Περί αποφάσεων

Μέγγιος

 

«Το πώς ζούμε και λαμβάνουμε αποφάσεις εξαρτάται κατά βάση από το εάν πιστεύουμε ότι ζούμε σε έναν κόσμο συνεκτικό και σταθερό ή σε έναν κόσμο απρόβλεπτο και ασταθή.

Πώς μπορούμε όμως να ζούμε μια καλή ζωή αν παραιτηθούμε από την ιδέα ότι ο κόσμος έχει μια τάξη και είναι δίκαιος και ότι πετυχαίνουμε στη ζωή μας όταν την χαρτογραφούμε; Πώς μπορούμε να κάνουμε σχέδια για οτιδήποτε, να αποφασίζουμε για οτιδήποτε, εάν ζούμε σε έναν απρόβλεπτο κόσμο;» (σελ. 96).

 

Συνεκτικοί και απρόβλεπτοι κόσμοι

«Όταν κάνουμε σχέδια για το μέλλον, έχουμε την τάση να υποθέτουμε ότι το μέλλον είναι προβλέψιμο. Φυσικά, στα λόγια δεχόμαστε ότι η ζωή μπορεί να αλλάξει, ανά πάσα στιγμή και ότι τίποτα δεν είναι βέβαιο. Παρόλα αυτά, εκπλησσόμαστε όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως περιμέναμε. Και αυτό γιατί όσον αφορά το πώς ζούμε τη ζωή μας, συμπεριφερόμαστε συνήθως ωσάν να υπήρχαν ορισμένοι σταθεροί παράγοντες στους οποίους μπορούμε να βασιστούμε, σε έναν κόσμο που είναι συνεκτικός και αυτή η παραδοχή επηρεάζει τις αποφάσεις μας» (σελ. 97).

Ο Μέγγιος θεωρούσε ότι ο κόσμος είναι απρόβλεπτος. Πίστευε ότι η σκληρή δουλειά δεν οδηγεί απαραίτητα στην ευημερία και οι κακές πράξεις δεν τιμωρούνται σε κάθε περίπτωση, δεν είναι αναγκαίο. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις για τίποτα, ο κόσμος δεν διαθέτει καμία σταθερή πρωταρχική συνοχή στην οποία θα μπορούσε κανείς να βασιστεί. Ο Μέγγιος πίστευε ότι ο κόσμος είναι θρυμματισμένος και βρίσκεται σε μια αιώνια αταξία που απαιτεί συνεχή εργασία. Και μόνο όταν κατανοήσουμε ότι τίποτα δεν είναι σταθερό θα μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις και να ζήσουμε τη ζωή μας με τη μεγαλύτερη ευρύτητα (σελ. 99).

Ο ίδιος «πίστευε ότι μόνο τότε μπορεί κανείς να γίνει ηθικός, όταν δεν σκέφτεται ότι υπάρχει κάποιο συνεκτικό σύστημα ανταμοιβών και τιμωριών. Εντέλει, εάν πιστεύεις ότι υπάρχει ένα τέτοιο σύστημα, δεν θα προσπαθείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος, αλλά θα πράττεις με τέτοιο τρόπο που θα σου προσφέρει οφέλη για τον εαυτό σου. Το μεγάλο κοινωνικό όραμα του Μο Τζι για τη δημιουργία ενός τέλειου κόσμου καθολικής μέριμνας θα οδηγούσε, παραδόξως, σε έναν κόσμο γεμάτο από εγωιστές που σκέφτονται μόνο το συμφέρον τους» (σελ. 100).

«Ο Μέγγιος φοβόταν ότι οι προσπάθειες να διαμορφωθεί η ανθρώπινη συμπεριφορά με έναν τέτοιο υπολογιστικό τρόπο θα είχαν ως συνέπεια να αποκοπεί το γνωστικό από το συναισθηματικό μέρος μας.

Από μια ρεαλιστική σκοπιά, πώς θα μπορούσαμε πότε να αγαπάμε το παιδί ενός άγνωστου όσο αγαπάμε το δικό μας; Φυσικά, το να αφαιρέσουμε τα συναισθήματα από την εξίσωση ήταν ακριβώς η θέση του Μο Τζι: Η νόηση θα πρέπει να μας επιτρέψει να αποφασίσουμε ορθολογικά τι είναι καλό και τι όχι, μακριά από καπρίτσια και επιθυμίες. Αλλά ο Μέγγιος πίστευε ότι αυτό που ξεχωρίζει τους καλούς ανθρώπους από τους άλλους είναι ότι δεν έχουν χάσει την επαφή με τη συναισθηματική τους πλευρά. Αντιθέτως, διατηρούν τις συναισθηματικές αποκρίσεις τους και τις καλλιεργούν εντατικά και με προσοχή. Και με τον τρόπο αυτό γνωρίζουν τι είναι σωστό να πράξει κανείς σε κάθε περίσταση- ποια είναι η σωστή απόφαση που πρέπει να ληφθεί.

[…] Οι περισσότεροι, όπως ο Μο Τζι θεωρούμε τον κόσμο συνεκτικό. Ξέρουμε ότι τα πράγματα δεν πάνε πάντα με βάση το σχέδιο, αλλά έχουμε την τάση να υποθέτουμε πως υπάρχει ένας γενικός τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος. Αν δουλέψεις σκληρά θα τα πας καλά στο σχολείο. Εάν λάβεις καλή εκπαίδευση, θα βρεις μια δουλειά που θα σε ευχαριστεί. Αν παντρευτείς τον έρωτα της ζωής σου, θα ζήσεις μια παραμυθένια ζωή» (σελ. 100-101).

«Μπορούμε συνεχώς να βελτιώνουμε τη συναισθηματική αντίληψή μας με τέτοιο τρόπο που να συντονίζεται με τη νόησή μας, ώστε να παίρνουμε αποφάσεις που διανοίγουν το μέλλον, αντί να το περιορίζουν. Δεν ζούμε σε ένα αμετάβλητο κόσμο και για τον λόγο αυτό το τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να κάνουμε είναι να αγνοούμε τα συναισθήματα. Αυτά μας επιτρέπουν να συλλαμβάνουμε όλες τις αποχρώσεις μιας κατάστασης και να βρίσκουμε τον δρόμο μας, όποιο και αν ήταν το σημείο εκκίνησης. […]

Ο μόνος τρόπος για να έχουμε πλήρη επίγνωση της πολυπλοκότητας των καταστάσεων είναι να καλλιεργήσουμε την ικανότητά μας να κατανοούμε το πώς οι πράξεις μας είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε θετικές τροχιές και πίστευε πως όλοι έχουμε γεννηθεί με τη δυνατότητα να το κάνουμε- με τη δυνατότητα για καλοσύνη» (σελ. 102-104).

 

Πηγή:

Μάικλ Πιούετ & Κριστίν Γκρος-Λο. 2024. Το Μονοπάτι. Διδάγματα της κινεζικής φιλοσοφίας για μια καλύτερη ζωή. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.