«Οι μαθητές του Κομφούκιου του ζητούσαν συχνά να ορίσει την καλοσύνη. Κάθε φορά έδινε στον καθένα τους μια διαφορετική απάντηση, ανάλογα με την περίσταση. Αυτό συνέβαινε επειδή η κομφουκιανή καλοσύνη δεν είναι κάτι που μπορεί να οριστεί αφηρημένα. Είναι η ικανότητα να αποκρίνεται κανείς καλά προς τους άλλους, η καλλιέργεια μιας αίσθησης που σου επιτρέπει να συμπεριφέρεσαι με τρόπους που είναι καλοί για τους γύρω σου και να εκμαιεύεις τις καλύτερες πλευρές τους» (σελ. 82).
Εκφράζοντας καλοσύνη
Πώς βοηθάς έναν φίλο που περνά μια δύσκολη περίοδο;
«Για πολλούς θεωρητικούς της ηθικής, αυτή δεν θα ήταν πιθανόν μια σημαντική ερώτηση. Συνήθως, επικεντρώνονται σε γενικά προβλήματα, τα οποία μπορούμε να υπολογίσουμε με πιο γενικούς τρόπους. Συχνά επιλέγουν παραδείγματα, που συνιστούν αφαιρέσεις από τις πολυπλοκότητες της καθημερινής ζωής» (σελ. 83).
Για τον Κομφούκιο το σενάριο του φίλου που αντιμετωπίζει προβλήματα είναι ακριβώς το είδος παραδείγματος που μας ωθεί να αναστοχαστούμε πάνω στην ηθική συμπεριφορά. Συγκεκριμένα σύμφωνα με αυτό το παράδειγμα, όταν ένας αθώος άνθρωπος κρύβεται στο σπίτι και ένας δολοφόνος προσπαθεί να τον σκοτώσει και χτυπάει την πόρτα και μας ρωτάει αν είναι εκεί, ο προβληματισμός είναι αν θα πρέπει να πούμε ψέματα για να σώσουμε τον αθώο ή αν θα πρέπει να πούμε την αλήθεια;
Δεν είναι μόνο ότι ο Κομφούκιος θα υποστήριζε ότι φυσικά και θα πρέπει να πεις ψέματα για να σώσεις έναν αθώο, εφόσον πρέπει να σκέφτεσαι τη συνολική κατάσταση και όχι μια γενική ηθική επιταγή, όπως το να μην ψεύδεσαι.
«Ο Κομφούκιος μάλλον θα μας υπενθύμιζε ότι υπάρχει ένα και μοναδικό πράγμα που μπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις έναν φίλο που αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, να αισθανθείς την κατάσταση για να κατανοήσεις ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα του φίλου σου. Κάθε κατάσταση είναι μοναδική και αλλάζει κάθε στιγμή. Οι αλλαγές επέρχονται μέσα από το οτιδήποτε: από το εάν ο φίλος σου κοιμήθηκε αρκετά το προηγούμενο βράδυ μέχρι τον τρόπο που αποκρίνεσαι όταν μοιράζεται μαζί σου τα προβλήματά σου.
Το πώς διαβάζει την κατάσταση, η ικανότητά σου να συλλαμβάνεις τη μεγάλη εικόνα, η ικανότητά σου να κατανοείς όλους τους περίπλοκους παράγοντες που έχουν οδηγήσει τον φίλο σου σε αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή μέσα στον χρόνο, είναι αυτά που σε βοηθούν να αποκριθείς με καλοσύνη. Θα κατανοήσεις εάν ο φίλος σου χρειάζεται κάποιον να παίξει έναν πιο παρεμβατικό ρόλο ή εάν χρειάζεται έναν ήρεμο και συμπονετικό έμπιστο φίλο ή το κατά πόσο θα βοηθήσει να του φτιάξεις διακριτικά ένα τσάι ή να προσφερθείς να παραλάβεις τα ρούχα του από το καθαριστήριο» (σελ. 85).
Για τον Κομφούκιο, η καλλιέργεια και η έκφραση της καλοσύνης είναι οι μόνοι τρόποι για να γίνει κανείς ηθικός άνθρωπος.
«Εάν καταφέρουμε να εκφράζουμε συνεχώς καλοσύνη, τι κερδίζουμε από αυτό;
Υπάρχουν φορές που οι μαθητές του Κομφούκιου έθεταν παρόμοιες ερωτήσεις. Μάλιστα, ρωτούσαν αν πίστευε ότι ανταμειβόμαστε μετά θάνατον για όσα καλά κάνουμε για τους άλλους. Η απάντησή του ήταν απλή:
‘’Δεν κατανοείς ακόμα τη ζωή- πώς να κατανοήσεις τον θάνατο;’’
Η απάντηση του Κομφούκιου δεν είχε σκοπό να πει ότι πρέπει ή δεν πρέπει να πιστεύουμε στη μεταθανάτια ζωή. Αντιθέτως, τόνιζε ότι πρέπει να επικεντρωνόμαστε στο τι μπορούμε να κάνουμε εδώ και τώρα για να βγάλουμε από τους γύρω μας την καλύτερη εκδοχή τους.
Παρόλο που ο Κομφούκιος δεν εστιάζει στην προσωπική ευτυχία, γνώριζε καλά τη βαθιά ευτυχία που προκύπτει όταν προσπαθεί κανείς να γίνει καλύτερος άνθρωπος. Όταν του ζήτησαν να περιγράψει τον εαυτό του, απάντησε: ‘’Είναι ένας άνθρωπος τόσο παθιασμένος που ξεχνάει το φαγητό του, τόσο χαρούμενος που ξεχνά τη στεναχώρια του και ο οποίος φτάνει στα γεράματα δίχως να αντιλαμβάνεται τον χρόνο να περνά.
Έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι για να αλλάξουμε τον κόσμο, πρέπει να σκεφτόμαστε μεγαλεπήβολa. O Κομφούκιος δεν θα έφερνε αντίρρηση σε αυτό, aλλά μάλλον θα έλεγε επίσης: ‘’Μην αγνοείς τα μικρά πράγματα. Μην ξεχνάς τα ευχαριστώ και τα παρακαλώ. Η αλλαγή δεν επέρχεται αν οι άνθρωποι δεν αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και δεν αλλάζουν τη συμπεριφορά τους, αν δεν ξεκινήσουν από τα μικρά και ασήμαντα» (σελ. 87-88).
Πηγή:
Μάικλ Πιούετ & Κριστίν
Γκρος-Λο. 2024. Το Μονοπάτι. Διδάγματα της κινεζικής φιλοσοφίας για μια
καλύτερη ζωή. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου