Η επαφή με τα μάτια θεωρείται καθοριστική για τον δεσμό με τη μητέρα. Το μωρό είναι αρκετά ικανό για να προσελκύσει κοινωνικές και διανοητικές επαφές με τους γονείς του και έλκεται από το βλέμμα της μητέρας του. Τότε εκείνη εφαρμόζει τέτοιες στρατηγικές με τα μάτια και τοποθετώντας το παιδί στο ύψος των ώμων της προσπαθεί να το κάνει να έρθει σε επαφή μαζί της. Έτσι, όσο πιο σταθερό είναι το βλέμμα της μητέρας, τόσο εντονότερη είναι η «συνομιλία».
Έχει διαπιστωθεί ότι νεογέννητα δέκα εβδομάδων δείχνουν την ανησυχία τους όταν η μητέρα τους τα κοιτάζει με απαθές πρόσωπο ή όταν τους μιλάει γυρισμένη στο πλάι, διότι αμέσως ταράζονται και κουλουριάζονται. Επίσης, οι μητέρες μωρών που γεννήθηκαν τυφλά νιώθουν μια επώδυνη έλλειψη επαφής (Σιμοννέ, 1992).
Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν τόσο ο Daniel Stern (1985), όσο και ο Kenneth Wright (1991), οι οποίοι θεωρούν το αμοιβαίο βλέμμα μεταξύ μητέρας και βρέφους ως κύριο παράγοντα ανάπτυξης ενός εσωτερικού κόσμου, στον οποίο ο δεσμός μπορεί να αντιπροσωπεύεται και να ρυθμίζεται (Bowlby, ο.α. στο Holmes, 2009). Το νεογέννητο πολύ σύντομα αντιλαμβάνεται ότι όταν χαμογελάει με ορθάνοιχτα τα μάτια του, τότε η μητέρα του θα το κοιτάξει οπωσδήποτε και θα αρχίσει να του μιλάει. Καταλαβαίνοντας ότι η συμπεριφορά του προκαλεί τέτοια επικοινωνία, το μωρό αρχίζει να χρησιμοποιεί το χαμόγελό του υφαίνοντας μια πρώτη συνομιλία με τη μητέρα του ενισχύοντας έτσι τον πρώιμο δεσμό (Σιμονέ, 1992). Όσο περισσότερο χαμογελά η μητέρα στο βρέφος, τόσο περισσότερο εκείνο ανταποκρίνεται κ.ο.κ. Καθώς συνεχίζεται η ανάπτυξη, η μητρική ικανότητα ανταπόκρισης αποτελεί βασικό καθοριστικό παράγοντα της ποιότητας του δεσμού (Bowlby, ο.α. στο Holmes, 2009).
Η μίμηση και η ομιλία
Κάτι ανάλογο συμβαίνει όταν για παράδειγμα το βρέφος παράγει τυχαία τον ήχο «μα-μά», ο οποίος προκαλεί εντύπωση στη μητέρα και επαναλαμβάνεται με ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Έτσι, το βρέφος μαθαίνει να προφέρει ορισμένους ήχους απλά επειδή τους έχει συνδέσει με ευχάριστες καταστάσεις όπως λ.χ. η παρουσία και φροντίδα της μητέρας. Με άλλα λόγια, το βρέφος «διδάσκεται» να αποδίδει ορισμένη σημασία στους ήχους που προφέρει, εξαιτίας της αντίδρασης των ανθρώπων του περιβάλλοντός του οι οποίοι επαναλαμβάνουν τους ήχους που αυτό παράγει. Έπειτα, το βρέφος μιμείται τις φωνές των ανθρώπων κι έτσι μαθαίνει να μιλά (Χαραλαμποπούλου, 1987).
Πολλοί ερευνητές όπως οι Pawlby, Papousek & Papousek, Moren, Usgiris κ.α., δέχονται ότι το βρέφος μαθαίνει σταδιακά να μιμείται τη μητέρα του, επειδή εκείνη με τις μιμήσεις της δημιουργεί το ενισχυτικό εκείνο πλαίσιο που οδηγεί το βρέφος στην αναπαραγωγή των ήχων. Ασφαλώς, λαμβάνοντας τα στοιχεία από νατουραλιστικές και πειραματικές μελέτες των τελευταίων 20 ετών, αξίζει να σημειώσουμε ότι κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου στη φυσική επικοινωνία μητέρας – βρέφους προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: 1ον η φωνητική μίμηση είναι συνεχώς παρούσα από τη 15η μέρα, 2ον οι μητέρες μιμούνται τα βρέφη συχνότερα απ’ ότι αυτά εκείνες και 3ον οι λεκτικές μιμήσεις είναι σημαντικά συχνότερες από τις μη λεκτικές (Κουγιουμτζάκης, 1992).
Ο Spitz επισημαίνει επίσης έναν παράγοντα που παραγνωρίζουμε: πρόκειται για την μίμηση του μωρού απ’ τη μητέρα του, απ’ τους γονείς του, οι οποίοι αναπαράγουν τις φωνές, τις χειρονομίες, τον τρόπο της ομιλίας, τον ιδιαίτερο τονισμό των λέξεων κ.ο.κ. του παιδιού (Γκαμπάρ, Τεοντόρ, 1996).
Πηγές:
Κλαιρ Γκαμπάρ, Φρανσίς Τεοντόρ, 1996, μτφρ. Μαριλένα Καρρά, Το παιδί, η οικογένεια, το σχολείο, η οικογένεια μωσαϊκό, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα.
Γιάννης Κουγιουμτζάκης, 1992, Πρόοδος στην αναπτυξιακή ψυχολογία των πρώτων χρόνων, πρώτη έκδοση, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης (ιδρυτική δωρεά και χρηματοδότηση Παγκρητικής Ενώσεως Αμερικής), Ηράκλειο.
Β. Ι. Χαραλαμποπούλου, 1987, Η ανάπτυξη της προσωπικότητας, Η εφαρμογή επιστημονικών αρχών και η οικογενειακή και Σχολική Αγωγή, Gutenberg, Παιδαγωγική Σειρά, Αθήνα.
Jeremy Holmes, μτφρ. Γιάννα Αθανασίου, Θανάσης Αθανασίου, 2009, O John Bowlby και η θεωρία του δεσμού, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.
Ντομινίκ Σιμοννέ, μτφρ. Μαργαρίτα Κουλεντιανού, 1992, Αχ, αυτά τα μωρά! Πόσα Ξέρουν… Πρόσφατες ανακαλύψεις της επιστήμης για τον πλούσιο νοητικό και συναισθηματικό κόσμο του εμβρύου, του νεογέννητου και του μωρού, Εκδόσεις Θυμάρι, Αθήνα.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου