Διαβάζοντας… Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία

 Του Ίρβιν Γιάλομ

 

«Η ονομασία ‘υπαρξιακή ψυχοθεραπεία’ δεν επιδέχεται πολύ λακωνικό ορισμό, γιατί ο υπαρξιακός προσανατολισμός δεν στηρίζεται σε θεμέλια εμπειρικά αλλά βαθιά διαισθητικά. Θα ξεκινήσω δίνοντας έναν επίσημο ορισμό και στη συνέχεια, σε όλη την έκταση του βιβλίου, θα παρουσιάζω δεδομένα που θα διευκρινίζουν τον ορισμό αυτό: Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι μια δυναμική θεραπευτική προσέγγιση που καταπιάνεται με ανησυχίες, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στην ύπαρξη του ανθρώπου.

Οι παρεκβάσεις μου προς τη Φιλοσοφία θα είναι σύντομες και χρηστικές, θα περιοριστώ σε τομείς που μπορούν να αξιοποιηθούν κλινικά. Δεν θα έχει άδικο κάποιος που ασχολείται επαγγελματικά με τη Φιλοσοφία, αν με θεωρήσει πειρατή που αρπάζει μόνο τα πετράδια κι αφήνει πίσω του τα περίτεχνα και πολύτιμα δεσίματά τους.

Πολύ συχνά σε ολόκληρο το βιβλίο θα ακούγονται οι φωνές των Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Κάφκα, Σαρτρ, Καμύ και πολλών άλλων αναγνωρισμένων δασκάλων. Η σπουδαία λογοτεχνία επιβιώνει, γιατί από την ψυχή του αναγνώστη ξεπηδά κάτι που ασπάζεται την αλήθεια της, όπως επισήμανε ο Φρόυντ αναλύοντας τον Οιδίποδα Τύραννο» (Από το οπισθόφυλλο).

Το βιβλίο αρχικά περιγράφει τον βασικό ορισμό για την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία. Στη συνέχεια είναι χωρισμένο σε τέσσερα μέρη:

Θάνατος, Ελευθερία, Απομόνωση και Απουσία νοήματος.

Θάνατος: η σύνδεση ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, το άγχος θανάτου και η εκδήλωση της ψυχοπαθολογίας.

Ελευθερία: η ευθύνη ως υπαρξιακή ανησυχία, η αποφυγή της ευθύνης, η ανάληψη ευθύνης και η υπαρξιακή ενοχή.

Απομόνωση: υπαρξιακή απομόνωση και διαπροσωπική ψυχοπαθολογία.

Απουσία νοήματος: νοήματα της ζωής, απώλεια νοήματος και ποιο λόγο έχουμε ανάγκη ένα νόημα;

 

«Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι μια δυναμική θεραπευτική προσέγγιση που καταπιάνεται με ανησυχίες, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στην ύπαρξη του ανθρώπου» (σελ. 23).

Υπαρξιακή ψυχοδυναμική: «Η μέθοδος είναι ο βαθύς προσωπικός αναστοχασμός. Οι προϋποθέσεις είναι απλές: η απομόνωση, η σιωπή, ο χρόνος και η ελευθερία από τους καθημερινούς περισπασμούς με τους οποίους όλοι γεμίζουμε τον βιωματικό μας κόσμο. Αν μπορέσουμε να παραμερίσουμε σε βάθος τη ‘συνθήκη’ μας μέσα στον κόσμο, την ύπαρξή μας, τα όριά μας, τις δυνατότητές μας, αν φτάσουμε στο βαθύτερο επίπεδο που βρίσκεται κάτω από όλα τα άλλα, πάντοτε ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα δεδομένα της ύπαρξης, με τις βαθιές δομές τις οποίες στο εξής θα ονομάζω υπέρτατες ανησυχίες. Αυτή η αναστοχαστική διεργασία πυροδοτείται συχνά από ορισμένες πολύ πιεστικές εμπειρίες. Σε αυτές τις οριακές ή μεταιχμιακές καταστάσεις, όπως συχνά ονομάζονται, περιλαμβάνονται εμπειρίες όπως μια αναμέτρηση με τον ίδιο μας τον θάνατο, μια πολύ σημαντική και μη αναστρέψιμη απόφαση ή η κατάρρευση ενός θεμελιώδους γνωσιακού σχήματος που μας παρέχει νόημα» (σελ. 27).

«Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία μοιάζει με άστεγο ορφανό. Δεν ‘ανήκει’ πουθενά. Δεν έχει στέγη, επίσημη σχολή, θεσμική υπόσταση. Δεν είναι ευπρόσδεκτη στις καλές πανεπιστημιακές γειτονιές. Δεν έχει επίσημη επιστημονική εταιρεία, ανθεκτικό περιοδικό, σταθερό οικογενειακό πλαίσιο, πατέρα. Ωστόσο, διαθέτει γενεαλογικό δέντρο, μερικά διάσπαρτα ξαδέλφια και αρκετούς οικογενειακούς φίλους, άλλους στην Ευρώπη, άλλους στην Αμερική» (σελ. 35).

«Γνώρισμα της ύπαρξης είναι η αναπόδραστη ελευθερία και επομένως η αβεβαιότητα. […] Και στην υπαρξιακή προσέγγιση, όπως και σε όλες τις άλλες προσεγγίσεις, ο ώριμος ψυχοθεραπευτής οφείλει να είναι σε θέση να αντέξει αυτή τη θεμελιώδη αβεβαιότητα» (σελ. 51).

 

Πηγή:

Yalom, I. (2020). Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία. Εκδόσεις Άγρα.   

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.