Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα στις σχέσεις μας…

Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα δηλώνει την αύξηση και μερικές φορές την αποτυχία ανταπόκρισης του ενός στις προσδοκίες και ανάγκες του άλλου. Το συγκεκριμένο φαινόμενο αρχικά παρατηρήθηκε και αναφέρθηκε στη διδασκαλία και τις επιχειρήσεις, ενώ φαίνεται πως παρόν είναι και στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις, όπως είναι οι συντροφικές σχέσεις και ο γάμος. 

Η πεποίθηση ότι ο άλλος δεν μπορεί να τα καταφέρει οδηγεί σε μείωση της προσπάθειας και από την πλευρά του άλλου, ενώ σε ένα βαθύτερο επίπεδο, οι αρνητικές προσδοκίες οδηγούν σε μείωση της εμπιστοσύνης και στην ανάπτυξη ενός αισθήματος ανεπάρκειας. Αυτό είναι το ακριβώς αντίθετο από το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα. 

Η πεποίθηση του άλλου ότι είμαστε συναισθηματικά ανεπαρκείς μπορεί να μας οδηγήσει στο να συμπεριφερθούμε ως ανεπαρκείς. Το πιο πιθανό είναι να υιοθετήσουμε μια απόμακρη συμπεριφορά και να κλειστούμε στον εαυτό μας, αντιδρώντας με απόσταση στην ετικέτα του συναισθηματικά μη διαθέσιμου που μας βάζει ο άλλος, επιβεβαιώνοντας έτσι το μη διαθέσιμο εαυτό μας. Τι θα γίνει όμως αν αποφασίσουμε να είμαστε συναισθηματικά διαθέσιμοι, ως αποτέλεσμα ορισμένων από τις αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν; 

Τι γίνεται, δηλαδή, όταν συμβαίνει το αντίθετο; Τι γίνεται όταν περιμένουμε από τον άλλο περισσότερα από όσα μπορεί να προσφέρει, περισσότερα από αυτά που ο ίδιος είναι; Και τότε τίθεται το ερώτημα πόσο κοντά στην πραγματικότητα είναι αυτό; 

Στο φαινόμενο του Πυγμαλίωνα, οι προσδοκίες που ξέρουμε ότι έχει ο άλλος από εμάς λειτουργούν ως κινητήρια δύναμη για τη συμπεριφορά μας αλλά και για τη συμπεριφορά του άλλου. Επιπλέον, οι προσδοκίες που σχηματίζει ο άλλος λειτουργούν ως μια εντολή για τη δική μας συμπεριφοράς. Αν πιστεύουμε ότι έχουμε παντρευτεί ή επιλέξει ως σύντροφο ένα ικανό, αξιαγάπητο και συναισθηματικά περίπλοκο άτομο, παρά τις ατέλειες, έχει σημαντική αξία αυτό για εμάς. Αυτό θα μπορούσε να είναι ψέμα, καθώς δεν μπορούμε να ξέρουμε πόση αξία κρύβει το άτομο και πόσα ελαττώματα έχει κι αν τελικά θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που έχουμε εμείς από αυτό. 

Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι θα συμπεριφερθούν ή θα δράσουν με βάση το πώς οι άλλοι προσδοκούν ότι θα συμπεριφερθούν, εστιάζοντας στις θετικές προσδοκίες που έχουμε. 

Ο μύθος υποστηρίζει ότι ο Πυγμαλίων ήταν ένας νέος γλύπτης που θεώρησε ότι η θεά Αφροδίτη απεικονίζεται με λανθασμένο τρόπο. Έτσι δημιούργησε την ιδανική γυναίκα, που ξεπερνούσε σε χάρη όλα τα προηγούμενα γλυπτά για την Αφροδίτη. Κατάφερε να φιλοτεχνήσει και να δημιουργήσει μια εκλεπτυσμένη φιγούρα, που άρχισε να την ερωτεύεται. Στόχος του ήταν η δημιουργία της ιδανικής και απόλυτης γυναίκας, ενώ τελικά μέσα από αυτή την αναζήτηση κατέληξε στην προσωπική του απελπισία. 

Ερωτεύθηκε το γυναικείο άγαλμα της Αφροδίτης και ζήτησε από τη θεά να του χαρίσει μια αληθινή γυναίκα όμοια με το άγαλμα. Η Αφροδίτη τον λυπήθηκε και ζωντάνεψε το άγαλμα, τη Γαλάτεια, την οποία ο Πυγμαλίων παντρεύτηκε. 

Στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων, φαίνεται πως πολλές φορές νιώθουμε έλξη για άτομα που είναι τελείως διαφορετικά από εμάς και καταφέρνουν εύκολα να κερδίσουν το μυαλό μας και να λάβουν τον έλεγχο της σχέσης, με αποτέλεσμα η αντίθεση αυτή αρχικά να μας προκαλεί ευχαρίστηση, ενώ αργότερα όταν προσπαθούμε να αποκτήσουμε τον έλεγχο της σχέσης, οι διαφορές γίνονται αντιληπτές ως ατέλειες και προσπαθούμε να αλλάξουμε τον άλλο με βάση τις δικές μας προσδοκίες και προτιμήσεις. Τότε ο άλλος είναι πιθανό να αντισταθεί, μετατρέποντας τη σχέση σε μια έντονα συγκρουσιακή σχέση, που θα αποτελεί ένα διαρκές πεδίο μάχης ή μπορεί να παραδοθεί, κάνοντας τον άλλο άψυχο, όπως και το άγαλμα του Πυγμαλίωνα. 

Οι προσδοκίες φαίνεται πως διαμορφώνουν τις σχέσεις αλληλεπίδρασης του ίδιου του ατόμου προς τον άλλο, επηρεάζοντας την αντίληψη, την κρίση και τη συμπεριφορά μας. Το άτομο θα πρέπει να είναι ενήμερο και υπεύθυνο για τη δύναμη και την επιρροή που δέχεται από τις προσδοκίες των άλλων.