Στη ρευστή πραγματικότητα που το άτομο βιώνει στον σύγχρονο κόσμο, είναι πιο δύσκολο να διαχειριστεί και να αφομοιώσει τις ραγδαίες εξελίξεις των καιρών μας που «επιβάλλονται» μεταξύ άλλων θεσμών και σε αυτόν της οικογένειας. Τα ερωτήματα που μας απασχολούν είναι πολλά, όπως λόγου χάρη: οι σχέσεις των δύο συζύγων είναι πιο ειλικρινείς και πιο αυθόρμητες σήμερα; Κι αν ναι, γιατί τα διαζύγια ολοένα κι αυξάνονται με αλματώδεις ρυθμούς; Είναι άραγε οι ευθύνες του ζεύγους ισότιμα κατανεμημένες; Ακόμη, σε τι βαθμό έχει απελευθερωθεί η γυναίκα από τα στερεότυπα του φύλου που την ήθελαν απόλυτα ενταγμένη εντός της οικίας, να υπηρετεί τα παιδιά και να είναι εξαρτημένη από τον άντρα της; Από την άλλη, σε τι βαθμό ο άνδρας έχει αποδεσμευτεί από όλα εκείνα τα στερεότυπα που τον παρουσίαζαν ως το ισχυρό φύλο, τον κουβαλητή, που θα έπρεπε να κρύβει τον συναισθηματισμό και τις ευαισθησίες του, προβάλλοντας το πρότυπο του δήθεν σκληρού αλλά ταυτοχρόνως γνήσιου στις αντιδράσεις του;
Ενδεχομένως, να χρειαζόντουσαν αν όχι αμέτρητες μελέτες κι έρευνες, τουλάχιστον πολλές για να μας δώσουν έγκυρες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Το σίγουρο είναι ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν παντού και πάντα στον ίδιο βαθμό. Οι παθογένειες στα κοινωνικά συστήματα δεν ξεριζώνονται εύκολα, ούτε έτσι απλά, αλλά μάλλον παράλληλα «συμβιώνουν», σαν σε λανθάνουσα και ληθαργική κατάσταση δίπλα και παράλληλα με τις νέες αλλαγές κι εξελίξεις μέχρις ότου τελικά ξεχαστούν.
Ο έγγαμος βίος όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κι ο πιο απλός νους, συνεπάγεται υποχρεώσεις κι ευθύνες, ειδικά όταν υπάρχουν παιδιά, και για να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά όλο αυτό το σύστημα, θα πρέπει οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας να διέπονται από ειλικρίνεια κι όχι από διάθεση κυριαρχίας των γονέων, μέσα από έναν στείρο απαγορευτισμό, επιβολή, καταπίεση και καταναγκασμό απέναντι στα παιδιά τους. Όσο κι αν πηγαίνει κόντρα στα παραδοσιακά πρότυπα για τους γονεϊκούς ρόλους, το βάρος της ανατροφής των παιδιών δεν θα πρέπει να πέφτει στον έναν από τους δυο, αλλά και στους δυο.
Ο παιδίατρος και ψυχαναλυτής Αλντό Ναούρι, επί του θέματος που εξετάζουμε, είχε αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: «Όταν η μητέρα δεχτεί να παίξει το ρόλο της αξιόπιστης και πάντα διαθέσιμης μεταφράστριας, εισάγοντας έτσι μια μορφή αυτοματισμού στη διαδικασία επικοινωνίας του παιδιού με τον πατέρα, τότε προσδιορίζει τον πατέρα ως τέτοιον εισάγοντας ταυτόχρονα το παιδί στον κόσμο του συμβολικού. Δηλαδή, του δηλώνει έμμεσα ότι δεν πρέπει να τη θεωρεί μοναδικό σημείο αναφοράς, όπως δεν πρέπει να θεωρεί και τον εαυτό του μοναδικό σημείο αναφοράς για εκείνη· ότι δεν είναι μόνοι στον κόσμο αλλά συνοδεύονται από τον πατέρα, η θέση του οποίου είναι άκρως σημαντική, καθώς αυτός είναι που επέτρεψε αφενός σε εκείνη να συλλάβει και να τεκνοποιήσει και αφετέρου σε κείνο να έρθει στον κόσμο».
Επομένως, ο ρόλος του πατέρα είναι εξίσου σημαντικός, εφόσον χωρίς την συμμετοχή του δεν θα ερχόταν το παιδί στον κόσμο, αλλά πολύ περισσότερο από αυτό, εκείνο που αξίζει είναι η επικοινωνία. Η επικοινωνία, όχι μόνο ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί, αλλά η επικοινωνία όλων μαζί, δηλαδή μεταξύ τους, προκειμένου να γίνουν οι σχέσεις τους ποιοτικότερες και ουσιαστικότερες.
Κι επικοινωνία δεν σημαίνει απλώς να ακούω τον άλλον, αλλά να τον αφουγκράζομαι, να είμαι ενεργητικός ακροατής, να είμαι παρόν, να δείχνω ενδιαφέρον κι ανταπόκριση στις σκέψεις, στις ανησυχίες, στις ανάγκες του. Η επικοινωνία δεν αντικαθίσταται με το να παρέχουν οι γονείς αφθονία υλικών αγαθών στο παιδί. Καμιά πληθώρα υλικών ανέσεων δεν θα μπορέσει να καλύψει την πνευματική και συναισθηματική στέρηση που νιώθουν τα παιδιά, αλλά το μόνο που θα προκαλέσει θα είναι να εντείνει το επικοινωνιακό αδιέξοδο μετατρέποντας τη σχέση γονέων παιδιών σε σχέση συμφέροντος. Το παιδί θα γαλουχηθεί σε μια ναρκισσιστική λογική και νοοτροπία, δηλαδή αυτή ενός «αυτονόητου δικαιώματος» να του παρέχουν υλικά αγαθά, χωρίς να κοπιάζει γι’ αυτά και το χειρότερο είναι ότι ακόμη κι όταν ενηλικιωθεί το παιδί θα μεταφέρει αυτή του τη νοοτροπία στις στενές διαπροσωπικές του σχέσεις. Θα προσδοκά από τους φίλους ή ακόμη χειρότερα κι από τις ερωτικές του σχέσεις να τον/την υπηρετούν, να προσφέρουν αφειδώς υλικά αγαθά λες και του/της τα χρωστούν.
Και τελικά καταλήγουμε σε αυτό που αναφέραμε παραπάνω περί υποχρεώσεων. Στην πλάστιγγα των υποχρεώσεων εντός του γάμου, τι είναι αυτό που βαραίνει πιο πολύ; Η σωστή επικοινωνία που οδηγεί στη συναισθηματική στήριξη και το νοιάξιμο, ή η αφειδώς παροχή υλικών αγαθών που οδηγεί στον ωφελιμισμό και στην ατομικότητα;
Πηγή:
Aldo Naouri. 2015. Όρια στην παιδική παντοδυναμία, εκπαιδεύοντας σωστά παιδιά. Καθημερινή.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
