπης δεν οφείλεται μόνο στην υπερβολική προσφορά άλλων Άλλων, αλλά και στη διάβρωση του Άλλου, που λαμβάνει χώρα σε όλους τους τομείς της ζωής και συνοδεύεται από μια αυξανόμενη ‘’ναρκισσοποίηση’’ του Εαυτού. Η εξαφάνιση του Άλλου είναι πράγματι μια δραματική διαδικασία η οποία  όμως, μοιραία, δεν γίνεται αντιληπτή από πολλούς» (σελ. 15-16).

«Η κατάθλιψη είναι μια ναρκισσιστική ασθένεια που οφείλεται στην υπερβολική και παθολογικά φορτισμένη αυτοαναφορά. Το ναρκισσιστικό- καταθλιπτικό υποκείμενο έχει εξουθενώσει και φθείρει τον ίδιο του τον εαυτό. Στερείται κόσμου και είναι εγκαταλελειμμένο από τον Άλλον. Ο έρωτας και η κατάθλιψη είναι αντικρουόμενα μεταξύ τους στοιχεία. Ο έρωτας βγάζει το υποκείμενο έξω από τον εαυτό του και το ωθεί προς τον Άλλον. Αντίθετα, η κατάθλιψη το βυθίζει στον εαυτό του. Το σύγχρονο ναρκισσιστικό υποκείμενο της επίδοσης κυνηγάει, πάνω από όλα την επιτυχία. Οι επιτυχία συνεπάγονται μια επιβεβαίωση του Ενός μέσω του Άλλου. Κατά συνέπεια, ο Άλλος, αφού του έχουν στερήσει την ετερότητά του, υποβαθμίζεται σε καθρέφτη του Ενός, επιβεβαιώνοντάς τον στο εγώ του» (σελ. 17-18).

 

Πηγή:

Han Byung-Chul. (2019). Η αγωνία του έρωτα. Εκδόσεις opera.

 

Κουραβάνας Νίκος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc., MA