Τι είναι ένας πρώην;

«Ο Φρόυντ λέει κάπου ότι είμαστε τουλάχιστον έξι όταν κάνουμε έρωτα: στους εραστές προστίθενται οι σκιές του πατέρα και της μητέρας του καθενός. Στα σύγχρονα ζευγάρια είμαστε πολλοί περισσότεροι, εφόσον πρέπει να υπολογίσουμε και τους πρώην του καθενός. 

Αυτό ο κατάλογος μοιάζει καμιά φορά με εκείνον του Δον Ζουάν, αραδιάζονται ονόματα γοήτρου τα οποία συλλέγουμε με λαιμαργία, τα κραδαίνουμε σαν παράσημα όπως οι διάσημες παλλακίδες που συνέλεγαν πρίγκιπες, δισεκατομμυριούχους και εστεμμένους. Ταυτοχρόνως όμως εκφράζει τις περασμένες μας αποτυχίες, τις ματαιωμένες προσδοκίες, το βιογραφικό σημείωμα των αδιεξόδων μας. Από αυτή την άποψη, δεν υπάρχει χειρότερο από τους πληγωμένους που έρχονται να κλάψουν στην αγκαλιά μας για τα παθήματά τους με ένα τρίτο πρόσωπο. Ο πρώην κατέχει τη διφορούμενη θέση του φαντάσματος: ένας νεκρός που δεν έχει ταφεί εντελώς, ένα κύτταρο που κοιμάται και μπορεί να αναζωπυρώσει τη φλόγα… Για αυτό τόσες γυναίκες κρύβουν τους προηγούμενες εραστές τους από τους συζύγους, από φόβο μήπως φανούν ελαφρές στα μάτια τους…

Το να ξέρουμε ότι δεν είμαστε οι πρώτοι, ότι το αγαπημένο πλάσμα έχει κάποια πείρα είναι μια παρηγοριά. Η λατρεία που τρέφει για μας δεν οφείλεται στην άγνοια αλλά στην εύλογη σύγκριση. Αλλά διατρέχουμε πάντα τον κίνδυνο, στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον, να γίνουμε κι εμείς ένας αριθμός σε μια μακρά λίστα εραστών, σε μια εικονική οικογένεια απόντων. Θα γίνω κι εγώ με τη σειρά μου  αυτός που θα απολυθεί για να με αντικαταστήσει ο επόμενος. Και στον επόμενο θα γίνουν γνωστές οι μανίες μου, θα αναλυθούν τα κουσούρια μου… Θα μου βάλουν ετικέτα και θα με χώσουν στο χρονοντούλαπο: η υπόθεση θεωρείται λήξασα. Αφελές όνειρο του εραστή: να εξαλείψει τους προηγούμενους, να τους μεταμορφώσει σε πρόχειρες εκδοχές του εαυτού του, ο οποίος αποτελεί την ενσάρκωση της ολοκλήρωσης. Αλλά ο έρωτας δεν αντιστοιχεί στην ιδέα της προόδου, ο τελευταίος δεν ανακεφαλαιώνει τους προηγηθέντες, υπάρχουν νεανικές ερωτικές ιστορίες που φαίνονταν το αποκορύφωμα της τελειότητας –ευτυχία και αισθητηριακή απόλαυση-, τις οποίες ακολούθησε αναμάσημα και μετριότητα.

Οι πρώην μπορούν να ρίξουν πάνω μας ένα σωρό ανεπιθύμητες αποκαλύψεις, να μας αποδείξουν, για παράδειγμα, ότι το αγαπημένο πλάσμα είναι μαζί μας επειδή επαναλαμβάνει ένα πρότυπο, ένα μοντέλο συμπεριφοράς: συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο, αισθάνεται τα ίδια πράγματα, προβαίνει στις ίδιες αποκοτιές. Δηλαδή μπαίνουμε σε ένα προϋπάρχον καλούπι. Ακόμα χειρότερα: μαθαίνουμε ότι με τον πρώην το αγαπημένο πλάσμα επέτρεψε υπέροχες διαστροφές τις οποίες απαγορεύει σ’ εμάς. Ο πρώην ή η πρώην φυσικά έχει το πονηρό βλέμμα εκείνου που τα ξέρει όλα και μας λέει: θα αποτύχεις όπως εγώ, αλλά δεν χάνεις τίποτα να προσπαθήσεις. Θέλουμε να του αποδείξουμε ότι κάνει λάθος σχετικά με το συγκεκριμένο πρόσωπο, ότι δεν μπόρεσε να το καταλάβει, ούτε να το αγαπήσει όπως του αξίζει. Εφόσον σήμερα ζούμε σε καθεστώς διαδοχικής πολυγαμίας ή σειριακής μονογαμίας, η ερωτική μας ύπαρξη αντιστοιχεί στην αρχή της άθροισης… Μερικοί από μας έχουν συσσωρεύσει τόσες περιπέτειες στη ζωή τους ώστε το δείγμα είναι στατιστικά έγκυρο.  

Σε τελική ανάλυση, αισθανόμαστε απύθμενη ευγνωμοσύνη για αυτή την πομπή ανδρών και γυναικών που αγαπήσαμε, εκμεταλλευτήκαμε, πληγώσαμε, ή δεν αγαπήσαμε αρκετά: μας έκαναν αυτό που είμαστε και λίγη από την ύλη τους θα παραμείνει στη σάρκα μας μέχρι το τέλος».

Απόσπασμα από το βιβλίο (σελ. 53-56):

Μπρύκνερ Πασκάλ. (2018). Το παράδοξο του έρωτα. Αθήνα: Πατάκη.

Το παράδοξο του έρωτα

«Επικίνδυνη δόση επιφυλακτικότητας και αφοσίωσης, απόστασης και λατρείας. Το όνειρο μιας ανθρώπινης που δεν ξεχειλίζει ποτέ: μ’ αρέσεις, σε παίρνω, με κουράζεις, σε παρατάω. Δοκιμάζουμε τους άλλους όπως τα προϊόντα».

Οι ερωτευμένοι μιλούν τη γλώσσα της μοιραίας αφοσίωσης και τη γλώσσα της ελεύθερης διάθεσης του εαυτού τους. Οι ερωτικές σχέσεις βιώνονται σαν μια ευκαιρία αλλά και σαν ένας μηχανισμός που καταπνίγει την ατομικότητά μας. Η σύγχρονη κοινωνία απαιτεί πλήρη έκθεση και πλήρη αυτοσυντήρηση. Διαρκώς βρισκόμαστε ανάμεσα σε δύο αντίθετα άκρα, ανάμεσα στην απόλαυση και τη δυσπιστία. 

Το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με το δίλημμα: αν θα προτιμούσε να βρίσκεται σε αρμονία με το θεμέλιο του εαυτού του ή αν θα πρέπει εναγωνίως να αναζητεί την έγκριση του περίγυρου; 

Το σύγχρονο όνειρο είναι να χαιρόμαστε τη συμβίωση χωρίς να χάνουμε τον έλεγχο της ατομικής μας ζωής. 

«Ο έρωτας παραμένει ένα μαγικό χωριό από όπου διώκονται οι γέροι, οι άσχημοι, οι παραμορφωμένοι, οι άποροι. Εξάλλου, η κρίση της ανδρικής ταυτότητας ελάχιστα έθιξε την εξουσία του ‘’πρώτου φύλου’’, ενώ η τυραννία της εμφάνισης και της νιότης είναι ισχυρότερη από ποτέ» (σελ. 47).

«Το να αγαπάμε σημαίνει, είτε το θέλουμε είτε όχι, να βυθιζόμαστε σε έδαφος αρχαίο και μαγικό, σε φόβους παιδιάστικους, σε άμετρες ελπίδες, σε δουλικότητα και σκληρότητα μαζί» (σελ. 48).

Οι μοντέρνοι βρίσκονται σε μια σύγχυση, καθώς «ο έρωτας δεν είναι πάντα αξιαγάπητος και δε συμπίπτει με τη δικαιοσύνη και την ισότητα- είναι ένα πάθος φεουδαρχικό, αντιδημοκρατικό! Παραχωρώντας του την αυτονομία του, ελευθερώσαμε το τζίνι από το μπουκάλι, αλλά το ποτό είναι ταυτόχρονα αρωματικό και πικρό. Τι κερδίσαμε τελικά από αυτή την απελευθέρωση; Το δικαίωμα να είμαστε μαζί» (σελ. 49).

Μιλάμε πολύ για το πώς θα έπρεπε να είναι ο έρωτας και λίγο για το πώς είναι… (σελ. 51).

«Υπάρχει χάσμα ανάμεσα στην πρακτική μας και στη θεωρία μας, ανάμεσα στην υποχρέωση της ευδαιμονίας που διακηρύσσουμε και στη διαπίστωση του τραύματος που βιώνουμε. Το κυρίαρχο στερεότυπο δηλώνει επιτυχία αλλά η πληθώρα των βιβλίων και των 

συνταγών για τη γαμήλια ευτυχία δείχνει ότι δεν είναι ευκολότερη από παλιότερα» (σελ. 51). 

 «Πριν από οποιαδήποτε συγκεκριμένη απογοήτευση, το ερωτευμένο υποκείμενο νιώθει αόρατο. Σ’ έναν κόσμο ελευθερίας πληθαίνουν τα εμπόδια στην επιθυμία, εφόσον αυτή υπόκειται σε αυστηρότατη υποκειμενικότητα» (σελ. 59-60).

    

Μπρύκνερ Πασκάλ. (2018). Το παράδοξο του έρωτα. Αθήνα: Πατάκη.

Η σεξουαλική δυσλειτουργία μοιάζει με ορό της αλήθειας

«Στο σεξ, οι άντρες λειτουργούν μηχανιστικά, δίνοντας στη σύντροφό τους την εντύπωση ότι η πράξη αυτή δεν συνδέεται με συναίσθημα. Αυτό που δεν ξέρουν οι άντρες ότι έτσι αποδυναμώνουν τη θέση τους στο παιχνίδι των σχέσεων. Εκτός αυτού, χάνουν μια σημαντική ευκαιρία να έχουν τον εαυτό τους πιο καθαρά. 

Όταν ένας άντρας βλέπει τη γυναίκα σαν αντικείμενο, είναι πολύ φυσικό να αντιμετωπίζει τη σεξουαλικότητά του ως απλή στυτική ικανότητα που δεν έχει καμιά σχέση με τη διεργασία, τις ευαισθησίες και τα συναισθήματά του.    

      

Ο παραδοσιακός άντρας κάνει έρωτα μηχανιστικά. Για αυτόν, όλοι οι γυναικείοι κόλποι είναι ίδιοι, ενώ οι σεξουαλικές επιδόσεις του συνδέονται μόνο με τις ανάγκες κα τα ένστικτά του. Βλέπει τον εαυτό του ως σεξουαλική μηχανή –το πέος του δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα εξάρτημα- και τις γυναίκες ως σκεύη ηδονής που τον βοηθούν να χαλαρώσει. Αντίθετα, για τον άντρα, που αγαπάει πραγματικά τη σύντροφό του, η σεξουαλικότητα του δίνει νόημα όχι μόνο στον ίδιο, αλλά και στη σχέση του.

Τα βασικά στοιχεία του καλού σεξ είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη και έλξη. Όταν υπάρχουν αυτά, οι εραστές χαλαρώνουν και δίνονται ο ένα στον άλλο με μεγαλύτερη άνεση. Όταν ο άντρας διαισθάνεται ότι κινδυνεύει ή ότι δεν νιώθει έλξη για τη σύντροφό του, το σώμα του αντιδρά, ακόμα κι αν νομίζει ότι θέλει να κάνει έρωτα μαζί της» (σελ. 214-215).

Όταν υπάρχουν στόχοι, κρυφοί ή φανεροί όπως εκείνοι μιας γυναίκας που χρησιμοποιεί τη σεξουαλικότητά της για να ελέγξει τον σύντροφό της ή που είναι θυμωμένη και καλύπτεται πίσω από ένα προσωπείο καλοσύνης, το πέος ‘’ξέρει’’ και αντιδρά με φόβο, ένταση και διάθεση απομόνωσης. Στην ιατρική, οι αντιδράσεις αυτές χαρακτηρίζονται ως δυσλειτουργίες. Στην πραγματικότητα, όμως, οφείλονται στο ότι ο άντρας δεν έχει συνείδηση των αντιδράσεών του ή δεν ακούει αυτό που του λέει ο εαυτός του. Χωρίς να το συνειδητοποιεί, ο άντρας κουβαλάει στο κρεβάτι τη διεργασία του, με αποτέλεσμα η ανάγκη για άσκηση ελέγχου, ο φόβος ότι θα αποτύχει ή θα απορριφθεί και η δυσαρέσκεια απέναντι στη σύντροφό του να μεταφράζονται σε σεξουαλική δυσλειτουργία. 

Αναπόφευκτα, τα απωθημένα συναισθήματα και κίνητρα των δύο φύλων εκδηλώνονται στο κρεβάτι. Αυτό μπορεί να προκαλέσει διάφορα σεξουαλικά προβλήματα, αλλά και σύγχυση σχετικά με το πώς βλέπουν τη σχέση τους. Το υπερτροφικό «εγώ» ενός άντρα και η ανάγκη του για υψηλές επιδόσεις μετατρέπει μια δυνητικά απελευθερωτική σεξουαλική αντίδρασή του σε απειλή που η γυναίκα πρέπει να αντιμετωπίσει. 

Λόγω του θυμού και του φόβου που πολλές γυναίκες νιώθουν για τους άντρες, αλλά και των μεθοδεύσεων που χρησιμοποιούν για να τους πλησιάσουν, οι άντρες έχουν διάφορες σεξουαλικές αναστολές. Η ανάγκη τους για υψηλές επιδόσεις τους παρακινεί να υπερνικήσουν το ένστικτο αυτοσυντήρησης με καταστροφικές συνέπειες για τους ίδιους και τη σχέση τους» (σελ. 212-216).    

Goldberg Herb. (2008). Όσα δεν ξέρουν οι άντρες… για τις γυναίκες, τις σχέσεις και τον έρωτα. Αθήνα: Κριτική.

Εκείνος σκέφτεται το σεξ και εκείνη τη ‘σωτηρία’ της...

«Οι γυναίκες απογοητεύονται, πληγώνονται και πικραίνονται όταν παρερμηνεύουν το σεξουαλικό πάθος ή τις ερωτικές προτάσεις ενός άντρα ως ενδιαφέρον για τις ίδιες. 

Πρόκειται για ένα λάθος προβολής, όπως συνηθίζουμε να λέμε, που δείχνει την τάση του ενός φύλου να πιστεύει ότι το άλλο βιώνει τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Σε ακραίες περιπτώσεις, το λάθος αυτό μπορεί ν’ αποδειχθεί καταστροφικό. Ο άντρας της λέει: ‘’Σε θέλω πολύ. Είμαι παντρεμένος, αλλά θα ήθελα να ζήσουμε έναν παθιασμένο έρωτα μαζί». Η γυναίκα τον ακούει αλλά, όταν πραγματικά νιώθει έλξη και ενδιαφέρεται για αυτόν, συνήθως παρερμηνεύει τα λόγια του. Σκέφτεται ότι, για να θέλει τόσο πολύ να κάνει έρωτα μαζί της, ο γάμος του δεν θα πηγαίνει καλά (πράγμα που μπορεί να είναι αλήθεια), ότι θέλει να είναι μαζί της αλλά διστάζει και ότι, μετά από λίγο καιρό, θα προτιμήσει να πάει μαζί της (πράγμα που μπορεί να μην είναι αλήθεια, αν κι εκείνη το πιστεύει). 

Όταν, τελικά, συνειδητοποιήσει ότι τη χρησιμοποιεί, απογοητεύεται, πληγώνεται, θυμώνει και θέλει να εκδικηθεί. Προτιμά να ζει όπως ζούσε πριν παρά να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα. 

Οι άντρες γνωρίζουν τα δικά τους κίνητρα αλλά αγνοούν εκείνα των γυναικών. Όταν η γυναίκα είναι πολύ σεξουαλική, ο άντρας σκέφτεται: ‘’Πρέπει να με βρίσκει ακαταμάχητο. Δεν εξηγείται αλλιώς η τόσο έντονη ανταπόκρισή της’’. Αργότερα, ωστόσο, η γυναίκα μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι δεν θέλει να ‘σωθεί’ από τον συγκεκριμένο άντρα. Τότε, εκείνος αιφνιδιάζεται από το γεγονός ότι η σύντροφός του δεν έχει την παραμικρή επιθυμία να κάνει σεξ μαζί του. Αρχίζει να δυσπιστεί, γιατί, βαθιά μέσα του, πιστεύει ότι τον ποθεί.

Goldberg Herb. (2008). Όσα δεν ξέρουν οι άντρες… για τις γυναίκες, τις σχέσεις και τον έρωτα. Αθήνα: Κριτική.

 

Προβλέποντας τα αδιέξοδα μιας σχέσης

«Εξετάζοντας μια σχέση με βάση τη διεργασία των δύο φύλων, μπορούμε να δούμε όχι μόνο την εξέλιξη αλλά και την κατάληξή της. Αυτό που οι άντρςε δεν ξέρουν είναι ότι ο τρόπος που μια σχέση εξελίσσεται και βιώνεται από τα δύο φύλα προσδιορίζεται από το πώς της σχέσης, δηλαδή τη διεργασία της και όχι από το τι, δηλαδή το περιεχόμενό της. Με αυτή την έννοια, κάθε συμβουλή για το τι πρέπει να κάνουν μπορεί να είναι παραπλανητική. Σε μια παραδοσιακή σχέση, είναι πολύ πιθανό να τα κάνετε όλα σωστά και, τελικά, να πάνε όλα στραβά. 

Στη ρομαντική φάση της, η σχέση καθορίζεται από το περιεχόμενό της. Κυριαρχεί το πώς φαίνεται μια γυναίκα ή το τι κάνει ένας άντρας για να την ευχαριστήσει. Καθώς η σχέση εξελίσσεται, έρχεται στο προσκήνιο το πώς νιώθει ο ένας για τον άλλο. στην αρχή, αν ο άντρας είναι γενναιόδωρος και ενδιαφέρων, θα καταφέρει να γοητεύσει τη γυναίκα. Με τον καιρό, αυτό υποχωρεί και τα συναισθήματα προκαλούνται από το πώς νιώθει η γυναίκα για τον σύντροφό της. 

Ομοίως, μια όμορφη και γλυκιά γυναίκα μπορεί στην αρχή να γοητεύσει τον άντρα. Ωστόσο, τα βιώματά του θα προσδιοριστούν από τον τρόπο που εκείνη αντιμετωπίζει τη σχέση τους. Τον κατηγορεί; Έχει ξεκάθαρη εικόνα για το ποια είναι; Δημιουργεί ιδέες που ανανεώνουν τη σχέση τους; Μπορεί να θέτει όρια και να ξεκαθαρίζει αυτό που θέλει; Όταν τσακώνεται με τον σύντροφό της, προτιμά να συζητάει μαζί του ή κλαίει και συμπεριφέρεται σαν να έχει πληγωθεί βαθιά;

Κάθε παραδοσιακή σχέση έχει την ίδια κατάληξη: μια θυμωμένη γυναίκα, που κατηγορεί τον σύντροφό της, κι ένας άντρας που νιώθει ενοχή και κατηγορεί τον εαυτό του. Το πώς μιας σχέσης, και όχι το τι, οδηγεί στην ανάλογη κατάληξη. 

Αν μελετήσουμε προσεκτικά τη διεργασία των δύο φύλων η οποία δημιουργεί τα συναισθήματα του ζευγαριού και διαμορφώνει τα πρότυπα αλληλεπίδρασης, μπορούμε να προβλέψουμε τόσο την πορεία όσο και την κατάληξη μιας σχέσης. Όσο πιο πολωμένη είναι μια σχέση τόσο πιο έντονες θα είναι οι συνέπειές της για το ζευγάρι. 

Αν ο άντρας δρα και η γυναίκα αντιδρά, η μεν γυναίκα: 

·         Θα πιστέψει ότι ο σύντροφός της θέλει να την ελέγξει.

·         Θα νιώσει ότι χάνει την ταυτότητά της και ότι εκείνον δεν ενδιαφέρεται για την προσφορά της. 

·         Θα πιστέψει ότι εκείνος είναι υπεύθυνος για όλα.

·         Θα εξοργίζεται με καθετί που λέει ή κάνει εκείνος, με αποτέλεσμα είτε να διαλυθεί η σχέση τους είτε να πέσει η ίδια σε κατάθλιψη, καθώς ο άντρας θα απομονώνεται ολοένα και περισσότερο για να ξεφύγει από μια κατάσταση που δεν ελέγχει και τον κάνει να νιώθει άσχημα.  

Ο δε άντρας:

·         Θα αρχίσει να κουράζεται και να πλήττει λόγω της έλλειψης ερεθισμάτων ή ν’ αγανακτεί και να φέρεται άσχημα στη σύντροφό του λόγω της έντονης προσπάθειάς του να την κάνει ευτυχισμένη…» (σελ. 126-128).

«Όταν οι άντρες δίνουν μεγάλη σημασία στο σεξ και οι γυναίκες στην οικειότητα, αναπτύσσεται μια πολύ επικίνδυνη πόλωση στη σχέση.

Η οικειότητα είναι αποτέλεσμα της αυξανόμενης αμοιβαίας συμπάθειας, εμπιστοσύνης και κατανόησης που αναπτύσσονται σε μια σχέση. Δεν είναι μια ανάγκη που πρέπει να ικανοποιηθεί. Ομοίως, η μανία του άντρα για το σεξ προδίδει την τάση του να βλέπει τη γυναίκα σαν αντικείμενο και να τη χρησιμοποιεί για να απαλλαγεί από την ένταση που συσσωρεύεται μέσα του. 

Ο άντρας, που ερωτεύεται μια γυναίκα μόνο για το σεξ, και η γυναίκα, που αναρωτιέται πόσο τρυφερός μπορεί να γίνει ένας άντρας, που μόλις γνώρισε, βρίσκονται σε σύγκρουση, η σύγκρουση αυτή θα γίνει ακόμα πιο έντονη όταν ο ένας δε θα μπορεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του άλλου.

Οι σχέσεις αυτές αρχίζουν ρομαντικά, με έντονη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ ο άντρας δηλώνει ότι θα είναι πολύ τρυφερός και συναισθηματικός. Ωστόσο, η δυναμική των συγκρούσεων, που έχει αρχίσει ήδη να αναπτύσσεται, δεν είναι φανερή. Με τον καιρό, και οι δύο θα απογοητευτούν, αλλά εκείνος που θα θεωρηθεί υπεύθυνος και θα κατηγορηθεί είναι ο άντρας, γιατί η μανία του για το σεξ αντιμετωπίζεται λιγότερο θετικά από την εμμονή των γυναικών για την οικειότητα» (σελ. 129-130).  

Goldberg Herb. (2008). Όσα δεν ξέρουν οι άντρες… για τις γυναίκες, τις σχέσεις και τον έρωτα. Αθήνα: Κριτική.