Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες- Δυσλεξία

Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή διαταραχή που εκδηλώνεται κυρίως με την εμφάνιση δυσκολιών στην ανάγνωση και την ορθογραφημένη γραφή. Παρατηρείται μια ασυμφωνία ανάμεσα στην αναγνωστική ικανότητα και τη νοημοσύνη του παιδιού, ενώ θα πρέπει να αποκλειστεί η ελλιπής διδασκαλία του παιδιού. Πλέον, θεωρείται μια κληρονομική, νευρολογική διαταραχή με γενετική βάση, που επηρεάζει την ανάπτυξη ικανοτήτων που σχετίζονται με την εγγραματοσύνη και τη γλώσσα. Πρόκειται, δηλαδή, για μια νευροεξελικτική διαταραχή με νευρολογική προέλευση και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά, που επεκτείνονται και πέρα από τα προβλήματα που αφορούν το γραπτό λόγο.

Τα παιδιά με δυσλεξία εμφανίζουν ελλείμματα στη φωνολογική ενημερότητα αλλά και στην ακουστική επεξεργασία, τη γρήγορη κατονομασία, την εργαζόμενη μνήμη, την ταχύτητα επεξεργασίας και την αυτοματοποιημένη ανάπτυξη ικανοτήτων που ενδέχεται να μην αντιστοιχεί με άλλες γνωστικές ικανότητες του συγκεκριμένου ατόμου. Η εκδήλωση των συμπτωμάτων δυσλεξίας θα πρέπει να παρατηρηθεί από τις πρώτες τάξεις κατά τις οποίες το παιδί φοιτά στο σχολείο, καθώς η πρώιμη παρέμβαση μπορεί να διευκολύνει τη φοίτηση του παιδιού στο σχολείο και την ακαδημαϊκή του πορεία.

Αναλυτικότερα, όσον αφορά τα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει ένα παιδί με δυσλεξία είναι:

Ø  δυσκολία διάκρισης δεξιού και αριστερού χεριού,

Ø  σύγχυση κυρίαρχου χεριού, ματιού και ποδιού,

Ø  δυσκολία αντίληψης εννοιών διαδοχής, σειράς, χρόνου και κατεύθυνσης,

Ø  κινητικές αδεξιότητες,

Ø  υπερκινητικότητα,

Ø  δυσκολία αντίληψης και επεξεργασίας γραπτού λόγου

Ø  δυσκολία επανάληψης πολυσύλλαβων λέξεων και αριθμών με αντίστροφη σειρά

Ø  οπτικο- αντιληπτικά ελλείμματα

Ø  δυσκολία αντιστοιχίας οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων

Ø  λανθασμένη προφορά φωνηέντων

Ø  δυσκολία ανάγνωσης και προφοράς σπάνιων λέξεων και παρεμβολής άσχετων φωνημάτων στην ανάγνωση λέξεων

Ø  αντικατάσταση γραμμάτων ή σύγχυση γραμμάτων με άλλα που μοιάζουν οπτικά

Ø  αντικατάσταση μιας λέξης με άλλη με παρόμοια σημασία

Ø  δυσανάγνωστη η αυθόρμητη γραφή, ενώ χαρακτηρίζεται από ακαταστασία και ανικανότητα ευθυγράμμισης των λέξεων πάνω στο χαρτί

Ø  επαναλήψεις και αντιμεταθέσεις γραμμάτων στο επίπεδο της λέξης

Ø  ορθογραφικά λάθη, κυρίως λόγω δυσκολίας ως προς την διαδοχή

Ø  προβλήματα τονισμού, χρωματισμού και στίξης στην ανάγνωση

Ø  ελλείμματα στην αναγνώριση λέξεων, τη φωνολογική αποκωδικοποίηση και την ορθογραφημένη γραφή

Ø  ελλείμματα στην κατανόηση του λόγου

Ø  ελλιπή κατάκτηση και ανάπτυξη του λεξιλογίου

Ø  μειωμένη ικανότητα για ορθή συντακτική δομή των προτάσεων

Βασικά χαρακτηριστικά της δυσλεξίας είναι η ασυμφωνία ανάμεσα στη νοητική ικανότητα του παιδιού και την επίδοσή του στην ανάγνωση και την ορθογραφία, δυσκολίες στην επεξεργασία των συμβόλων της γραπτής γλώσσας, ποιοτική και ποσοτική διαφορά της ανάγνωσης σε σύγκριση με την ανάγνωση ενός παιδιού χωρίς δυσλεξία και καθυστέρηση στην κατάκτηση της ανάγνωσης και της ορθογραφίας.

Τα λάθη που κάνουν τα παιδιά με δυσλεξία στο γραπτό λόγο μπορούν να διακριθούν σε φωνητικά- ακουστικά λάθη, που αφορούν λέξεις που γράφονται διαφορετικά από ότι ακούγονται, οπτικά λάθη, που αφορούν λέξεις που προφέρονται το ίδιο, αλλά γράφονται διαφορετικά, γραμματικά λάθη, που αφορούν τη μη τήρηση των γραμματικών κανόνων και σημασιολογικά λάθη, που αναφέρονται στην αντικατάσταση λέξεων με άλλες που έχουν παρόμοια σημασία. Επίσης, γίνονται λάθη αντικατάστασης ή αντιστροφής γραμμάτων, λάθη προσθήκης ή παράλειψης γραμμάτων και λάθη ακολουθίας ή σειροθέτησης.

Η δυσλεξία τείνει να αντιστέκεται στις συμβατικές μεθόδους διδασκαλίας, ενώ οι επιπτώσεις της μπορεί να μειωθούν με ειδικές, κατάλληλα σχεδιασμένες, παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης και της εφαρμογής της τεχνολογίας αλλά και της υποστηρικτικής συμβουλευτικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η δυσλεξία δεν οφείλεται σε νοητικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντολογικούς ή εκπαιδευτικούς παράγοντες, αλλά σε βιολογικούς και κληρονομικούς παράγοντες. Εκτιμάται ότι το 5- 10% των παιδιών εμφανίζουν δυσλεξία, ενώ είναι πιο συχνή στα αγόρια.

Αν και η δυσλεξία ακολουθεί το άτομο σε όλη τη ζωή του, τα άτομα με δυσλεξία συχνά παρουσιάζουν βελτίωση με την κατάλληλη παρέμβαση. Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων δυσλεξίας που εμφανίζει το παιδί απαιτείται η εξατομικευμένη παρέμβαση, αφού πρώτα γίνει προσεκτική και διεξοδική διάγνωση των δυσκολιών. Ένα παιδί με δυσλεξία χρειάζεται συνήθως παρέμβαση για να βελτιώσει τη φωνολογική του ενημερότητα, τις ικανότητές του για αντιστοίχηση φωνημάτων- γραφημάτων, το λεξιλόγιό του, τη μορφολογική και συλλαβική δομή, την ταχύτητα και ακρίβεια της ανάγνωσης, τη γνώση του συντακτικού και της δομής της γλώσσας και τις μεταγνωστικές του στρατηγικές για αναγνωστική κατανόηση. Αρκετά βοηθητικά είναι τα πολυαισθητηριακά προγράμματα παρέμβασης, ενώ την δυνατότητα για πολυαισθητηριακή εκπαίδευση παρέχει και η χρήση της νέας τεχνολογίας, που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο στην αντιμετώπιση της δυσλεξίας.

Παπαδοπούλου Ελένη

Ψυχολόγος