Σχέση πατέρα και έφηβου γιου: Ανταγωνισμός ή συμμαχία;

Η πρόκληση του να είσαι πατέρας ενός εφήβου

 

Τα πράγματα είναι πιο εύκολα όταν ο γιος βρίσκεται στην παιδική ηλικία, που το μόνο που θέλει είναι να γίνει σαν τον πατέρα του, καθώς αυτός αποτελεί το βασικό πρότυπο στη ζωή του. 

Η κατάσταση δυσκολεύει ή παίρνει μια απρόσμενη τροπή όταν κατά την εφηβεία αυτός ο θαυμασμός προς το πρόσωπο του πατέρα καταρρέει και ο έφηβος στρέφει το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό του προς τους συνομηλίκους του, αποσύροντας κάθε ίχνος θαυμασμού. Ο έφηβος μπορεί να απομακρυνθεί από τον πατέρα, να χλευάζει τις δραστηριότητες και τις επιλογές του πατέρα και γενικότερα να έχει μια επικριτική στάση σχετικά με ότι τον αφορά. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτή η συμπεριφορά του εφήβου μπορεί να προκαλέσει τον θυμό και την οργή του πατέρα, ο οποίος μπορεί να συμβάλλει στη χειροτέρευση του προβλήματος. Η κριτική που ασκεί ο γιος μπορεί να αποτελέσει έναν τρόπο απάντησης και από την πλευρά του πατέρα, με αποτέλεσμα ο πατέρας να έχει βαθιά αρνητική επίδραση στον γιο. Συχνά, η μητέρα προσπαθεί να αποτελέσει τον διαμεσολαβητή, μειώνοντας την αρνητική επίδραση του πατέρα απέναντι στο παιδί. 

Αυτό που ο πατέρας δεν αντέχει παρατηρώντας τον γιο του είναι ότι όλα του ήρθαν πιο εύκολα και μπορεί να είναι ο εαυτός του. Σε περιπτώσεις όπου ο πατέρας αναγκάστηκε να φροντίσει την οικογένειά του πολύ νωρίς στη ζωή του έγινε σκληρός με τον εαυτό του. Ο πατέρας βιώνοντας τους γοργούς ρυθμούς της καθημερινότητας και το μίζερο πρόσωπο της ζωής μπαίνει ασυνείδητα στη διαδικασία σύγκρισης με τον γιο του και σκέφτεται ότι ο τελευταίος τα έχει βρει όλα έτοιμα στη ζωή του, ενώ ο ίδιος έπρεπε ή πρέπει να αυτοπειθαρχεί και να είναι πρόθυμος να κάνει το σωστό. 

Επιπλέον, για τον πατέρα είναι ενοχλητικό να βλέπει κάποιον που παίρνει αυθαίρετα ελευθερίες που ο ίδιος δεν επιτρέπει για τον εαυτό του. Αυτό, επίσης, προκαλεί θυμό στον πατέρα απέναντι στον γιο του, ο οποίος ζώντας μια διαφορετική ζωή κάτω από διαφορετικές συνθήκες έχει διδαχθεί να ‘κάνει αυτό που αγαπά’. 

Ο πατέρας συχνά βλέπει τον γιο του να παρασύρεται πίσω από τους συνομηλίκους του, χωρίς κίνητρα και δικούς του στόχους. Ωστόσο, μόνο ο ίδιος ο πατέρας θα μπορούσε να οδηγήσει τον γιο του στην ενθάρρυνση. Η σχέση μπορεί να γίνει πιο κοντινή, αν ο πατέρας αντιμετωπίζει τον γιο του ως μια πηγή πληροφόρησης και μάθησης, παρά αν σε κάθε σύγκρουση βρίσκεται απέναντι από τον γιο του ως ένας αντίπαλος.

Ο έφηβος έχει ανάγκη να μετριάσει την ισχύ του πατέρα του στο ανθρώπινο μέγεθος, ώστε να μπορέσει ο ίδιος να μεγαλώσει. Ταυτόχρονα, όμως, χάνει το ιδανικό του, με αποτέλεσμα να μεγαλώνει αναπτύσσοντας έναν θυμό προς τον πατέρα του για την απώλεια. Ο θυμός αυτός εκδηλώνεται με μια διαρκή κριτική καθώς συνειδητοποιεί ότι ο πατέρας του δεν είναι τέλειος. Ο γιος για να μπορέσει να σταθεί στα δικά του πόδια θα πρέπει να μεγαλώσει ή να ζήσει με τρόπους που ο πατέρας του δεν έκανε ποτέ, να υπερηφανεύεται για αυτό που ο πατέρας του δεν έκανε ή δεν μπορεί να κάνει. Συνεπώς, ο γιος έχει ανάγκη να συρρικνώσει και να μειώσει μέσα του τον πατέρα. Ο τελευταίος μπορεί να βοηθήσει σε αυτό μέσα από την παραδοχή των λαθών, ζητώντας συγγνώμη για λανθασμένες πράξεις, κάνοντας αναφορές στους περιορισμούς και στην άγνοια που ενδεχομένως είχε και θέτοντας τις δικές του προσπάθειες με ανάλαφρο τρόπο. Ακόμη, μπορεί να ενθαρρύνει τον γιο του για όσα γνωρίζει, για την τεχνογνωσία που διαθέτει ή και να του ζητήσει βοήθεια με βάση τις δεξιότητες του γιου. 

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δούμε τι λέει ο πατέρας στον γιο του, πως του μιλάει, αλλά και τι ακριβώς ακούει ο γιος. Σε τι ελπίζει ο πατέρας και τι προσδοκίες έχει από αυτή τη σχέση ο γιος; Για το αγόρι ο πατέρας αποτελεί το βασικό πρότυπο για τη διαμόρφωση της ταυτότητας, ακόμα και όταν ο γιος επαναστατεί και υποτίθεται ότι δεν έχει ανάγκη τον πατέρα του. Ο γιος πάντα έχει ανάγκη την πατρική φιγούρα, την αποδοχή και την αναγνώριση από τον πατέρα του. 

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η απουσία ή η ελλιπής παρουσία του πατέρα μπορεί να οδηγήσει σε μη δόμηση ή ελλιπής δόμηση της ταυτότητας του γιου. Πατέρας και γιος: ποτέ δεν κατάφεραν να συναντηθούν, να επικοινωνήσουν. Ο γιος ποτέ δεν έλαβε την επιβεβαίωση, ασφάλεια και αναγνώριση που είχε ανάγκη. Ο γιος νιώθει χαμένος απέναντι στη συμπεριφορά του πατέρα του. Ίσως νιώθει και να πνίγεται ή να καταπίνεται από τον θυμό που εκδηλώνει ο πατέρας, που δεν μπορεί να τον αιτιολογήσει ή να τον δικαιολογήσει. Μια διαρκής σύγχυση και μια απροσδιόριστη ταυτότητα που αναζητά την ολοκλήρωση ή έστω μια απάντηση.    

Κι έτσι καταλήγουμε σε θυμωμένους ή απογοητευμένους πατεράδες που ποτέ δεν κατόρθωσαν να δομήσουν μια σχέση με τον γιο τους και σε γιους που ποτέ δεν κατάφεραν να δομήσουν τη δική τους ταυτότητα, χαμένοι λοιπόν περιπλανιούνται αναζητώντας λίγη επιβεβαίωση, αναγνώριση και αποδοχή από αυτή την ανώτερη φιγούρα που πάντα είχαν, έχουν και θα έχουν ανάγκη: την πατρική φιγούρα.  

Pickhardt, Carl. E. (2010). The challenge of fathering an adolescent son. Fathering an adolescent son requires downsizing the dad. https://www.psychologytoday.com/us/blog/surviving-your-childs-adolescence/201011/the-challenge-fathering-adolescent-son.