Καταβροχθιστική ή αδιάφορη μητέρα;

Τα πρόσωπα του μητρικού ναρκισσισμού

«Μια κόρη μπορεί να διδαχθεί να γνωρίζει, να εμπιστεύεται και να αγαπά τον εαυτό της μόνον όταν η μητέρα της διαθέτει και η ίδια αυτά τα χαρακτηριστικά. Επιπλέον, προκειμένου αυτές οι ποιότητες να κληροδοτηθούν επιτυχώς, χρειάζεται να έχει δημιουργήσει μια ισορροπημένη σχέση δέσμευσης με την κόρη της. Ένα από τα προβλήματα του ναρκισσισμού είναι ότι δεν ευνοεί την ισορροπία. Οι κόρες ναρκισσιστικών μητέρων ζουν σε ακραία οικογενειακά περιβάλλοντα. Πιστές στην κληρονομιά της διαστρεβλωμένης αγάπης, που έχει περάσει από γενιά σε γενιά, οι περισσότερες ναρκισσιστικές μητέρες χαρακτηρίζονται από μια από τις παρακάτω ακραίες συμπεριφορές: είτε εμπλέκονται υπερβολικά πολύ ως γονείς (η περίπτωση της καταβροχθιστικής μητέρας), είτε εμπλέκονται υπερβολικά λίγο (η περίπτωση της αδιάφορης μητέρας). Αν και μοιάζουν να είναι απολύτως αντίθετες μεταξύ τους, αυτές οι δύο γονεϊκές στάσεις, αμφότερες ναρκισσιστικές, έχουν το ίδιο αποτέλεσμα σε ένα παιδί: η εικόνα του εαυτού του διαστρεβλώνεται και τα αισθήματα ανασφάλειας που το διακατέχουν μοιάζουν αδύνατο να αποτιναχθούν» (σελ. 81-82). 

«Μια μητέρα καταβροχθιστική είναι πνιγηρή για την κόρη της, καθώς δεν αντιλαμβάνεται τις ιδιαίτερες ανάγκες και επιθυμίες της τελευταίας. Ίσως ι εσείς να έχετε ανατραφεί κάπως έτσι. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι πιθανόν τα φυσικά σας ταλέντα, τα όνειρα που θέλατε να κυνηγήσετε, ίσως ακόμη και οι πιο σημαντικές σας σχέσεις να έτυχαν σπάνια κάποιας καλλιέργειας. Η μητέρα σας μόνιμα σας έστελνε μηνύματα σχετικά με το ποια χρειαζόταν να είστε αντί να επικυρώνει αυτό που στ’ αλήθεια ήσασταν. Κι εσείς, λαχταρώντας απεγνωσμένα την αγάπη και την αποδοχή της, συμμορφωνόσασταν, χάνοντας στην πορεία τον ίδιο σας τον εαυτό.

Εάν σας ανέθρεψε μια μητέρα αδιάφορη, το μήνυμα που σας έδωσε, πάλι και πάλι, ήταν πως είστε αόρατη. Πολύ απλά, στην καρδιά της δεν υπήρχε αρκετός χώρος για εσάς. Ως αποτέλεσμα, σας αγνοούσε και σας παρέβλεπε. Στα παιδιά ιδιαίτερα αδιάφορων μητέρων δεν καλύπτονται ούτε οι πιο στοιχειώδεις ανάγκες –τροφή, καταφύγιο, ένδυση ή προστασία, χώρια την καθοδήγηση ή τη συναισθηματική υποστήριξη. Η έλλειψη ενός σταθερού οικογενειακού περιβάλλοντος σας έκανε πιθανόν να νιώθετε ανασφαλής κι ασθενική, ή να έχετε τον φόβο πως δεν μπορείτε να τα καταφέρετε στο σχολείο. Η συναισθηματική και φυσική παραμέληση σας στέλνει το μήνυμα πως δεν έχετε σημασία.

Μια μητέρα- νάρκισσος, είτε καταβροχθιστική είτε αδιάφορη, καθιστά την εξατομίκευση –τη διαμόρφωση μιας ξεχωριστής αίσθησης εαυτού- μια δύσκολη υπόθεση για την κόρη της. Η κόρη, της οποίας οι συναισθηματικές ανάγκες δεν καλύφθηκαν, θα εξακολουθήσει να επιστρέφει στη μητέρα, ευελπιστώντας να κερδίσει την αγάπη και τον σεβασμό της σε δεύτερο χρόνο. Αντίθετα, η κόρη που έχει ένα γεμάτο συναισθηματικό ‘ντεπόζιτο’, διαθέτει και την απαραίτητη αυτοπεποίθηση που θα της επιτρέψει να αποχωριστεί με έναν υγιή τρόπο, και να προχωρήσει στην ενήλικη ζωή» (σελ. 82-83).

Καταβροχθιστική- εγκολπωτική μητέρα

Πρόκειται για τη μητέρα που προσπαθεί να ελέγχει και να κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα στη ζωή της κόρης της, ενώ παίρνει αποφάσεις για εκείνη και την πιέζει σχετικά με τη συμπεριφορά της, τα συναισθήματα και τις σκέψεις της, τις επιθυμίες και τις επιλογές της, τα λόγια και τη ζωή της. Η κόρη δεν έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί και να ανθίσει, δεν έχει τη δική της φωνή και νιώθει ότι αποτελεί προέκταση της μητέρας της. Επίσης, η μητέρα αυτή φαίνεται προς τα έξω ως μια ιδιαίτερα δραστήρια και τέλεια μητέρα, που επιτελεί με αφοσίωση τον γονεϊκό της ρόλο. «Κι όμως: η εξασθενημένη εικόνα του εαυτού και η αίσθηση αναξιότητας, που η κόρη αναπτύσσει εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς, είναι τραγικές. Οι ναρκισσιστικές μητέρες αγνοούν πόσο επιζήμια, και συχνά πόσο καταστροφική είναι η συμπεριφορά τους, πράγμα που φυσικά δε μειώνει τα μόνιμα αποτέλεσμα που αυτή η συμπεριφορά έχει» (σελ. 84).

Αδιάφορη μητέρα

Η μητέρα που είναι αδιάφορη απέναντι στην κόρη της ή που υπολείπεται στον γονεϊκό της ρόλο δεν μπορεί να προσφέρει καθοδήγηση, συναισθηματική υποστήριξη ή ενσυναίσθηση. Πρόκειται για μια μητέρα που διαρκώς βρίσκεται κάτω από άρνηση ή παράβλεψη των συναισθημάτων της κόρης της. «Εάν σταθεί τυχερή, μια κόρη θα βρει κάποιον άλλον ενήλικα που θα μπορεί να τη βοηθήσει, αναγνωρίζοντας και επικυρώνοντας τα συναισθήματά της και παρέχοντας κάποια καθοδήγηση. Ένα τέτοιο πρόσωπο μπορεί να λειτουργήσει ως συναισθηματικό σωσίβιο» (σελ. 87). Η αδιαφορία της μητέρας δημιουργεί βαθιά συναισθηματικά κενά στη ζωή ενός παιδιού, τα οποία μπορεί να μη συνειδητοποιούνται για πολλά χρόνια από το ίδιο.

«Όταν οι γονείς είναι τόσο ναρκισσιστικοί, ώστε να είναι ανίκανοι, ή απρόθυμοι, να καλύψουν έστω και τις πιο βασικές ανάγκες της κόρης τους –να φροντίζουν, ώστε να είναι ασφαλής, υγιής και να πηγαίνει στο σχολείο-, αυτό είναι κάτι που φαίνεται» (σελ. 88).

Βιβλιογραφία

McBride, K. (2018). Υπάρχει χώρος για μένα; Οι περιπέτειες του ναρκισσισμού στην εποχή μας μέσα από τις σχέσεις μάνας- κόρης. Αθήνα: Πορφύρα.