Ανεσταλμένη θηλυκότητα

Ψυχαναλυτική συνεισφορά στο πρόβλημα της ψυχρότητας

 

«Στον βαθμό που ο φθόνος για το αρσενικό βρίσκεται στο πρώτο πλάνο, οι επιθυμίες αυτές εκφράζονται με μνησικακία απέναντι στο αρσενικό, με μια εσωτερική πικρία απέναντι στην προνομιούχο θέση του- όμοια με την κρυμμένη εχθρότητα του εργαζόμενου απέναντι στον εργοδότη ή να τον κάνει ψυχολογικά πιο αδύναμο με τα χίλια μέσα του καθημερινού κλεφτοπόλεμου. Με λίγα λόγια αναγνωρίζουμε την εικόνα με την πρώτη ματιά, γιατί τη βλέπουμε σε αναρίθμητους γάμους.

Ταυτόχρονα ωστόσο, βλέπουμε πως η ίδια γυναίκα που κακολογεί όλους τους άνδρες τους θεωρεί αντίθετα σαν πολύ ανώτερούς της. Δεν πιστεύει στην γυναικεία ικανότητα για οποιοδήποτε επίτευγμα και έχει μάλλον την τάση να υιοθετεί την ανδρική περιφρόνηση για τις γυναίκες. Παρόλο που η ίδια δεν είναι άνδρας, επιδιώκει τουλάχιστον να μοιραστεί μαζί τους την κρίση τους πάνω στις γυναίκες. Συχνά η στάση αυτή εναλλάσσεται με ξεκάθαρες υποτιμητικές τάσεις προς το αρσενικό έτσι που μας θυμίζει τελικά την αλεπού και τα άγουρα σταφύλια.

Επιπλέον, μια τέτοια ασυνείδητη στάση φθόνου κάνει τη γυναίκα να τυφλώνεται απέναντι στις ίδιες της τις ικανότητες. Ακόμη και η μητρότητα της φαίνεται σαν βάρος. Όλα μετρούνται με σύγκριση το αρσενικό- δηλαδή με ένα μέτρο που της είναι ξένο- και κατά συνέπεια εύκολα κρίνει τον εαυτό της ανεπαρκή. Βρίσκουμε έτσι σήμερα ένα σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας ακόμη και σε γυναίκες προικισμένες με πολλά χαρίσματα που τα επιτεύγματά τους είναι και θετικά και αναγνωρισμένα. Αυτό ξεκινάει από τα βάθη του συμπλέγματος ανδρισμού από το οποίο υποφέρουν και μπορεί να εκφράζεται με μια υπερβολική ευαισθησία στην κριτική ή με ντροπαλοσύνη.

Από την άλλη πλευρά το αίσθημα ότι η μοίρα την έχει βλάψει και την έχει αδικήσει θεμελιακά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ασυνείδητες αξιώσεις απέναντι στη ζωή σαν αναπλήρωση για τις αδικίες που έγιναν εις βάρος της. Η καταγωγή των αξιώσεων αυτών είναι τέτοια που πότε δεν μπορούν να ικανοποιηθούν. Έχουμε τη συνήθεια να εξηγούμε την εικόνα της γυναίκας που συνεχώς ζητά και συνεχώς είναι ανικανοποίητη σαν προερχόμενη από τη γενική έλλειψη σεξουαλικής ικανοποίησης. Η βαθύτερη ανάλυση όμως αποδεικνύει καθαρά ότι το ανικανοποίητο αυτό μπορεί να είναι ήδη ή συνέπειες του συμπλέγματος ανδρισμού. Εύκολα καταλαβαίνουμε, όπως εξάλλου αποδεικνύεται και εμπειρικά, ότι οι έντονες ασυνείδητες αξιώσεις ανδρισμού δεν ευνοούν τη γυναικεία στάση. Εξαιτίας της εσωτερικής τους λογικής οι αξιώσεις αυτές πρέπει να οδηγήσουν στην ψυχρότητα αν βέβαια το αρσενικό δεν απορριφθεί απόλυτα σαν σεξουαλικός σύντροφος. Η ψυχρότητα, με τη σειρά της, θα εντείνει κατά πάσα πιθανότητα τα αισθήματα κατωτερότητας που αναφέραμε παραπάνω, δεδομένου ότι σε ένα βαθύτερο επίπεδο γίνεται αναμφισβήτητα αισθητή σαν μια ανικανότητα για αγάπη. Συχνά, αυτό βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με τη συνειδητή ηθική αξιολόγηση της ψυχρότητας σαν εκδήλωση σεμνότητας και αγνότητας. Με τη σειρά του αυτό το αναμφισβήτητο ασυνείδητο συναίσθημα της έλλειψης στη σεξουαλική σφαίρα οδηγεί εύκολα σε μια νευρωτικά ενισχυμένη ζήλεια των άλλων γυναικών» (σελ. 77-79).

 

Πηγή:

Κάρεν Χόρνεϋ. (1978). Η ψυχολογία της γυναίκας. Αθήνα: Γλάρος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.