Υπερκινητικότητα και διάσπαση προσοχής

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης διαταραχής και πως μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε;

Η  ενεργητικότητα  και  η  κινητική  δραστηριότητα  είναι  άμεσα  συνδεδεμένα  με  τη  συμπεριφορά  των  παιδιών.  Τι  γίνεται  όμως  όταν  τα  παιδιά  παρουσιάζουν  υπερβολική  ενεργητικότητα  και  κινητική  δραστηριότητα  σε  σύγκριση  με  άλλα  παιδιά  της  ηλικίας  τους;  Θα  πρέπει  να  ανησυχήσουμε  ή  πρόκειται  απλά  για  ένα  ζωηρό  παιδί;  

Τα  παιδιά  που  παρουσιάζουν  ΔΕΠ-Υ  (διάσπαση  ελλειμματικής  προσοχής-  Υπερκινητικότητα)  συγκεντρώνουν  ένα  σύνολο  χαρακτηριστικών  που  τα  διαφοροποιεί  από  τα  υπόλοιπα  παιδιά.  Συγκεκριμένα,  τα  παιδιά  με  ΔΕΠ-Υ  δυσκολεύονται  να  διατηρήσουν  την  προσοχή  και  το  ενδιαφέρον  τους  σε  μια  δραστηριότητα  μέχρι  να  την  ολοκληρώσουν,  εμφανίζουν  έντονη  και  συχνή  παρορμητική  συμπεριφορά,  ενώ  κάποιες  φορές  εκδηλώνουν  αντιδραστικές  συμπεριφορές  και  απουσιάζει  κάθε  διάθεση  για  συνεργασία.  Τα  παιδιά  αυτά  συνήθως  έχουν  φυσιολογική  ή  και  υψηλή  νοημοσύνη.  Ωστόσο,  δυσκολεύονται  να  ανταποκριθούν  στις  απαιτήσεις  του  περιβάλλοντος  και  κυρίως  του  σχολείου,  ενώ  η  συμπεριφορά  τους  δεν  αντιστοιχεί  στο  αναπτυξιακό  επίπεδο  στο  οποίο  βρίσκονται.  Δεν  σέβονται  τη  σειρά  και  τους  κανόνες  και  έχουν  την  τάση  να  διακόπτουν  τους  άλλους  όταν  μιλούν,  ενώ  τα  ίδια  μιλούν  πολύ.  Δεν  έχουν  υπομονή  να  περιμένουν  τη  σειρά  τους  και  δεν  μπορούν  να  παίξουν  ήσυχα.

Οι  δυσκολίες  των  παιδιών  με  ΔΕΠΥ  είναι  εμφανείς  κυρίως  στο  σχολείο.  Ωστόσο,  οι  δυσκολίες  τους  δεν  αφορούν  μόνο  τη  σχολική  τους  προσαρμογή,  αλλά  και  την  κοινωνική  και  συναισθηματική  τους  προσαρμογή.  Τα  παιδιά  με  ΔΕΠΥ  αδυνατούν  να  ανταποκριθούν  στις  υποχρεώσεις  που  έχουν  τόσο  στο  σχολείο  όσο  και  στο  σπίτι,  καθώς  και  στο  ευρύτερο  περιβάλλον  τους.  

Τα  παιδιά  με  ΔΕΠΥ  συχνά  χαρακτηρίζονται  ως  ζωηρά,  αντιδραστικά,  ή  τεμπέλικα,  κακομαθημένα  ή  ανυπάκουα.  Πριν  φτάσουμε  στους  χαρακτηρισμούς  αυτούς  ας  προσπαθήσουμε  να  καταλάβουμε  το  παιδί  και  τη  συμπεριφορά  του.  Η  ανωριμότητα  που  εκδηλώνει  και  η  απόκλιση  που  υπάρχει  ανάμεσα  στις  πραγματικές  δυνατότητες  του  παιδιού  και  στην  εικόνα  που  παρουσιάζει  μπορεί  να  σημαίνουν  την  ύπαρξη  διαταραχής.  Υπάρχει  διαφορά  ανάμεσα  σε  ένα  απλά  ζωηρό  παιδί  και  σε  ένα  παιδί  με  ΔΕΠΥ,  όσον  αφορά  την  ικανότητα  και  το  βαθμό  ελέγχου  της  κινητικής  δραστηριότητας  ανάλογα  με  τις  περιστάσεις.  Το  παιδί  με  ΔΕΠΥ  δεν  μπορεί  να  ελέγξει  την  κινητικότητά  του  και  να  παραμείνει  ήσυχο  ακόμη  και  σε  περιστάσεις  που  αυτό  επιβάλλεται.  

Άλλα  χαρακτηριστικά  των  παιδιών  με  ΔΕΠΥ  είναι  η  αδεξιότητα  που  εμφανίζουν  στις  κινήσεις  τους,  δηλαδή  συχνά  πέφτουν,  κάνουν  ζημιές,  δυσκολεύονται  σε  δραστηριότητες  λεπτής  κινητικότητας,  έχουν  ανήσυχο  ύπνο  και  δεν  μπορούν  να  συγκεντρωθούν  σε  μια  δραστηριότητα.  Συχνά,  τα  παιδιά  αυτά  είναι  ευερέθιστα  και  ευέξαπτα  και  δέχονται  πολλές  παρατηρήσεις  από  το  περιβάλλον  τους.  Είναι  απρόσεκτα,  δίνουν  την  εντύπωση  ότι  δεν  μας  ακούν  και  δυσκολεύονται  να  ακολουθήσουν  οδηγίες,  παρουσιάζουν  ελλείψεις  και  δυσκολίες  οργάνωσης,  χάνουν  συχνά  πράγματα  και  δίνουν  την  εντύπωση  ότι  ξεχνούν  εύκολα.  Σε  πολλές  περιπτώσεις,  δεν  έχουν  την  αίσθηση  του  κινδύνου  και  οι  αυξημένες  ανάγκες  που  έχουν  για  κινητική  δραστηριότητα  τα  οδηγεί  σε  παράτολμες  συμπεριφορές.

Είναι  καλό  να  μπορέσει  ο  γονιός  να  διακρίνει  τα  βασικά  χαρακτηριστικά  της  ΔΕΠ-Υ  και  να  βοηθήσει  το  παιδί  του  με  τη  συμβολή  του  ειδικού.  Ο  γονιός  θα  πρέπει  να  καταλάβει  ότι  και  το  ίδιο  το  παιδί  ταλαιπωρείται  από  όλη  αυτή  την  κατάσταση  και  χρειάζεται  τη  βοήθειά  του  αλλά  και  τη  βοήθεια  των  ειδικών.

Οι  γονείς  στο  σπίτι  για  να  βοηθήσουν  το  παιδί  θα  πρέπει  να  φτιάξουν  ένα  πρόγραμμα,  για  να  μάθει  το  παιδί  να  λειτουργεί  με  πρόγραμμα  και  να  οργανώνει  το  χρόνο  του.  Το  πρόγραμμα  μπορεί  να  περιλαμβάνει  τις  δραστηριότητες  του  παιδιού  στο  σπίτι  και  εκτός  σπιτιού  κατά  τη  διάρκεια  της  ημέρας.  Ακόμη,  μπορούν  να  φτιάξουν  κάποιους  βασικούς  κανόνες  σχετικά  με  τις  υποχρεώσεις  του  παιδιού  στο  σπίτι  και  να  εξηγήσουν  στο  παιδί  τι  θα  συμβαίνει  όταν  οι  κανόνες  ακολουθούνται  ή  όχι.  Το  παιδί  θα  πρέπει  να  καταλάβει  ότι  όλοι  οι  άνθρωποι  πρέπει  μέσα  σε  μια  ομάδα  να  ακολουθούμε  κάποιους  κανόνες  και  να  υπάρχουν  κάποια  όρια.  

Οι  οδηγίες  προς  το  παιδί  πρέπει  να  είναι  απλές  και  κατανοητές,  ενώ  η  καλή  συμπεριφορά  του  παιδιού  θα  πρέπει  να  επιβραβεύεται.  Όσον  αφορά  τη  μελέτη  του  παιδιού  στο  σπίτι  για  τα  μαθήματα  του  σχολείου  θα  πρέπει  να  γίνεται  σε  χώρο  που  βρίσκεται  μακριά  από  οπτικά  και  ακουστικά  ερεθίσματα  για  να  μην  αποσπάται  η  προσοχή  του  παιδιού  εύκολα.  Ένας  ήσυχος,  καλά  φωτισμένος  χώρος,  χωρίς  πολλά  αντικείμενα  στα  οποία  μπορεί  το  παιδί  να  στρέψει  την  προσοχή  του  είναι  το  ιδανικό  μέρος  για  μελέτη.  Επίσης,  χρειάζεται  υπομονή  και  ηρεμία  από  την  πλευρά  του  ατόμου  που  ασχολείται  με  τη  μελέτη  του  παιδιού,  καθώς  ο  εκνευρισμός  και  οι  φωνές  δεν  βοηθούν  καθόλου  στη  συγκέντρωση  του  παιδιού.  Ο  εκνευρισμός  προκαλεί  στο  παιδί  αναστάτωση  και  ακόμη  μεγαλύτερη  διάσπαση  προσοχής  και  υπερκινητικότητα,  για  να  μπορέσει  να  διοχετεύσει  κάπου  την  ενέργεια  που  νιώθει.  

Οι  γονείς  θα  πρέπει  να  βρουν  διάφορες  δραστηριότητες  ή  αθλήματα  που  αρέσουν  στο  παιδί  ώστε  να  διοχετεύει  εκεί  την  έντονη  ενεργητικότητα  και  κινητικότητα  που  νιώθει.  Όσο  περισσότερο  το  παιδί  νιώθει  ότι  βρίσκεται  υπό  έλεγχο  τόσο  πιο  πολύ  μπορεί  να  εμπιστευτεί  τον  άλλο.  Προτιμούμε  να  χρησιμοποιούμε  εκφράσεις  που  θα  λέμε  στο  παιδί  τι  θα  πρέπει  να  κάνει  και  όχι  τι  δεν  πρέπει  να  κάνει.  Δεν  του  λέμε  ‘μην  πηδάς  πάνω  στον  καναπέ’,  του  λέμε  ‘κάτσε  ήσυχα  στον  καναπέ’.  Το  παιδί  θα  πρέπει  να  κατανοήσει  ότι  κάθε  συμπεριφορά  έχει  μια  συνέπεια,  έτσι  για  κάθε  συμπεριφορά  του  αναφέρουμε  ποια  είναι  η  συνέπεια.

Παπαδοπούλου  Ελένη-  Ψυχολόγος, MSc