Ο μητρικός θηλασμός από ψυχολογική σκοπιά…

Το μητρικό γάλα θεωρούνταν η αποκλειστική τροφή του νεογέννητου και του βρέφους από τη στιγμή που ο άνθρωπος εμφανίστηκε πάνω στη γη. Για εκατομμύρια χρόνια το μητρικό γάλα αποτελούσε τη μοναδική τροφή του νεογέννητου και του βρέφους, ενώ στο θηλασμό στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό και η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους. Το ανθρώπινο γάλα θεωρείται βιολογικά πολυσύνθετο, καθώς αποτελείται από ζωντανά κύτταρα που εφοδιάζουν το παιδί με ανοσοποιητικούς, τροφικούς και άλλους παράγοντες αλλά και θρεπτικά στοιχεία.

Μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα πάνω από τα 2/3 των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο θήλαζαν τα βρέφη τους. Ωστόσο, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο παρατηρήθηκε δραματική μείωση του ποσοστού των γυναικών που θηλάζουν. Τα στατιστικά δεδομένα σχετικά με τα βρέφη που τρέφονται κατά τους πρώτους έξι μήνες της ζωής τους αποκλειστικά με μητρικό γάλα δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. 

Σε διεθνές επίπεδο μόνο το 39% των βρεφών τρέφεται με μητρικό γάλα (Δελτίο Τύπου Unicef, 2006), ενώ στην Ελλάδα το 26% των γυναικών σταματά το θηλασμό κατά τους πρώτους 2 έως 4 μήνες από τη στιγμή της γέννησης του βρέφους (Antoniou, et al., 2005). Σε μία ακόμη έρευνα στην Ελλάδα, τα ποσοστά θηλασμού βρέθηκε ότι μειώνονται δραματικά μετά τον πρώτο μήνα ζωής του βρέφους. Από το 80% των βρεφών που ξεκινούν να θηλάζουν αποκλειστικά κατά τη γέννησή τους, μόνο το 4% συνεχίζει να θηλάζει στον έκτο μήνα (Ηλιάδη & Παλάσκα, 2009).

Ο μητρικός θηλασμός συγκεντρώνει ένα σημαντικό αριθμό βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων πλεονεκτημάτων για την υγεία τόσο της μητέρας όσο και του βρέφους, για αυτό γίνονται προσπάθειες για την προώθηση και την επιλογή του από τις μητέρες. Αν και ο θηλασμός είναι ο φυσικός τρόπος παροχής τροφής στα βρέφη, πολλές οικογένειες επιλέγουν υποκατάστατα του μητρικού γάλακτος για τη διατροφή των βρεφών.

Το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για τον θηλασμό είναι ιδιαίτερα αυξημένο. Τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όσο και η Unicef έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα της προώθησης του μητρικού θηλασμού προτείνονται τα «Δέκα Βήματα για επιτυχή θηλασμό», ενώ ακρογωνιαίο λίθο για την πρωτοβουλία αυτή αποτελεί το «Φιλικό προς το βρέφος περιβάλλον».

Τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό είναι τα ακόλουθα:

1.     Πρέπει να υπάρχει γραπτή πολιτική για το μητρικό θηλασμό και η πολιτική αυτή να ακολουθείται από όλους τους φορείς του μαιευτηρίου.

2.    Οι φορείς να εκπαιδεύονται ώστε να γίνουν ικανοί να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή.

3.    Να ενημερώνονται όλες οι μητέρες για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού.

4.    Ο θηλασμός να αρχίζει το πρώτο ημίωρο μετά τον τοκετό.

5.    Οι μητέρες να εκπαιδεύονται στην τέχνη του θηλασμού. Σε περίπτωση προώρου τοκετού και αναγκαστικού αποχωρισμού από το παιδί τους, οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη διατήρηση της γαλουχίας.

6.    Στο νεογέννητο να δίνεται μόνο μητρικό γάλα, όχι άλλα υγρά, όχι συμπλήρωμα με ξένο γάλα, εκτός αν υπάρχει ειδικός ιατρικός λόγος.

7.    Να εφαρμόζεται το σύστημα «rooming in», δηλαδή το νεογέννητο να είναι μαζί με τη μητέρα του 24 ώρες το 24ωρο.

8.    Ο θηλασμός να είναι χωρίς ωράριο και απεριόριστος.

9.    Να μη δίνονται πιπίλες ή μπιμπερό στα παιδιά που θηλάζουν.

10. Να ιδρυθούν ομάδες υποστήριξης του μητρικού θηλασμού και μετά την έξοδο του νεογέννητου από το μαιευτήριο, στις οποίες να μετέχουν και μητέρες.

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

Μετά τη γέννηση του βρέφους και καθώς αυτό φεύγει πλέον από το ασφαλές περιβάλλον της μήτρας, όπου ο πλακούντας το προστατεύει από μικρόβια και τοξίνες, το βρέφος μπορεί να συνεχίσει να προστατεύεται από το μητρικό γάλα. Το γάλα της μητέρας μπορεί να το προστατεύσει από πολλούς ιούς, βακτήρια και παράσιτα. Οι ουσίες που διαθέτει το μητρικό γάλα δεν συμβάλλουν μόνο στην πρόληψη από ασθένειες αλλά και τονώνουν και ενισχύουν την ανάπτυξη του ανώριμου ακόμη ανοσοποιητικού συστήματος του βρέφους. Ο μητρικός θηλασμός συγκεντρώνει ένα σύνολο πλεονεκτημάτων πρωτίστως για το παιδί, αλλά και για τη μητέρα. 

ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΕΦΟΣ 

O μητρικός θηλασμός δρα ανασταλτικά για την οξεία και χρόνια μέση ωτίτιδα, τη διάρροια, την μηνιγγίτιδα, την νεκρωτική εντεροκολίτιδα, την ασθματοειδή βρογχίτιδα, την βρογχιολίτιδα, τον ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη, την παχυσαρκία, την κοιλιοκάκη, τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και τον παιδικό καρκίνο (Μαλλιαρού, 2010).

Το μητρικό γάλα έχει την ιδανική σύνθεση των συστατικών που χρειάζονται για τη σωματική ανάπτυξη του παιδιού, ενώ προστατεύει το βρέφος από λοιμώξεις. Επιπλέον, το μητρικό γάλα προλαμβάνει το παιδί από την παχυσαρκία, τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, τον κίνδυνο εμφάνισης νεανικού διαβήτη, ενώ ελαττώνει την πιθανότητα εμφάνισης παιδικού καρκίνου. Ταυτόχρονα θεωρείται ότι μειώνει την τερηδόνα, ενώ η θηλή είναι αυθεντική ορθοδοντική θηλή συμβάλλοντας στην ομαλή ανάπτυξη των σιαγόνων του βρέφους (La Leche League International). Σημαντικά είναι τα οφέλη και στην ψυχική υγεία του παιδιού, όπου συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας υγιούς προσωπικότητας, στην ηρεμία του βρέφους και την αύξηση του δείκτη νοημοσύνης του.

Για το βρέφος, λοιπόν, ο μητρικός θηλασμός μπορεί να μειώσει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα των βρεφών και των παιδιών. Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της Unicef (2007), η έγκαιρη έναρξη και η αποκλειστική διατροφή του βρέφους με μητρικό γάλα μπορεί να σώσει περισσότερο από ένα εκατομμύρια μωρά. Ο όρος αποκλειστικός θηλασμός σημαίνει να μην παρέχεται στο παιδί κανενός άλλου είδους τροφή σε υγρή ή στερεά μορφή, αλλά το παιδί να θηλάζει συχνά και χωρίς χρονικούς περιορισμούς.

ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ

Εξίσου σημαντικά είναι και τα οφέλη που αποκομίζει η μητέρα από το θηλασμό του βρέφους. Συγκεκριμένα, οι μητέρες που θηλάζουν έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, αναπτύσσουν πιο γρήγορα δεσμό με το βρέφος τους, εγκαταλείπουν πιο σπάνια το βρέφος τους, ενώ εμφανίζουν με μικρότερη συχνότητα καρκίνο του μαστού, καρκίνο των ωοθηκών και προστατεύονται από την οστεοπόρωση (Δελτίο Τύπου Unicef, 2007, Μαλλιαρού, 2010). Σε σημαντικό ποσοστό προφυλάσσει τη μητέρα από σύντομη νέα εγκυμοσύνη, ενώ αποτελεί ο μητρικός θηλασμός αποτελεί μια ιδιαίτερη πηγή ικανοποίησης για την ολοκλήρωση της μητέρας. Ακόμη, προάγει την ψυχική υγεία της μητέρας κυρίως κατά την περίοδο της λοχείας και αποτελεί μία οικονομική μέθοδο σίτισης του παιδιού.

Οι μητέρες που θηλάζουν τα βρέφη τους έχουν αρκετά συναισθηματικά πλεονεκτήματα, ενώ ο θηλασμός βοηθά τη μητέρα να μάθει να ερμηνεύει και να ανταποκρίνεται πιο άμεσα στα μηνύματα που της δίνει το μωρό της πράγμα που κάνει το μωρό να οργανώσει καλύτερα τη συμπεριφορά του και να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στους άλλους. Εφόσον οι μητέρες θηλάζουν δεν μπορούν να αφήσουν το μωρό μόνο με το μπιμπερό έτσι ανταποκρίνονται πιο άμεσα και με ευαισθησία προς τις ανάγκες του μωρού. Επίσης κατά τη διάρκεια του θηλασμού, οι μητέρες χρειάζεται να καθίσουν και να ηρεμήσουν, έτσι η ανάπαυση αυτή τις βοηθάει να αναρρώσουν μετά τη γέννα (La Leche League International).

Σχέση βρέφους- μητέρας

Ο μητρικός θηλασμός εκτός από τις επιδράσεις που έχει στο βρέφος και στη μητέρα, έχει σημαντικές επιδράσεις και στην πρώιμη επαφή της μητέρας και του παιδιού και της σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσά τους. 

Ο Sosa et al. (1976) εξέτασαν την επίδραση που έχει η πρώιμη επαφή μητέρας- παιδιού στο θηλασμό, την ανάπτυξη και τις λοιμώξεις. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι οι μητέρες που ήρθαν πιο νωρίς σε επαφή με τα βρέφη τους, τα περιποιούνταν περισσότερα, ενώ θα θήλαζαν κατά 505 περισσότερο σε σύγκριση με εκείνες που ήρθαν σε επαφή αργότερα. Τα μωρά που ήρθαν πιο νωρίς σε επαφή με τη μητέρα τους και θήλαζαν ήταν πιο μεγάλα σε βάρος και εμφάνισαν λιγότερες λοιμώξεις.

Επίσης, μητέρες που ήρθαν νωρίς σε επαφή με τα βρέφη τους μελετήθηκαν στη Σουηδία από τον De Chateau et al. (1977), ο οποίος σύγκρινε δύο ομάδες γυναικών. Όλες οι γυναίκες της εν λόγω έρευνας θήλαζαν, από αυτές οι 21 μητέρες ήρθαν σε επαφή με τα βρέφη τους μισή ώρα μετά τον τοκετό, ενώ οι 19 μητέρες ήταν πρώτη φορά σε επαφή με τα βρέφη τους μετά από 2 ώρες. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας αυτής, οι μητέρες που είχαν έρθει πιο νωρίς σε επαφή με τα βρέφη τους τα θήλαζαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ και κατά την επανεξέταση μετά από τρεις μήνες βρέθηκε ότι τα χάιδευαν περισσότερα, τα φιλούσαν και ασχολούνταν πιο πολύ μαζί τους.

Φαίνεται, λοιπόν, πως ο μητρικός θηλασμός συμβάλλει στην άμεση επαφή μητέρας παιδιού, που είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ψυχική υγεία του παιδιού. Το βρέφος κατά τη διάρκεια του θηλασμού δεν παίρνει μόνο τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες από το μητρικό γάλα, αλλά έρχεται σε επαφή και με το δέρμα της μητέρας του, νιώθει τη ζεστασιά της αγκαλιάς της, τη μυρωδιά της, ακούει τους χτύπους της καρδιάς της. Αισθάνεται ασφαλές, όπως αισθανόταν όσο βρισκόταν μέσα στη μήτρα, αλλά και η μητέρα αισθάνεται πιο ολοκληρωμένη σαν γυναίκα.

Βιβλιογραφία

Antoniou, E., Daglas, M., Iatrakis, G., Kourounis, G., Greatsas, G. (2005). Factors associated with initiation and duration of breastfeeding in Greece. Clinical and Experimental Obstetrics & Gynecology, 32 (1), 37- 40.

De Chateau, P., Holmberg, H., Jakobsson, K., & Winberg, J. (1977). A study of factors promoting and inhibiting lactation. Developmental Medicine and Child Neurology, 19, 575–84.

Δελτίο Τύπου Unicef. (2006). 25 Χρόνια Προστασίας του Μητρικού Θηλασμού. Εβδομάδα Μητρικού Θηλασμού 2006, 1 έως 7 Νοεμβρίου.

Δελτίο Τύπου Unicef. (2007). Μητρικός Θηλασμός: Η 1^η Ώρα. Εβδομάδα Μητρικού Θηλασμού 2007, 1 έως 7 Νοεμβρίου.

Ηλιάδη Π., & Παλάσκα Ε. (2009). Θηλασμός και σύγχρονος τρόπος ζωής. Η Ελληνική Πραγματικότητα. Νοσηλευτική,48(4), 352-357.

La Leche League International. Πακέτο 28 ενημερωτικών φυλλαδίων. Μητρικός Θηλασμός. Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος.

Μαλλιαρού, Μ.Α. (2010). Οδηγίες για την προώθηση του μητρικού θηλασμού. Ανακτήθηκε από http://www.iator.gr/2010/04/20/mothers-milk/.

Sosa, R., Kennell, J.H., Klaus, M., Urrutia, J.J. (1976). The effect of early motherinfant contact on breastfeeding, infection and growth. In K. Elliott & D.W. Fitzsimons (ed.), Breastfeeding and the mother: Ciba Foundation Symposium (Vol. 45) (pp. 179- 193). New York: Elsevier ExcerptaMedica. 

Μορφές υποστήριξης για μητρικό θηλασμό