Εγωισμός: Έχει άραγε θετικές όψεις;

Ο εγωισμός είναι μια έννοια με ιδιαίτερα αρνητική χροιά, που μπορεί όμως να έχει και κάποιες θετικές πλευρές... Ας δούμε τα θετικά και τα αρνητικά του στοιχεία.

«Δεν  είναι  αυταπάτη  η  αγάπη  του  εαυτού  μας:  αυτό  το  αίσθημα  είναι  ολότελα  φυσικό.  Ο  εγωισμός,  να  το  είδος  της  αγάπης  που  δίκαια  δυσφημίστηκε,  γιατί  δεν  είναι  η  αγάπη  προς  τον  εαυτό  μας,  μα  ένα  πάθος  αχαλίνωτο  απ’  τον  εαυτό  μας,  πάθος  ολέθριο  που  παρασέρνει  τον  φιλάργυρο  προς  το  χρήμα  του,  κι  όλους  τους  ανθρώπους  προς  το  αντικείμενο  των  επιθυμιών  τους.»

Αριστοτέλης

 Εγωισμός  είναι  η  αγάπη  για  το  εγώ,  η  υπερβολική  προσήλωση  στον  εαυτό  μας.  Το  ερώτημα  είναι  αν  έχει  μόνο  αρνητική  χροιά  ή  αν  συγκεντρώνει  κάποιες  θετικές  πλευρές.

 Ο  εγωισμός  είναι  μια  έννοια  που  μας  φέρνει  κυρίως  αρνητικές  εικόνες  στο  μυαλό  μας,  ενώ  όλοι  την  έχουμε  συνδέσει  με  μια  κακή  συμπεριφορά  του  ατόμου.  Οι  απόψεις  που  υπάρχουν  σχετικά  με  τον  εγωισμό  είναι  δύο.  Από  τη  μία  μεριά,  ο  εγωισμός  θεωρείται  ένα  στοιχείο  που  σε  μεγαλύτερο  ή  μικρότερο  βαθμό  υπάρχει  σε  όλους  τους  ανθρώπους,  ενώ  από  την  άλλη  μεριά  υποστηρίζεται  ότι  ο  εγωισμός  είναι  ένα  αρνητικό  χαρακτηριστικό  που  παρουσιάζουν  κάποιοι  άνθρωποι.

Σύμφωνα  με  την  πρώτη  άποψη,  ο  εγωισμός  είναι  ένα  έμφυτο  αντανακλαστικό  αναγκαίο  για  την  επιβίωση.  Ο  άνθρωπος  που  δεν  έχει  καθόλου  εγωισμό  δεν  μπορεί  να  προστατεύσει  τον  εαυτό  του, είναι πιο εύκολο να χάσει την αξιοπρέπειά του και τα όρια του εαυτού του, καθώς επιτρέπει στους άλλους να παρεμβαίνουν περισσότερο από όσο ο ίδιος επιθυμεί.  Η  θετική  πλευρά  του  εγωισμού  είναι  αυτή  που  μας  κάνει  να  βάζουμε  υψηλούς  στόχους  στη  ζωή  μας,  να  προσπαθούμε  να  γίνουμε  καλύτεροι  και  να  βελτιωνόμαστε  στις  διαπροσωπικές,  κοινωνικές  και  επαγγελματικές  μας  σχέσεις.  Ο  εγωισμός  λειτουργεί  δηλαδή  ως  άμυνα,  ως  μια  ασπίδα  προστασίας  μας  σε  θέματα  και  καταστάσεις  που  μας  πληγώνουν  ή  μας  καταβάλλουν  ψυχολογικά. Η συγκεκριμένη άποψη αναφέρεται σε μικρό βαθμό εγωισμού, που ο κάθε άνθρωπος μπορεί να έχει. 

Η  αντίθετη  άποψη,  υποστηρίζει  ότι  έχουμε  τόσα  θετικά  στοιχεία  με  τα  οποία  μπορούμε  να  προστατεύσουμε  τον  εαυτό  μας  που  δεν  έχουμε  ανάγκη  από  τον  εγωισμό.  Μπορούμε  να  επιλέξουμε  την  αγάπη,  την  αυτογνωσία,  την  υπομονή,  τη  γνώση  ή  την  ελπίδα  ως  μέσα  για  την  προστασία  του  εαυτού  μας.  Το  άτομο  μέσα  από  την  καλή  γνώση  του  εαυτού  του  μπορεί  να  τον  προστατεύσει  και  δεν  έχει  ανάγκη  από  τον  εγωισμό.  Αυτό  όμως  προϋποθέτει  ένα  υψηλό  επίπεδο  ωριμότητας.

 Ο  εγωιστής  επιδιώκει  να  περνάει  πάντα  το  δικό  του,  κοιτά  και  εστιάζει  στο  ατομικό  του  συμφέρον,  υποστηρίζει  πάντα  τη  δική  του  οπτική  χωρίς  συμβιβασμούς  ή  υποχωρήσεις  και  φυσικά  χωρίς  να  υπάρχει  ενσυναίσθηση  –δεν  μπορεί  δηλαδή  να  μπει  στη  θέση  του  άλλου  και  να  τον  καταλάβει.  Βασική  συνέπεια  της  συμπεριφοράς  του  εγωιστή  είναι  οι  κακές  διαπροσωπικές  σχέσεις.  Δεν  επιτρέπει  στους  άλλους  να  τον  γνωρίσουν,  να  δουν  τον  πραγματικό  του  εαυτό  και  τα  συναισθήματά  του.  Η  συμπεριφορά  των  άλλων  απέναντί  του  είναι  σκληρή  και  πολλές  φορές  απορριπτική.  Ωστόσο,  αν  σκεφθούμε  γιατί  κάποιος  μπορεί  να  συμπεριφέρεται  εγωιστικά,  η  απάντηση  ίσως  είναι  γιατί  ο  ίδιος  νιώθει  κατώτερος  απέναντι  στους  άλλους  και  προβάλλοντας  μια  πλασματική  εικόνα  θέλει  να  κυριαρχήσει  απέναντι  στους  άλλους  και  να  νιώσει  και  ο  ίδιος  καλά  με  τον  εαυτό  του. 

Και  μολονότι  όλοι  φωνάζουν  «κάτω  ο  εγωισμός»,  κανείς  στην  ουσία  δεν  εννοεί  τον  δικό  του  εγωισμό  (Σ.  Μπάτλερ)

Εγωισμός  είναι  το  φοβερό  εκείνο  ελάττωμα  που  δεν  συγχωρεί  κανείς  στους  άλλους,  και  που  ο  καθένας  έχει  μέσα  του  (Hen.  Beeche).

 

Παπαδοπούλου  Ελένη-  Ψυχολόγος, MSc