Κακοποίηση ηλικιωμένων: Μας αφορά όλους…

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων -15^η Ιουνίου- ας δούμε κάποια στοιχεία σχετικά με αυτό το θλιβερό φαινόμενο. Ηλικιωμένα άτομα: άτομα που βρίσκονται σε μια ευαίσθητη και εύθραυστη ηλικία και χρειάζονται προσοχή, αγάπη και φροντίδα, άτομα που έχουν ανάγκη από σεβασμό και επιθυμούν να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους, άτομα που νιώθουν μοναξιά και απομόνωση και το μόνο που έχουν ανάγκη είναι λίγη συντροφιά και αποδοχή… Άτομα που αξίζουν το ενδιαφέρον μας κι αντί αυτού σε κάποιες περιπτώσεις βιώνουν καταστάσεις βίας, με επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία.

Θα πρέπει όμως να συμπεριλάβουμε στην κακοποίηση των ηλικιωμένων κάθε συμπεριφορά που προκαλεί κακομεταχείριση και εκμετάλλευση ενός ηλικιωμένου από κάποιο άτομο που συνήθως είναι άτομο εμπιστοσύνης και προέρχεται από το στενό περιβάλλον του ηλικιωμένου. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας αποτελούν μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα, που δεν έχουν τη δυνατότητα να αντισταθούν στα περιστατικά βίας, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι συχνά και συστηματικά. Η κακοποίηση μπορεί να είναι σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική, κοινωνική ή οικονομική και αποτελεί μια αφαίρεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ηλικιωμένου ατόμου. 

Το άτομο βιώνει παραμέληση, κακομεταχείριση ή εκμετάλλευση, ενώ συνήθως η εξάρτηση –οικονομική και συναισθηματική- του ηλικιωμένου από το άτομο που το κακοποιεί οδηγεί στην μη γνωστοποίηση αυτών των καταστάσεων, με αποτέλεσμα ο ηλικιωμένος να σιωπά και να υπομένει μια κατάσταση υποβιβασμού και υποτίμησης που σε καμία περίπτωση δεν αξίζει. Σε κάποιες περιπτώσεις ο ηλικιωμένος μπορεί να μην συνειδητοποιεί ή να μην αναγνωρίζει την προσβλητική ή βίαιη συμπεριφορά ως κακοποίηση, ενώ συνήθως αισθάνεται ντροπή να παραπονεθεί ή να καταγγείλει συμπεριφορές που προέρχονται κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον. Ακόμη, μπορεί να θεωρεί και αχαριστία να παραπονεθεί για ένα άτομο που τον βοηθά και τον «φροντίζει». Ενδέχεται ο ηλικιωμένος να φοβάται και την απομάκρυνσή του από την οικογένεια, την τοποθέτησή του σε ένα οίκο ευγηρίας ή την χειροτέρευση της κατάστασης που βιώνει.  

Οι ηλικιωμένοι μπορεί να είναι ο εύκολος στόχος για να εκφράσουμε όλα μας τα νεύρα και να ξεσπάσουμε, όμως, είναι σημαντικό να σκεφτούμε πώς κάνουμε το άτομο εκείνη τη στιγμή να νιώθει, κάθε φορά που φωνάζουμε, βρίζουμε, μιλάμε υποτιμητικά ή χάνουμε την υπομονή μας και του συμπεριφερόμαστε με άσχημο τρόπο ή με βίαιο τρόπο.

Πρόκειται για μια ευπαθή και ευπρόσβλητη ομάδα, ενώ ένα μεγάλο μέρος των ηλικιωμένων ατόμων που κακοποιούνται πάσχουν από Αλτσχάιμερ ή άνοια και αυτό από τη μία είναι ένας επιβαρυντικός παράγοντας που επιτείνει την κατάσταση και από την άλλη ο φροντιστής θεωρεί ότι το άτομο δεν καταλαβαίνει τη συμπεριφορά του, οπότε μπορεί να συμπεριφέρεται όπως θέλει απέναντι σε ένα ανυπεράσπιστο και εξαρτημένο από τον ίδιο άτομο. 

Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε πως όλοι κάποια στιγμή θα φτάσουμε σε αυτή την ηλικία και όλα όσα νιώθουμε τώρα ότι μας προκαλεί το ηλικιωμένο άτομο που έχει την ανάγκη μας για φροντίδα θα τα βιώσουμε κι εμείς. Πώς θα θέλαμε να μας συμπεριφερθούν και πώς θα νιώθαμε αν μας κακοποιούσαν; Πόσο αβοήθητο νιώθει ένα ηλικιωμένο άτομο απέναντι σε μια βίαιη συμπεριφορά; 

Η κακοποίηση των ηλικιωμένων μας αφορά όλους, είναι ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα που αντανακλά τις αξίες της σύγχρονης κοινωνίας που τείνουν να χαθούν ή να υποβαθμιστούν. Ακόμη, οι συμπεριφορές αυτές αντικατοπτρίζουν και τις αλλαγές που υπάρχουν ως προς το σεβασμό απέναντι στα άτομα της τρίτης ηλικίας και τη θέση που έχουν τα άτομα αυτά μέσα στην κοινωνία. Μας αφορά όλους γιατί σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεται το άτομο είναι σημαντικό να διατηρεί την αξιοπρέπειά του και τα δικαιώματά του, με κυριότερο το δικαίωμα για μια αξιοπρεπή ζωή.

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος, MSc.