«Τυφλότητα» χωρίς οργανικά αίτια

 

                                      Βίντεο: Selective attention test, Youtube

 

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ, γιατί δεν βλέπετε κάτι σημαντικό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια σας; Παρακάτω παρουσιάζουμε ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα που ερμηνεύει το φαινόμενο.

«Ας υποθέσουμε ότι παρακολουθείτε ένα βίντεο στο οποίο φοιτητές πετούν μια μπάλα ο ένας στον άλλον. Σε κάποιο σημείο μπαίνει στο πλάνο μια γυναίκα που φοράει ένα κουστούμι γορίλα, κοιτάζει την κάμερα, χτυπάει το στήθος της και μετά αποχωρεί. Συνολικά βρίσκεται στο πλάνο για 9 δευτερόλεπτα. Είμαστε σίγουροι ότι πιστεύετε ότι είναι απόλυτα σίγουρο ότι θα εντοπίζατε τη γυναίκα ντυμένη σαν γορίλας σχεδόν αμέσως. Οι Simons και Chabris (1999) επιτέλεσαν ένα πείραμα σαν αυτό που μόλις περιγράψαμε. Τι ποσοστό των συμμετεχόντων πιστεύετε ότι δεν εντόπισε τον γορίλα; Σκεφτείτε την απάντησή σας πριν διαβάσετε παρακάτω. 

 

Θα αναμενόταν ότι ουσιαστικά κανείς δεν θα έχανε έναν «γορίλα» που χρειάστηκε 9 δευτερόλεπτα να διασχίσει το πλάνο. Στην πραγματικότητα τα ευρήματα ήταν εξαιρετικά απροσδόκητα: το 50% των παρατηρητών δεν πρόσεξε καθόλου την παρουσία της γυναίκας!

Πώς ήταν δυνατόν να μην κατάφεραν τόσοι παρατηρητές να δουν τον γορίλα; Οι Simons και Chabris (1999)  υπέθεσαν ότι ένας παράγοντας ήταν το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες κοιτούσαν δύο ομάδες που πετούσαν μια μπάλα: μια λευκή ομάδα και μια μαύρη ομάδα. Στο πείραμα που περιγράφηκε, οι συμμετέχοντες έπρεπε να μετρήσουν πόσες πάσες έκανε η ομάδα με τα λευκά. Οπότε έπρεπε να αγνοήσουν τους φοιτητές που φορούσαν μαύρα. Καθώς και ο γορίλας ήταν μαύρος, αυτό μπορεί ίσως να εξηγήσει την τυφλότητα.

Για να ελέγξουν την υπόθεση αυτή, οι Simons και Chabris (1999) έκαναν άλλο ένα πείραμα στο οποίο οι παρατηρητές μέτρησαν τις πάσες και από την λευκή ομάδα και από την μαύρη. Όπως και προηγουμένως, η παρουσία του γορίλα εντοπίστηκε μόνο από το 42% των παρατηρητών όταν παρακολουθούσαν την ομάδα που ήταν ντυμένη στα λευκά. Η παρουσία του γορίλα όμως εντοπίστηκε από το 83% των παρατηρητών όταν παρακολουθούσαν την ομάδα που ήταν ντυμένη στα μαύρα.

Επομένως, ένα απροσδόκητο αντικείμενο (δηλαδή ο γορίλας), προσελκύει μεγαλύτερη προσοχή και είναι πιο πιθανό να εντοπιστεί όταν είναι παρόμοιο με τα ερεθίσματα τα σχετικά με το έργο. Όταν είναι διαφορετικό από αυτά, συνήθως περνάει απαρατήρητο.

Η παρατήρηση ότι μπορεί να μη βλέπουμε κάτι σημαντικό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας, επειδή δεν βρίσκεται στο κέντρο της προσοχής μας αποκαλείται τυφλότητα λόγω έλλειψης σε προσοχής» (Simons & Chabris, 1999).

 

Πηγή:

Simons, D. J., & Chabris, C.F. (2011). Gorillas in our midst: Sustained inattentional blindness for dynamic events. Perception, 28, 1059 – 1074, οπ. αναφ. στο: M. W. Eysenck & M. Brysbaert, 2022, Βασικές Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας, Gutenberg, Αθήνα.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.