Προσεγγίστε το θέμα ήπια, με αλήθεια και με συμπόνια...
Όταν συζητάμε για τον θάνατο με παιδιά είναι καλύτερο να λέμε την αλήθεια- όχι όλες τις λεπτομέρειες, αλλά τα βασικά, καθώς οι ευφημισμοί μπορούν να τα μπερδέψουν. Οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις που έχουν τα παιδιά μετά τον θάνατο είναι τα όνειρα που βλέπουν με τον νεκρό και η αδυναμία συγκέντρωσης.
Ο θάνατος και η θλίψη είναι καθολικές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης. Ακόμα κι έτσι, οι περισσότεροι από εμάς κινούμαστε προς μία από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις: να το προσεγγίσουμε, να το αντιμετωπίσουμε, να το επεξεργαστούμε και να δουλέψουμε πάνω σε αυτό ή να το αποφύγουμε, να το αρνηθούμε και να προσπαθήσουμε να το καλύψουμε.
Η αποφυγή είναι απαραίτητη για να μην κατακλυζόμαστε από αρνητικά συναισθήματα, αλλά αυτό θα πρέπει να γίνεται παροδικά, σαν μικρά διαλείμματα από την κατάσταση της θλίψης. Όμως, και η προσέγγιση της θλίψης είναι απαραίτητη για να φτάσουμε στην αποδοχή. Η κατεύθυνση προς την κατά μέτωπο αντιμετώπιση του πένθους είναι πιο δύσκολη όταν πρόκειται να μιλήσουμε με παιδιά για έναν θάνατο που έχει συμβεί.
Τι θα μπορούσαμε να πούμε σε ένα 4χρονο ή 5χρονο που πέθανε η μητέρα του ή κάποιο αδερφάκι του; Ότι πήγε ταξίδι, ότι κοιμάται συνέχεια, ότι βρίσκεται σε κάποιο νοσοκομείο, ότι πήγε για δουλειά κάπου αλλού; Δηλαδή ότι επέλεξε να τον εγκαταλείψει ή ότι κοιμήθηκε και παρέμεινε σε αυτή την κατάσταση; Πόσο ανακουφιστικό μπορεί να είναι αυτό για ένα παιδί;
Η θλίψη δεν είναι ένα θετικό συναίσθημα και το παιδί που νιώθει θλίψη δεν θα είναι καλά. Είναι όμως προτιμότερο να περάσει αυτή την κατάσταση θλίψης παρά να παραμείνει σε μια ασαφή και μη πραγματική κατάσταση.
Τα παιδιά θα θέλουν να μάθουν για λεπτομέρειες που αφορούν το σώμα, καθώς δεν μπορούν να καταλάβουν τι συμβαίνει με το σώμα μετά τον θάνατο.
‘’Τι θα νιώσει ή τι θα φάει ο νεκρός κάτω από τη γη;’’.
Να είστε σαφείς, απλοί και ειλικρινείς με τις απαντήσεις σας.
«Το σώμα όταν πεθάνει δεν εργάζεται πια. Δεν κινείται, δεν ακούει, δεν αναπνέει, ούτε κοιμάται. Απλώς έχουν όλα σταματήσει. Δεν πονά καθόλου. Ούτε αισθάνεται».
Μία ακόμη ερώτηση που έρχεται αυθόρμητα στα παιδιά είναι:
«Εσύ θα πεθάνεις; Εγώ θα πεθάνω;»
Δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από αυτές τις σκληρές αλήθειες, αλλά μπορούμε να τα απαλύνουμε με τη συμπόνια και τη στοργή μας.
Να πάμε τα παιδιά στην κηδεία;
Υπάρχουν παιδιά που έχουν παράπονο γιατί οι γονείς δεν τα άφησαν να πάνε σε μια κηδεία και υπάρχουν παιδιά που παραπονιούνται ότι οι γονείς τα υποχρέωσαν να παραβρεθούν σε μια κηδεία. Οπότε δεν υπάρχει μια απάντηση στο τι είναι καλό να κάνουν οι γονείς. Αυτό που μπορούν να κάνουν είναι να ενημερώσουν το παιδί με ειλικρίνεια και να το ρωτήσουν αν επιθυμεί να πάει ή όχι στην κηδεία, οπότε ρωτούν τα παιδιά και τα αφήνουν να αποφασίσουν. Αν το παιδί αποφασίσει ότι θέλει να πάει στην κηδεία θα πρέπει να υπάρχει κοντά του ένας ενήλικας που θα ασχολείται αποκλειστικά με τις ανάγκες του παιδιού.
Εκτός από την τελετή, θα μπορούσαμε και στο σπίτι να προσφέρουμε κάποιους τρόπους για να τιμήσουμε ή να θυμηθούμε το νεκρό άτομο, όπως να ανάψουμε ένα κερί, να φτιάξουμε ένα λεύκωμα, να ξεφυλλίσουμε τις φωτογραφία ή να γράψουμε μια κάρτα ή να πούμε μια ιστορία για το νεκρό.
Συχνές αντιδράσεις των παιδιών μετά τον θάνατο:
Αναδιήγηση γεγονότων θανάτου ή κηδείας.
Όνειρα με τον νεκρό.
Παλινδρόμηση σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας, όπως να κοιμάται με γονείς, να βρέχει το κρεβάτι του, να πίνει γάλα με το μπουκάλι.
Αναζήτηση φίλων που έχουν βιώσει παρόμοια απώλεια.
Υπερβολική ανησυχία για τη δική τους υγεία ή για την ασφάλεια των γονιών τους.
Απουσία συγκέντρωσης στην εργασία για το σπίτι ή στην τάξη.
Αίσθημα ότι ο νεκρός είναι μαζί τους κατά κάποιο τρόπο.
Καμία αντίδραση ή να φαίνεται ότι δεν αισθάνεται κάτι για την απώλεια.
Σε πρακτικό επίπεδο τι μπορούμε να κάνουμε για το παιδί που πενθεί;
Είναι σημαντικό να αφιερώνουμε χρόνο στο παιδί, να του δίνουμε τη δυνατότητα να μας μιλήσει όταν θέλει και για όσα επιθυμεί, να είμαστε δίπλα στο παιδί. Δεν χρειάζονται πολλές ερωτήσεις, είναι προτιμότερο να ξεκινάμε συζητήσεις για να γνωρίζει ότι δεν υπάρχουν θέματα- ταμπού και όσα σκέφτεται μπορεί να τα μοιραστεί μαζί μας. Θα πρέπει να ακούμε περισσότερο από όσο μιλάμε: για να ακούσουμε όμως θα πρέπει να ακολουθήσουμε τους ρυθμούς του παιδιού, να περιμένουμε όταν το παιδί θέλει να μας μιλήσει, αρκεί να ξέρει ότι εμείς είμαστε εκεί και ό,τι θέλει μπορεί να το μοιραστεί μαζί μας.
Όταν το παιδί επιλέγει να μοιραστεί κάτι μαζί μας δεν το σχολιάζουμε, δεν το αποδοκιμάζουμε και δεν το κρίνουμε. Δε θα βοηθήσει σε κάτι να του πούμε: μην σκέφτεσαι έτσι, μην νιώθεις έτσι. Σκέψου θετικά: δεν μπορεί να σκεφθεί θετικά εφόσον βιώνει μια απώλεια και δεν μπορεί να προσποιηθεί ότι όλα είναι καλά στη ζωή του. Μπορούμε να του πούμε ότι είναι λογικό να κλαίει, να νιώθει στεναχώρια, να χάνεται σε αναμνήσεις. Δεν χρειάζεται βιασύνη, ούτε πίεση, ο κάθε άνθρωπος βιώνει με τον δικό του τρόπο την απώλεια. Δεν αποτρέπουμε το παιδί από το να κάνει ερωτήσεις, δεν αποφεύγουμε να απαντήσουμε, δεν του δίνουμε το μήνυμα ότι μας ενοχλεί ή ότι μας φέρνει σε δύσκολη θέση.
Πηγή:
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/playful-parenting/202301/how-to-help-children-cope-with-death-and-grief. How to Help Children Cope With Death and Grief. Approach the topic gently, with truth and compassion.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου