Πέμπτη 30 Ιουλίου 2015

Ανάπτυξη της δημιουργικότητας



Τι είναι η δημιουργικότητα;

Δημιουργικότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να εκδηλώσει συμπεριφορές και να κάνει πράγματα με εφευρετικότητα, σύνθεση και σχεδιασμό. Δεν στηρίζεται απλά στη φαντασία, αν και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της. Ταυτόχρονα, η δημιουργικότητα απαιτεί την ύπαρξη πρωτοτυπίας, προσαρμοστικότητας, πληρότητας και πραγμάτωσης. Πρόκειται για μια βασική διάσταση της συμπεριφοράς, που πηγάζει από την αναπαραγωγή ιδεών και τον τρόπο σκέψης του ατόμου. Η δημιουργικότητα οδηγεί στην ανακάλυψη ενός νέου τρόπου κατανόησης και αντίληψης της πραγματικότητας, ενώ ωθεί στην αναπαραγωγή νέων ιδεών. 


Ποιες είναι οι βασικές δημιουργικές ικανότητες των ατόμων;

Σύμφωνα με τον Guilford (1968), οι δημιουργικές ικανότητες των ατόμων είναι οι εξής:
·          Ευαισθησία απέναντι στα προβλήματα του περιβάλλοντος: σε κάθε κατάσταση, το άτομο θα πρέπει να διακρίνει τα προβλήματα που υπάρχουν, να τα συνειδητοποιεί και να αναζητεί ερμηνείες και λύσεις.
·          Νοητική ευχέρεια: ικανότητα παραγωγής μεγάλου αριθμού ιδεών, απαντήσεων και λύσεων σε κάποιο ερέθισμα ή πρόβλημα.
·          Νοητική ευελιξία: ευλυγισία σκέψης, ευκολία με την οποία το άτομο μεταπηδά από τον ένα τρόπο σκέψης  στον άλλο και παράγει ποικίλες απαντήσεις.
·          Πρωτοτυπία σκέψης: χαρακτηριστικά της σκέψης είναι η μοναδικότητα, η σπανιότητα, το ασυνήθιστο.
·          Ικανότητα σύνθεσης: η δημιουργική σκέψη απαιτεί την οργάνωση των ιδεών σε ευρύτερα, πιο περιεκτικά, σχήματα. Εκτός από την συνθετική, υπάρχει και μια αναλυτική ικανότητα, καθώς οι συμβολικές δομές θα πρέπει να σπάσουν πριν τις δομήσουμε σε άλλες.
·          Ικανότητα μετασχηματισμών: επανορισμός και αναδιοργάνωση των ήδη οργανωμένων συνόλων.
·          Ικανότητα επεξεργασίας: το άτομο μπορεί να κάνει μια ιδέα βιώσιμη, να την αναπτύξει στις λεπτομέρειές της, να τη βελτιώσει ή να την ολοκληρώσει.


Ποιο είναι το περιβάλλον που ευνοεί τη δημιουργικότητα των παιδιών;

Οι γονείς σέβονται τις απόψεις του παιδιού και το ενθαρρύνουν να τις εκφράσει
Οι γονείς περνούν χρόνο με το παιδί, ζώντας τρυφερές- προσωπικές στιγμές
Τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια αλλά και την συγκατάθεση από τους γονείς τους να συναναστραφούν με άλλα παιδιά και οικογένειες που έχουν διαφορετικές αξίες και ιδέες
Οι γονείς ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν το παιδί
Οι γονείς ενθαρρύνουν το παιδί να κινείται ανεξάρτητο και να νιώθει αυτόνομο.


Η δημιουργικότητα μπορεί να υπάρχει σαν στοιχείο στην προσωπικότητα ορισμένων ατόμων, ωστόσο, το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια και εξέλιξή της. Οι περισσότεροι ερευνητές τείνουν να θεωρούν τη δημιουργικότητα ως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ατόμου. ίσως, όμως, είναι ένα σύνολο πολλαπλών χαρακτηριστικών, που ωστόσο παραμένουν ακόμη απροσδιόριστα και απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση για τον προσδιορισμό τους (Sternberg, 2005).



Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά μιας δημιουργικής προσωπικότητας;

Έχεις την τάση να είσαι περήφανος για τα επιτεύγματά σου
Έχεις πολλούς τρόπους να ξεκινάς δραστηριότητες
Αφιερώνεσαι σε ότι κάνεις
Έχεις πολλά ενδιαφέροντα
 Είσαι ψύχραιμος σε αβέβαιες και περίπλοκες καταστάσεις
Αντιμετωπίζεις τις επιτυχίες με εγκαρτέρηση
(Pervin & John, σ. 263)


Τι είναι η δημιουργική σκέψη;

Δημιουργική σκέψη είναι το είδος εκείνο της σκέψης που οδηγεί στην παραγωγή δημιουργικών ιδεών. Ο Guilford (1986) έκανε τη διάκριση μεταξύ αποκλίνουσας σκέψης, η οποία περιστρέφεται γύρω από ένα πρόβλημα και ψάχνει για λύσεις, και συγκλίνουσας σκέψης, η οποία υποθέτει ότι υπάρχει μια και μοναδική σωστή απάντηση και ο καλύτερος τρόπος για να την πετύχει είναι να προσανατολιστεί κατ’ ευθείαν προς αυτό.

Σύμφωνα με τους Barron & Harrington (1981), υπάρχουν τρεις τρόποι ορισμού της δημιουργικής σκέψης:
·          Δημιουργική είναι η σκέψη που οδηγεί στην παραγωγή δημιουργικού έργου, διακριτικά χαρακτηριστικά του οποίου είναι το νέο, η πρωτοτυπία και η ηγετικότητα, που προωθεί την κυριαρχία και επιβολή του νέου.
·          Δημιουργική σκέψη είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος επίλυσης των  προβλημάτων.
·          Δημιουργική σκέψη ή δημιουργικότητα είναι η ικανότητα η οποία αποκαλύπτεται και μετριέται μέσα από την επίδοση σε ορισμένου τύπου έργα, που απαιτούν πρωτοτυπία, απόμακρους συνειρμούς και ασυνήθιστες ιδέες ή εναλλακτικές λύσεις.



Ποια είναι τα στάδια της δημιουργικής σκέψης;

·          Το στάδιο της προετοιμασίας: προσδιορισμός του προβλήματος και συγκέντρωση των απαραίτητων για την επίλυση δεδομένων.
·          Το στάδιο της επώασης: πρόσκαιρη παραίτηση της συνειδητής προσπάθειας και αναστολή του συνειδητού ελέγχου.
·          Το στάδιο του φωτισμού, της έμπνευσης: ανεύρεση της λύσης του προβλήματος, που συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά, ενορατικά.
·          Το στάδιο της αξιολόγησης: εξέταση της εγκυρότητας και ορθότητας του ευρήματος, με βάση τη χρησιμότητα, την καταλληλότητα, τη νομιμότητα, την αποτελεσματικότητα και το κόστος υλοποίησης της ιδέας. (Μαγνήσαλης, 1990, Ξανθάκη, 1998).


Βιβλιογραφία

Barron, F. & Harrington, D.M. (1981). Creativity, intelligence and personality. Annual Review of Psychology, 32, 439-476.
Guilford, J.P. (1968). Intelligence, creativity and their educational implications. Library of Congress Catalog Card Number.
Μαγνήσαλης, Κ.Γ. (1990). Δημιουργική: Θεωρία και τεχνική για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας. Αθήνα: Εκδόσεις “Interbooks”.
Ξανθάκου, Γ. (1998). Η δημιουργικότητα στο σχολείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Pervin, L.A., & John, O.P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. Έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Κυριακή 19 Ιουλίου 2015

«Αν δεν δένεσαι πολύ με τους ανθρώπους...»




«Αν δεν δένεσαι πολύ με τους ανθρώπους, δεν σου κοστίζει πολύ όταν τους χάνεις». 

Αυτό μας λέει πολλές φορές η λογική… Αυτό φωνάζει η λογική κάθε φορά που πληγωνόμαστε και το μετανιώνουμε που αφήσαμε τον εαυτό μας να δεθεί, να εκφράσει συναισθήματα, να εκθέσει κομμάτια του εαυτού του, να αφεθεί στις αισθήσεις…

Όταν όμως δεν δένεσαι με τους ανθρώπους, χάνεις την ευκαιρία να ζήσεις κάποια πιο έντονα κα ιδιαίτερα πράγματα μαζί τους. Υπάρχει μια απόσταση, που δεν μπορεί να καλυφθεί, που δεν σ’ αφήνει να γνωρίσεις τον άλλο πιο βαθιά, που δεν σ’ αφήνει να έρθεις πιο κοντά του…


Στη ζωή όμως συναντάς και ανθρώπους που βλέπεις ή στην αρχή δεν θέλεις να δεις ότι δεν είναι καθόλου πρόθυμοι να δεθούν μαζί σου… κι εσύ αρχίζεις κι επενδύεις συναισθηματικά σε μια σχέση, που από την άλλη μεριά υπάρχει απόσταση… 

Και τότε καταλήγεις να μονολογείς: «Με σένα δεν ξέρω τι ισχύει. Ίσως δεν δένεσαι με ανθρώπους που πιστεύεις ότι δεν αξίζει. Ίσως δεν δένεσαι καθόλου με τους ανθρώπους γύρω σου. Ο καθένας επιλέγει τους ανθρώπους με τους οποίους θα δεθεί. Μήπως δεν θέλεις να δεθείς μαζί μου;». 


Κι όταν ο άλλος σου λέει: «Κι εσένα, ποιος σου είπε να δεθείς μαζί μου; Δεν ήξερες ότι κάποια στιγμή οι συνθήκες θα αλλάξουν;»

Κι εκεί σκέφτεσαι ότι τα συναισθήματα υπάρχουν και εξελίσσονται χωρίς να τα καθορίζεις κάθε στιγμή με τη λογική. Εξάλλου, δεν μπορούμε να μιλάμε για συναισθήματα, αν κάνουμε σχέδια με βάση αυτό που μας λέει η λογική.
Και τότε τρως ένα ισχυρό χαστούκι κι ανακαλύπτεις ότι ήσουν σε μια σχέση, στην οποία επένδυες, έδινες, έκανες όνειρα, έτρεφες και φρόντιζες για να συνεχιστεί… ενώ ο άλλος ήταν απών. Αλλά εσύ δεν το έβλεπες, δεν ήθελες να το δεις, γιατί εκείνη τη στιγμή σου κάλυπτε κάποιες ανάγκες, ήταν ο άνθρωπος που πίστευες ότι είχες ανάγκη να υπάρχει με οποιονδήποτε τρόπο στη ζωή σου…
Βέβαια μερικές φορές, δενόμαστε με κάποιους ανθρώπους και μας γίνονται αναγκαίοι πριν ακόμη το καταλάβουμε. Αυτό δεν ξέρω αν είναι απλά συναισθηματικό δέσιμο ή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και έρωτας… γιατί όταν εμφανίζονται συναισθήματα έρωτα και πάθους τα πράγματα μπερδεύονται ακόμη περισσότερο…

Και τότε φτάνουμε να σκεφτόμαστε: «Εσύ έγινες ένα σημαντικό κομμάτι της καθημερινής μου ζωής, ήσουν ένα γλυκό διάλειμμα από την καθημερινότητά μου. Είχες ένα απίστευτο τρόπο να με κάνεις να ξεχνάω τα πάντα. Η κάθε στιγμή μαζί σου ήταν υπέροχη». 


Όλα αυτά μπορεί να μην τα εκφράσουμε ποτέ στο άτομο που έχουμε απέναντί μας, γιατί δεν μας δόθηκε η ευκαιρία ή δεν μας έδωσε το δικαίωμα να το κάνουμε (η απόσταση που λέγαμε πιο πριν), αλλά εμείς το ξέρουμε και το έχουμε καταλάβει από την αρχή αυτής της σχέσης. Αντί όμως να απομακρυνθούμε από κάποιον που συναισθηματικά δεν ήταν διαθέσιμος, ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα ανοίξει συναισθηματικά και θα έρθει κοντά μας. Και μένουμε με την ελπίδα… και μια πληγή που για καιρό αιμορραγεί… κι εμείς μένουμε απλά με έναν πόνο που δεν λέει να φύγει…

  

Τύποι και διαστάσεις της προσωπικότητας



Με βάση τα ψυχοσεξουαλικά στάδια του Freud υπάρχουν τρεις τύποι προσωπικότητας, ο καθένας από τους οποίους συγκεντρώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Οι τύποι αυτοί είναι οι εξής:


Στοματικός τύπος
Απαιτητικός, ζηλόφθονος, ανυπόμονος, άπληστος, ζηλιάρης, ευέξαπτος, μελαγχολικός, με έντονο αίσθημα κενού, δύσπιστος, απαισιόδοξος
Επιτυχία σημαίνει παίρνω…
«Δώσε μου» --- «Πρέπει να σου δώσω»
Πρόκειται για άτομα που επιλέγουν στοματικές δραστηριότητες (π.χ. κάπνισμα), έχουν τάσεις εξάρτησης και επιθετικότητα


Πρωκτικός τύπος
Αγάπη για τάξη- καθαριότητα- οικονομία- φιλαργυρία και ισχυρογνωμοσύνη
Άκαμπτος, αγωνίζεται για δύναμη και ισχύ, τον απασχολούν τα πρέπει και τα καθήκοντα, χαίρεται με ότι αποκτά, ανησυχεί για την σπατάλη και την απώλεια ελέγχου, αναρωτιέται αν πρέπει να υποκύπτει και να επαναστατεί
Επιτυχία σημαίνει ελέγχω…
«Κάνε αυτό που σου λέω» --- «Πρέπει να σε υπακούσω»
Πρόκειται για άτομα με έντονα ψυχαναγκαστικά στοιχεία

Φαλλικός τύπος
Ο άνδρας είναι επιδεικτικός, ανταγωνιστικός, παλεύει για επιτυχία, θέλει να είναι αρρενωπός- επιθετικός και δυναμικός
Η γυναίκα είναι αφελής, γοητευτική, επιδεικτική, αγαπά το φλερτ και αρνείται τις ερωτικές της προθέσεις
Εξιδανικεύει τη ζωή, τους συντρόφους και τη ρομαντική αγάπη, τα χάνει μπροστά στις άσχημες στιγμές της ζωής
Επιτυχία σημαίνει είμαι άνδρας…
(άρνηση οποιουδήποτε υπαινιγμού ότι έχει ευνουχιστεί)
Επιθυμία να φαίνεται μεγάλος στα μάτια των άλλων
Πρόκειται για άτομα που χαρακτηρίζονται από αίσθημα ανεπάρκειας και κατωτερότητας, άγχος για σεξουαλικά ζητήματα, ζήλεια και ματαιοδοξία




 

Διαστάσεις της προσωπικότητας (Eysenck)

Ένας ακόμη θεωρητικός που ασχολήθηκε με τη μελέτη της προσωπικότητας και διέκρινε ορισμένες βασικές διαστάσεις είναι ο Eysenck.

Οι εσωστρεφείς διεγείρονται περισσότερο από τα γεγονότα και μαθαίνουν πιο εύκολα τις κοινωνικές απαγορεύσεις, είναι περισσότερο συγκρατημένοι και έχουν περισσότερες αναστολές, επηρεάζονται περισσότερο από τις ποινές.
Οι εξωστρεφείς επηρεάζονται περισσότερο από τις ανταμοιβές.



Pervin, L.A., & John, O.P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. Έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω.