Αγάπη και απώλεια: μια αναπόφευκτη συσχέτιση

Η Davis διηύθυνε μια έρευνα που δείχνει ότι τα πρότυπα δεσμού έχουν αντίκτυπο ακόμη και όταν τα ζευγάρια χωρίζουν. Ζήτησε από άτομα να απαντήσουν σε ερωτήσεις για τον τρόπο δεσμού τους και για τη συμπεριφορά τους όταν χωρίζουν. 

 

«Η μελέτη ξεκίνησε από την προσωπική της εμπειρία. Ο γάμος της διαλυόταν και ο σύζυγός της παρέπαιε ανάμεσα σε εκφράσεις λατρείας και οργής. Εκείνη άρχισε να σκέφτεται τις περιγραφές του Bowlby για τη στέρηση δεσμού στα παιδιά -θυμωμένη διαμαρτυρία, κόλλημα και αναζήτηση, κατάθλιψη και απόγνωση- και αποφάσισε να εξετάσει αν η συμπεριφορά των ενηλίκων σε μια αισθηματική δοκιμασία μπορούσε να προβλεφθεί.

Περίμενε ότι τα άτομα με την περισσότερο αγχώδη προσκόλληση θα είναι σε πιο έξαλλη κατάσταση και θα προσπαθούν να φέρουν πίσω τον σύντροφό τους με απαιτήσεις και απειλές. Και αυτό ακριβώς βρήκε. Σε σύγκριση με τα κατά βάση ασφαλή άτομα, οι σύντροφοι με αγχώδη προσκόλληση περιέγραφαν ότι αποκτούσαν περισσότερες εμμονές και θυμό και διέπρατταν πιο εχθρικές, απειλητικές πράξεις, όπως η καταστροφή αντικειμένων που ανήκαν στον/ στη σύντροφό τους. Περιέγραφαν επίσης ότι ένιωθαν περισσότερη λαχτάρα και είχαν περισσότερη σεξουαλική επιθυμία για τον/τη σύντροφο που έφευγε. Αυτό ταιριάζει με την οπτική του τρόπου συναισθηματικού δεσμού -οι αγχώδεις σύντροφοι συχνά επιδεικνύουν ευαισθησία στην απόρριψη: από τη μια περιμένουν την απόρριψη, αλλά ταυτόχρονα αντιδρούν σε αυτή με αυξημένη επιθετικότητα. Άλλοι ερευνητές έχουν βρει ότι η αντιληπτή απόρριψη κινητοποιεί τη βία, ιδιαίτερα στους άνδρες με περισσότερο αγχώδη προσκόλληση.

Οι αποφευκτικοί αντιμετωπίζουν τον χωρισμό κάνοντας πράγματα για να μειώσουν την επαφή με τον/τη σύντροφο που τους απορρίπτει, όπως φεύγοντας από τον τόπο που βρίσκονταν μαζί. Αναδιπλώνονται, γίνονται εσωστρεφείς και βασίζονται στον εαυτό τους σε τέτοιες περιπτώσεις. Δεν μιλούν σε φίλους, αλλά προσπαθούν να ξεχαστούν, αποφεύγοντας ότι τους θυμίζει τη σχέση και καταστέλλοντας τη θλίψη τους. Οι περισσότεροι αποφευκτικοί άνθρωποι επίσης συνήθως αποφεύγουν να κάνουν μια καινούργια σχέση για ένα διάστημα, ενώ ορισμένοι αγχώδεις σύντροφοι προσπαθούν να εμπλακούν σε νέες σχέσεις αμέσως.

Τόσο τα πολύ αγχώδη όσο και τα αποφευκτικά άτομα μοιάζουν στο εξής: συχνά καταφεύγουν στο αλκοόλ ή στα φάρμακα ως τρόπο για να αντιμετωπίσουν μια ερωτική θύελλα, περισσότερο από όσο τα άτομα που είναι κατά βάση ασφαλή. […]

Η ειρωνεία είναι ότι όταν μπορούμε να έχουμε πιο ασφαλή δεσμό με ένα/μία σύντροφο, όχι μόνο αγαπάμε με καλύτερο τρόπο, αλλά διαχειριζόμαστε και την απώλεια της αγάπης καλύτερα. […]

Όταν επιτυγχάνουμε ασφαλή ερωτικό δεσμό με έναν άλλο, μπορούμε, κατά μια έννοια, να διατηρήσουμε αυτή την αίσθηση σύνδεσης που νιώσαμε ακόμα και όταν το άτομο αυτό για οποιοδήποτε λόγο, βγει απ τη ζωή μας. Οι πιο ασφαλείς φίλοι/ες μου φαίνεται πως μιλούν για τους παλιούς/ές τους εραστές/ ερωμένες χωρίς μνησικακία και μια θετική αίσθηση για όσα έδωσαν και πήραν από εκείνες τις σχέσεις.

Χονδρικά, μπορούμε να πούμε ότι η θεωρία της προσκόλλησης/ του δεσμού και η επιστήμη μας αποκαλύπτουν την αρχιτεκτονική δομή της ερωτικής αγάπης.

Σκεφτείτε τον εαυτό σας σαν ένα σπίτι.

Στο πρώτο πάτωμα και φτάνοντας ως τα θεμέλια, είναι οι βασικές σας ανάγκες για παρηγοριά, επιβεβαίωση, σύνδεση, στενή επαφή και φροντίδα, καθώς και τα βασικά σας συναισθήματα που περιλαμβάνουν τη χαρά, τον φόβο, τη λύπη και τον θυμό. Αυτά έχουν εγκατασταθεί μέσα σας ύστερα από χιλιάδες χρόνια εξέλιξης.

Στον δεύτερο όροφο βρίσκονται οι τρόποι σας να διαχειρίζεστε αυτές τις ανάγκες και συναισθήματα: ανοίγεστε και τα εμπιστεύεστε, τα αποκόβετε ή αμύνεστε απέναντί τους ή σας καταλαμβάνουν και σας παρασύρουν.

Στον τρίτο όροφο είναι οι στάσεις σας και οι τρόποι με τους οποίους σκέφτεστε τις σχέσεις -τι περιμένετε από τους άλλους και τι δικαιούστε.  Στην κορυφή βρίσκεται το δωμάτιο που βλέπει ο/η σύντροφός σας και οι άλλοι αγαπημένοι σας -η πραγματική σας συμπεριφορά.

Αυτή είναι μια ωραία παρομοίωση, αλλά μια σχέση είναι, όπως τελικά αναγνωρίσαμε, μια δυναμική αλληλεπίδραση. Από τη στιγμή που μπαίνει στο κάδρο ένα άλλο άτομο, προτιμώ την παρομοίωση του χορού για να συλλάβω την πραγματικότητα μιας ερωτικής σχέσης: το πώς ο/η σύντροφός σας κινείται και αντιδρά στα σήματά σας επηρεάζει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την εμπειρία σας του να αγαπάτε και να σας αγαπούν, όπως αντίστοιχα και τη δική του/της» (σελ. 60-63).

 

Πηγή:

 Sue Johnson. 2016. Το νόημα του έρωτα. Εκδόσεις Gutenberg.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαβάζοντας το βιβλίο: «Εισαγωγή στην ψυχανάλυση του Λακάν»

Του Μισέλ Ντέτι

 

«Ο Λακάν, μια από τις μεγαλύτερες μορφές της σύγχρονης ψυχανάλυσης, αγαπήθηκε παθιασμένα και μισήθηκε επίσης σφοδρά από τους επικριτές του.

Υπήρξε άτομο έξω από τα συνηθισμένα μέτρα, παθιασμένος και μεγαλοφυής. Εμβαθύνοντας στα γραπτά του, στο έργο του, μπαίνει κανείς σε μια ασύγκριτα πλούσια περιπέτεια, όπου συμπορεύονται το απόλυτο όραμα της φροϋδικής θεωρίας με μια πρωτόφαντη και ανατρεπτική προσωπική διερεύνηση.

Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την ουσία της λακανικής σκέψης χωρίς να παραλείπει τα συμφραζόμενα, χωρίς να αποφεύγει την αναφορά στην ίδια την προσωπικότητά του και στα πάθη που υποκίνησε.

Η διάρκεια της ψυχαναλυτικής θεραπείας, το στάδιο του καθρέφτη, το πραγματικό, το συμβολικό, το φαντασιακό, η αντίσταση, η μεταβίβαση, ο ναρκισσισμός, η επιθυμία, η αγάπη, το μίσος, ο ευνουχισμός, ο αποκλεισμός, το όνομα του Πατρός είναι ορισμένες από τις έννοιες που εξετάζονται και αποσαφηνίζονται πλήρως.

Πρόκειται για ένα έργο που, σαν μίτος της Αριάδνης, θα βοηθήσει όσους θέλουν να κατανοήσουν επιτέλους το φαινόμενο Λακάν και να βρουν τον δρόμο τους μέσα στον λαβύρινθό του.

Γραμμένο με αμεσότητα, το βιβλίο καινοτομεί συνδυάζοντας το ευχάριστο, διδακτικό και συνοπτικό ύφος με μια διεισδυτική προσέγγιση. Ο συγγραφέας μοιράζεται μαζί μας την απόλαυση που αντλεί ακολουθώντας τον Λακάν στην περιπέτεια της ανακάλυψης του ανθρώπου» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

«Το υποκείμενο μπορεί να βυθιστεί στην τρέλα μόνο επειδή είναι ανθρώπινο, δηλαδή επειδή διαθέτει όλα όσα αποτελούν χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Το πρόβλημα είναι ότι ο ασθενής δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του στις ίδιες του τις φαντασιώσεις» (σελ. 58).

«Ο πατέρας ταυτίζεται, μέσω των νόμων της συμβολικής οργάνωσης και της γλώσσας με τον Νόμο. Στο όνομα του πατρός πρέπει να αναγνωρίσουμε τη συμβολική λειτουργία, η οποία, από την αυγή των ιστορικών χρόνων, ταυτίζει το πρόσωπό του με τη μορφή του νόμου» (σελ. 89).

«Πίσω από τον πραγματικό πατέρα κρύβεται ένας φανταστικός πατέρας, που είναι φύλακας των Νόμων τους οποίους υποθέτουμε ότι πρέπει να σεβόμαστε, αυτοί οι Νόμοι ανταποκρίνονται στην εντελώς υποκειμενική συμβολική οργάνωσή μας. Είναι αυτονόητο ότι αυτή η συμβολοποίηση που εμπεριέχεται στην έννοια του πατρός είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την ψυχανάλυση» (σελ. 90).

 

Πηγή:

Μισέλ Ντετί. 1998. «Εισαγωγή στην ψυχανάλυση του Λακάν». Εκδόσεις Καστανιώτη.

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

 

Πολλά παιδιά κοιμούνται όλο το βράδυ στο κρεβάτι των γονιών τους

Το μοίρασμα του κρεβατιού (bed-sharing) είναι μια συνήθεια ορισμένων παιδιών να κοιμούνται στο κρεβάτι των γονιών τους. Το μοίρασμα του κρεβατιού των γονιών με το παιδί αποτελεί ένα θέμα που διχάζει τους ειδικούς. 

 

Το μοίρασμα του κρεβατιού μπορεί να είναι σκόπιμο, δηλαδή επιλογή του γονέα, εξαιτίας πολιτισμικών πεποιθήσεων, της ιδεολογίας των γονέων, των εμπειριών ύπνου των γονέων από την παιδική τους ηλικία, του άγχους, των συναισθηματικών αναγκών γονέων και παιδιού, της μη διαθεσιμότητας κρεβατιών, της ευχαρίστησης και της καλύτερης ανατροφής και προσοχής του παιδιού. Από την άλλη, το μοίρασμα του κρεβατιού μπορεί να είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης γονέων- παιδιού, όπου οι γονείς μπορεί να φέρουν το παιδί στο κρεβάτι κατά τη διάρκεια μιας προβληματικής κατάστασης. Σε κάποιες περιπτώσεις, η έλλειψη χώρου ή θέρμανσης μπορεί να μην επιτρέπει την ύπαρξη ξεχωριστών χώρων ή κρεβατιών.

Υπάρχουν έρευνες που εξετάζουν τις επιπτώσεις που έχει στην ψυχική υγεία των παιδιών, το να κοιμούνται στο κρεβάτι των γονιών τους συστηματικά. Οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν κάποια οφέλη, αλλά και σημαντικές επιπτώσεις λόγω της κοινής χρήσης κρεβατιού για ύπνο από γονείς και παιδιά. Μέχρι και σήμερα υπάρχουν έρευνες που επισημαίνουν την αυξημένη επικινδυνότητα για το σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.

Μέσα από μια συστηματική ανασκόπηση ερευνών προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα:

Βασικά οφέλη που σχετίζονται με τα παιδιά από το μοίρασμα του κρεβατιού είναι: ο θηλασμός, ο δεσμός ανάμεσα σε γονέα και παιδί και ζητήματα που σχετίζονται με τον ύπνο. Ο θηλασμός είναι πιο εύκολο να επιτευχθεί, αλλά και να έχει μεγαλύτερη διάρκεια όταν μητέρα και βρέφος συνυπάρχουν στο ίδιο κρεβάτι. Το βρέφος νιώθει ασφάλεια, γιατί βρίσκεται διαρκώς κοντά στη μητέρα του, ενώ η μητέρα διαχειρίζεται καλύτερα το στρες γιατί μπορεί να έχει υπό παρακολούθηση του βρέφος κάθε στιγμή.

Τα βρέφη που μοιράζονται το κρεβάτι με τους γονείς τους ξυπνάνε πιο συχνά το βράδυ και έχουν αυξημένη διέγερση, ενώ δεν μπορούν να μάθουν μόνα τους να καθησυχάζουν τον εαυτό τους. Υπάρχει η πιθανότητα για ατυχήματα στο κρεβάτι, όπως επικαλύψεις, παγίδευση ή και θάνατος. Στα βρέφη υπάρχουν και θετικά και αρνητικά και αποτελεί μια κοινή πρακτική, που μπορεί να αφορά είτε όλο το βράδυ είτε ένας μέρος της βραδιάς.

Αρκετές φορές όμως παρατηρείται το μοίρασμα του κρεβατιού ανάμεσα στη μητέρα ή στους γονείς και στο παιδί ή τα παιδιά σε μεγαλύτερες ηλικίες. Είναι αρκετά συνηθισμένο σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και μειώνεται όσο αυξάνεται η ηλικία του παιδιού. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις που τα παιδιά πηγαίνουν στο Δημοτικό σχολείο και κοιμούνται ακόμη με τους γονείς τους.

Όταν τα παιδιά είναι πλέον σχολικής ηλικίας τι επιδράσεις έχει η συγκοίμηση;

Αρχικά, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα παιδιά σχολικής ηλικίας που κοιμούνται στο κρεβάτι με τους γονείς τους έχουν αυξημένες πιθανότητες να έχουν αγχώδεις διαταραχές. Όσο πιο μεγάλα είναι τα επίπεδα άγχους του παιδιού τόσο πιο πιθανό είναι να επιλέγει το μοίρασμα του κρεβατιού με τον γονιό ή τους γονείς. Μέσα από έρευνες φαίνεται πως η συγκοίμηση οδηγεί σε καθυστέρηση στον χρόνο του ύπνου και σε μεγαλύτερη μεταβλητότητα ύπνου. Η αυξημένη εξάρτηση από τους άλλους για την έναρξη ή τη διατήρηση του ύπνου μπορεί να συμβάλλει σε φτωχότερο ύπνο και σε πιο μεταβλητά πρότυπα ύπνου. Το άγχος, οι φοβίες και οι δυσκολίες στον ύπνο αποτελούν χαρακτηριστικά παιδιών σχολικής ηλικίας που επιλέγουν τη συγκοίμηση.

Επίσης, η συγκοίμηση των παιδιών σχολικής ηλικίας με τους γονείς δημιουργεί κακά πρότυπα ύπνου σε όλη την παιδική ηλικία. Τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν υποκειμενικές διαταραχές ύπνου, όπως μεγαλύτερες νυχτερινές αφυπνίσεις, μικρότερη διάρκεια ύπνου, μεγαλύτερη αντίσταση κατά τον ύπνο, κακή ποιότητα ύπνου και περισσότερη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επίσης, παρατηρούνται περισσότερες εναλλαγές και ασυνέπειες στις ρυθμίσεις και τα προγράμματα ύπνου.

Τα ασυνεπή προγράμματα ύπνου, με τα οποία συνδέεται και η συγκοίμηση, σχετίζονται με κακή ψυχική υγεία, προβλήματα στην ημερήσια λειτουργικότητα και τη σχολική απόδοση. Ακόμη, τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν μεγαλύτερη συναισθηματική δυσφορία ή χειρότερα αποτελέσματα υγείας τόσο ταυτόχρονα όσο και αργότερα στην ενήλικη ζωή.

Υπάρχουν περιπτώσεις που οι γονείς ενισχύουν αυτή τη συμπεριφορά και τα παιδιά γίνονται όλο και πιο εξαρτημένα από τους γονείς, καθώς νιώθουν ότι μόνα τους δεν μπορούν να διαχειριστούν το άγχος και τις φοβίες που έχουν και θα πρέπει να βρίσκονται υπό την προστασία των γονέων. Σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς αντιδρούν, στεναχωριούνται και απογοητεύονται με αυτή την ανάγκη του παιδιού, ενώ το παιδί λαμβάνει τη συμπεριφορά αυτή ως απόρριψη. Είναι σημαντικό το παιδί να μπορεί να ηρεμήσει, να χαλαρώσει και να κοιμηθεί στον δικό του χώρο, μαθαίνοντας να διαχειρίζεται τα συναισθήματα άγχους, φόβου και αγωνίας που του δημιουργούνται. Επίσης, το παιδί που βρίσκεται μόνο του κατά τη διάρκεια του ύπνου ακολουθεί ή διαμορφώνει το δικό του πρόγραμμα ύπνου, με βάση τους δικούς του ρυθμούς.

 

Πηγές

Horsley, T., et al. (2007). Benefits and harms associated with the practice of bed sharing. A systematic review. JAMA Pediatrics, 161 (3), 237-245.

Mileva- Seitz, V.R. et al. (2017). Parent- child sharing: The good, the bad, and the burden of evidence. Sleep Medicine Reviews, 32, 4-27.

Palmer, C.A., et al. (2018). Co-sleeping among school- aged anxious and non-anxious children: Associations with sleep variability and timing. Journal of Abnormal Child Psychology, 46 (6), 1321-1332.

 

    Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Παιδιά με ή χωρίς άγχος και το μοίρασμα κρεβατιού με τους γονείς

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας που έχουν αυξημένα επίπεδα άγχους είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου και να αναζητούν κάποιο άλλο άτομο για να κοιμηθούν μαζί, καταφεύγοντας συνήθως στο κρεβάτι των γονιών ή της μητέρας. Η συγκοίμηση, δηλαδή από κοινού ύπνος στο ίδιο κρεβάτι του παιδιού και του γονιού ή των γονιών του είναι πιο συχνή σε παιδιά με έντονα επίπεδα άγχους. Η συγκοίμηση σχετίζεται με πιο προβληματικά πρότυπα ύπνου στα παιδιά με άγχος, καθώς έχει βρεθεί ότι εμφανίζουν μεγαλύτερη ενδοατομική μεταβλητότητα στη διάρκεια του ύπνου και μετατοπισμένους χρόνους ύπνου και αφύπνισης. Παιδιά σχολικής ηλικίας με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να εμφανίζουν επίμονους νυχτερινούς φόβους και προβλήματα στην έναρξη του ύπνου, με αποτέλεσμα να αναζητούν τη συγκοίμηση. 

Τα αγχώδη παιδιά που προτιμούν τη συγκοίμηση είναι πιθανό να βιώσουν μεγαλύτερη αλλαγή στον χρόνο του ύπνου τους, δηλαδή καθυστέρηση στον ύπνο, μετατόπιση του ύπνου και εναλλαγές στην ώρα έναρξης. Τα παιδιά που προσπαθούν να αποφύγουν το νυχτερινό άγχος επιλέγοντας να κοιμηθούν με τους γονείς μπορεί να διαταράξουν τον ύπνο τους μεταβάλλοντας την ώρα του ύπνου τους αργότερα ώστε να συμπέσει με την ώρα ύπνου των γονιών. Μια αλλαγή στον χρόνο έναρξης του ύπνου μπορεί να επηρεάσει τους βιολογικούς ρυθμούς ύπνου του ατόμου, προκαλώντας μεγαλύτερη συναισθηματική δυσφορία και συμπτώματα κατάθλιψης.

Τα πρότυπα ύπνου και εγρήγορσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην ρυθμικότητα του ύπνου, δηλαδή στην κανονικότητα των προγραμμάτων ύπνου στην πρώιμη παιδική ηλικία. Οι διαταραχές στον ύπνο στα παιδιά σε συνδυασμό με τα αυξημένα επίπεδα άγχους μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις στη συμπεριφορά των παιδιών, στις επιδόσεις τους στο σχολείο και στην ικανότητά τους να διαχειρίζονται τα συναισθήματα.

Συμπερασματικά, μέσα από την έρευνα των Palmer και συν. (2018) φαίνεται πως η συγκοίμηση είναι πιο κοινό χαρακτηριστικό σε παιδιά με σοβαρές μορφές άγχους. Η πλειονότητα των παιδιών με αγχώδεις διαταραχές αντιμετωπίζουν προβλήματα που σχετίζονται με τον ύπνο. Η συγκοίμηση που επιλέγουν πιο συχνά τα αγχώδη παιδιά διαταράσσει τα υγιή πρότυπα ύπνου. Ωστόσο, η σχέση ανάμεσα στο άγχος και στα πρότυπα του ύπνου είναι άμεση, καθώς η συχνή συγκοίμηση αποτελεί παράγοντα κινδύνου ή διατήρησης της παθολογίας του άγχους σε σχέση με τις διαταραγμένες πρακτικές ύπνου.

 

Πηγή:

Palmer, C.A., et al. (2018). Co-sleeping among school- aged anxious and non-anxious children: Associations with sleep variability and timing. Journal of Abnormal Child Psychology, 46 (6), 1321-1332.

 

    Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.