John Bowlby: η θεωρία της προσκόλλησης, μια σύντομη περιγραφή

Βασικός εκπρόσωπος της θεωρίας της προσκόλλησης είναι ο John Bowlby και ακολουθούν η Ainsworth, Robertson, Scafer, Emerson, Weis, Bretherton κ.α. Σύμφωνα με τον Bowlby ο δεσμός μητέρας – βρέφους δημιουργείται από μια βιολογικά προκαθορισμένη ανάγκη για φυσική και συναισθηματική εγγύτητα. Τα παιδιά συνδέονται συναισθηματικά με τους γονείς τους ακόμα και όταν οι φυσικές τους ανάγκες καλύπτονται από κάποιους ξένους. 

 

Ο Bowlby διαπίστωσε ότι τα παιδιά προσκολλώνται στις μητέρες τους ακόμη κι όταν εκείνες τους φέρονται άσχημα ή τα κακοποιούν πράγμα που αποδεικνύει ότι ο δεσμός μητέρας – βρέφους δεν συνδέεται με την κάλυψη των αναγκών και με την ευχαρίστηση. Για τον Bowlby οι συμπεριφορές προσκόλλησης εξασφαλίζουν ανάμεσα στη μητέρα και το βρέφος μια διαρκή και στενή επαφή, η οποία ισχυροποιεί όλο και περισσότερο τον μεταξύ τους συναισθηματικό δεσμό.

Με άλλα λόγια, οι σταθεροί δεσμοί αγάπης αυξάνουν τις πιθανότητες επιβίωσης, αλλά ταυτόχρονα ο δεσμός αποτελεί μια πρωτογενή ανάγκη απαραίτητη για τη συναισθηματική ωρίμανση των ανθρώπων. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η αναζήτηση της άνεσης και της ασφάλειας ικανοποιείται, η προσκόλληση ονομάζεται ασφαλής, ενώ όταν η ίδια ανάγκη δεν καλύπτεται, τότε η σχέση θεωρείται ανασφαλής (Παπαδάκη Μιχαηλίδη, 2006).

Η φάση του «σαφούς δεσμού» (6 – 8 μήνες έως 18 – 24 μήνες) είναι μια περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας το παιδί εμφανίζει πλήρες άγχος αποχωρισμού, δηλ. αναστατώνεται φανερά όταν η μητέρα του ή το πρόσωπο που το φροντίζει φεύγει από το δωμάτιο (Cole & Cole, 2002). Παραδείγματος χάριν το βρέφος κλαίει αλλά ηρεμεί και νιώθει χαρά όταν η μητέρα επιστρέψει, το παίρνει αγκαλιά και του χαμογελάει επιλεκτικά, όταν διατηρεί με το βρέφος απτική ή τουλάχιστον οπτική επαφή. Παρατηρείται μια γενική αναπτυξιακή διαφορά στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται η προσκόλληση: αρχικά οι εκδηλώσεις προσκόλλησης επιδιώκουν κυρίως την σωματική εγγύτητα και επαφή, ενώ αργότερα αποβλέπουν στην εξασφάλιση της επιδοκιμασίας και της προσοχής της μητέρας του.

Δύο από τις πιο χαρακτηριστικές αντιδράσεις προσκόλλησης του βρέφους είναι, το άγχος για τα ξένα πρόσωπα, που εμφανίζεται γύρω στον 7^ο μήνα και το άγχος του αποχωρισμού που εμφανίζεται στο τέλος του 1^ου έτους (Παρασκευοπούλου, 1985).

 

Πηγή:

Ελένη Παπαδάκη Μιχαηλίδη, 2006, Ο δεσμός αγάπης, Στοιχεία της ψυχοσυναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού μέσα από την νεοψυχαναλυτική σκέψη, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.

Ιωάννου Ν. Παρασκευοπούλου, 1985, Εξελικτική Ψυχολογία, ψυχολογική θεώρηση της πορείας της ζωής από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση, γενικές έννοιες και ορισμοί της εξελικτικής ψυχολογίας, προγεννητική περίοδος – βρεφική ηλικία, τόμος 1, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.   

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.