Πώς αντιλαμβάνεται το παιδί το διαζύγιο των γονέων του;

Τα παιδιά είναι δύσκολο να αντιληφθούν την κατάσταση που επικρατεί και τους λόγους που οδήγησαν τους γονείς του σε διαζύγιο, με αποτέλεσμα να νιώθουν σύγχυση και να έχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Ένα από τα βασικά ερωτήματα είναι ‘ποιος φταίει για το διαζύγιο’. Τα παιδιά θα πρέπει να καταλάβουν ότι φταίνε και οι δύο γονείς και δεν θα πρέπει να ρίχνει ο ένας γονιός την ευθύνη στον άλλο γονιό. Τα μικρά παιδιά, κάτω από την ηλικία των 12 ετών δεν μπορούν εύκολα να κατανοήσουν τους λόγους που διαλύεται ένα γάμος, ούτε τις δυσκολίες που υπάρχουν σχετικά με την πιθανότητα επανεμφάνισης των γονιών τους. Οι γονείς θα πρέπει να δώσουν απλές και κατανοητές εξηγήσεις στο παιδί, χωρίς να κάνουν το ίδιο το παιδί να νιώθει τύψεις και ενοχές για την κατάσταση (Γεωργιάδου, 2008).

 

Πριν από την ηλικία των τριών ετών τα παιδιά δεν διαθέτουν την γνωστική ικανότητα να κατανοήσουν είναι σημαίνει χωρισμός. Το μόνο που μπορούν να κατανοήσουν είναι ότι η μαμά και ο μπαμπάς θα μείνουν σε ξεχωριστά σπίτια. Σε αυτή την ηλικία είναι σημαντικό οι εξηγήσεις προς τα παιδιά να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να μπορέσει το παιδί να τις αφομοιώσει. Από την ηλικία των τριών μέχρι την ηλικία των πέντε ετών το παιδί χρειάζεται πλέον πιο χειροπιαστές και ξεκάθαρες απαντήσεις και εξηγήσεις, ενώ μπορεί να κατανοήσει και κάποιες από τις επιπτώσεις που θα έχει το διαζύγιο των γονιών στη ζωή τους. Είναι σημαντικό να αναφέρει ο γονιός ότι δεν ευθύνεται το παιδί για το χωρισμό των γονιών, έτσι ώστε να προλάβει κάποιες συναισθηματικές αντιδράσεις του παιδιού (Emery, 2005).

Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού (6-8 ετών) τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν περισσότερα πράγματα και να καταλάβουν τη σημασία του διαζυγίου, καθώς και τις επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει στη ζωή τους. Σε αυτή την ηλικία αν και τα παιδιά μπορεί να γνωρίζουν τι είναι το διαζύγιο, οι συνέπειες που μπορεί να έχει για τη ζωή τους μπορεί να είναι τρομαχτικές μέσα στο μυαλό τους, για αυτό θα πρέπει οι γονείς να τα καθησυχάσουν, χωρίς όμως να είναι μακριά από την πραγματικότητα. Το παιδί ανάλογα με τη σχέση που έχει με τους γονείς του μπορεί να τους εκφράσει τους φόβους του σχετικά με το διαζύγιό τους. Όταν οι φόβοι του παιδιού είναι υπερβολικοί θα πρέπει ο γονιός να μην τους υποτιμά και να προσπαθεί να δώσει λογικές εξηγήσεις. 

Στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού τα παιδιά γνωρίζουν περισσότερα πράγματα για το διαζύγιο και το χωρισμό. Ωστόσο, απαιτούν περισσότερες απαντήσεις σχετικά με το ποιος φταίει και ποιος ευθύνεται για το διαζύγιο, ενώ σε αυτή την ηλικία τα παιδιά έχουν μια πιο έντονη και αυστηρή αίσθηση για το τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας διαθέτουν πιο σύνθετη σκέψη και είναι πιο εύκολο να βγάλουν συμπεράσματα για το ποιος φταίει για τον χωρισμό (Emery, 2005).

Πολλά παιδιά ερμηνεύουν το διαζύγιο ως απόρριψη ή εγκατάλειψη των ίδιων, ενώ δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι είναι αποτέλεσμα ενός δυστυχισμένου γάμου για τους ενήλικες. Σε κάποιες περιπτώσεις ο χωρισμός των γονιών προηγείται του διαζυγίου, ακόμη και αρκετά χρόνια. Ο χωρισμός δημιουργεί πολλά ψυχολογικά και συναισθηματικά τραύματα τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Το παιδί βιώνει τα στάδια της διεργασίας του πένθους, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να έχει μια διαρκή λαχτάρα για επανασύνδεση των γονιών του. Τα παιδιά μπορεί να εκφράσουν έντονο θυμό απέναντι στους γονείς τους για το διαζύγιο, ενώ μπορεί να προβληματιστούν σχετικά με τη δική τους συμβολή στην απόφαση των γονιών τους. Επιπλέον, τα παιδιά μπορεί εξαιτίας του διαζυγίου των γονιών τους να αρχίσουν να αμφισβητούν όλες τις κοινωνικές σχέσεις γύρω τους, αλλά και τις σχέσεις που έχουν με τους γονείς τους και τον τρόπο που βλέπουν τους γονείς τους (Herbert, 2009).

Ένα παράδειγμα του τρόπου που μπορεί ο γονιός να μιλήσει στο παιδί σχετικά με το διαζύγιο είναι:

«Με το μπαμπά σου (ή με τη μαμά σου) χωρίσαμε επειδή έχουμε κάποια προβλήματα. Προσπαθήσαμε να τα λύσουμε, αλλά επειδή δεν λύνονταν αποφασίσαμε πως είναι καλύτερα να μην είμαστε άλλο μαζί. Εκείνο που πρέπει να ξέρεις είναι ότι εσύ δεν φταις για αυτό που συμβαίνει και πως σε αγαπάμε και θα συνεχίσουμε να σε αγαπάμε είτε έχουμε προβλήματα- είτε όχι.» (Γεωργιάδου, 2008, σ. 34).

Το παιδί θα πρέπει να προστατευτεί από τις διαμάχες και τις συγκρούσεις που συμβαίνουν ανάμεσα στους δύο γονείς, ενώ η εικόνα των γονιών δεν θα πρέπει να πέσει στα μάτια των παιδιών τους. Τα παιδιά μπορεί να επηρεαστούν και από την απόφαση των γονιών να χωρίσουν τα αδέρφια μεταξύ τους, παίρνοντας κάποιο ή κάποια η μητέρα και τα υπόλοιπα ο πατέρας. Είναι σημαντικό να μην χωρίσουν τα αδέρφια μεταξύ τους. Σε περίπτωση που είναι απαραίτητο να χωρίσουν τα αδέλφια θα πρέπει να μην βάλουν τα ίδια να διαλέξουν με ποιον γονέα θα μείνουν (Γεωργιάδου, 2008).

Ο τρόπος που τα παιδιά θα αντιληφθούν το διαζύγιο των γονέων και θα προσαρμοστούν στην νέα κατάσταση εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά των γονέων αλλά και τα χαρακτηριστικά των παιδιών. Οι γονείς που είναι στοργικοί και συναισθηματικοί, καθώς και κοντά στα παιδιά τους μπορεί να δώσουν στα παιδιά τους την δυνατότητα να ζήσουν την παιδική τους ηλικία, μακριά από προβλήματα, μέσα σε ένα περιβάλλον που θα τους παρέχει ασφάλεια και σταθερότητα. Ανάλογα με το χαρακτήρα των παιδιών, κάποια παιδιά μπορούν να προσαρμοστούν πιο εύκολα και γρήγορα στο νέο τρόπο ζωής, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει και η ειλικρίνεια των γονιών τους καθώς και ο σεβασμός των αναγκών τους. 

Τα παιδιά που προσαρμόζονται εύκολα στη νέα κατάσταση μπορούν σύντομα να ανακάμψουν από τις δυσκολίες που έφερε το διαζύγιο και να συνεχίσουν την πρόοδό τους στο σχολείο, την επαφή με τις παρέες τους και γενικότερα τη ζωή τους. Όταν τα παιδιά δεν προσαρμόζονται εύκολα απλά απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια από την πλευρά των γονιών, οι οποίοι θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα και να αναγνωρίσουν τις ανάγκες των παιδιών (Emery, 2005).

Επιπλέον, ο δεσμός που έχουν αναπτύξει τα παιδιά με τους γονείς τους παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο αντιμετώπισης του διαζυγίου από τα παιδιά και την σχέση που θα συνεχίσουν να έχουν με τους γονείς τους. Ακόμη, τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να αναλάβουν ένα ρόλο φροντιστή μέσα στην οικογένεια, είτε για το γονιό που μένει με τα παιδιά είτε για τα μικρότερα παιδιά της οικογένειας (Shumaker, Miller & Ortiz, 2011).

Βιβλιογραφία

Γεωργιάδου, Ν. (2008). Παιδιά- Γονείς και Διαζύγιο. Πώς να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα του διαζυγίου. Αθήνα: Εκδόσεις Οξυγόνο.

Shumaker, D.M., Miller, C., Ortiz, C., (2011). The forgotten bonds: The assessment and contemplation of sibling attachment in divorce and parental separation. Family Court Review, 49 (1), 46- 58.

Herbert, M. (2009). Χωρισμός και Διαζύγιο. Αντιμετώπιση προβλημάτων παιδιού και εφήβου. (Επιμ. Β. Παπαδιώτη- Αθανασίου). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.