Ψυχολογικός πόλεμος… μια ύπουλη μάχη δίχως τέλος…

Η ζήλια και ο φθόνος δεν έχουν πρόσωπο, δεν έχουν φυλή ή φύλο και δεν κάνουν διακρίσεις σε δικούς μας και σε ξένους ανθρώπους. Αυτά τα τοξικά συναισθήματα μπορούν να διακατέχουν τον οποιονδήποτε, όσο κοντινός ή όσο μακρινός κι αν είναι. Δε γνωρίζουν όλοι πώς να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και πώς να τα τιθασεύσουν. Οπότε ο ψυχολογικός πόλεμος είναι αόρατος και μπορεί να κηρυχθεί σε διαπροσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό πλαίσιο. Η επίθεση δεν είναι άμεση και δε γίνεται ευθέως, αλλά έμμεσα και ύπουλα. Συνήθως, αυτοί που μας πολεμούν είναι άτομα που χαρακτηρίζονται από διπροσωπία, από συμπλέγματα κατωτερότητας, ενώ διαρκώς συγκρίνονται μαζί μας και απασχολούν το μυαλό τους καταστρώνοντας ραδιουργίες και δολοπλοκίες προκειμένου να μας βάζουν εμπόδια και να μεθοδεύσουν με τέτοιο τρόπο τις καταστάσεις ώστε να σαμποτάρουν την επιτυχία μας και να καταστρέψουν την ευτυχία μας.  

Η χειρότερη μορφή ψυχολογικού πολέμου είναι αυτή που γίνεται από τα κοντινότερα ή και τα προσφιλέστερα σε εμάς πρόσωπα, όπως λόγου χάρη φίλοι καρδιακοί, συνεργάτες, αδέρφια, γονείς κ.ο.κ. Αυτά τα κοντινά μας πρόσωπα μας γνωρίζουν πάρα πολύ καλά και ξέρουν πώς ακριβώς πρέπει να μας χειριστούν σε λεκτικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό επίπεδο προκειμένου να μας κάνουν να πονέσουμε, να πληγωθούμε και να νιώσουμε τύψεις. 

Συνήθως οι τακτικές που εφαρμόζουν για να το επιτύχουν αυτό ακολουθούν κάποια στάδια, τα οποία αρκετές φορές αλληλεπικαλύπτονται. 

Το πρώτο στάδιο είναι το «ωφελιμιστικό» και περιλαμβάνει την εκμετάλλευση της διάθεσής μας να προσφέρουμε, όπως π.χ. όταν ένα ή περισσότερα άτομα μας ζητούν αρκετά τακτικά κάποιες χάρες και εξυπηρετήσεις, σε σημείο κατάχρησης της καλοσύνης μας ή και του χρόνου μας. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι σε αρκετές περιπτώσεις δεν αποκλείεται και η οικονομική απάτη ή εκμετάλλευση, πάντα στο όνομα της αγάπης και της αλληλεγγύης που προκύπτει από αυτή. Από την άλλη, αν εμείς κάποια στιγμή χρειαστούμε κάτι δεν είναι ποτέ κανείς από αυτούς διαθέσιμος.

Το δεύτερο στάδιο είναι το «επικριτικό», το οποίο περιλαμβάνει αρνητική κριτική επιλογών και αποφάσεών μας δήθεν για το καλό μας, αποσκοπώντας, όμως, να μας προκαλέσουν ενοχές, υπογραμμίζοντας τα αδύνατα σημεία μας, άλλοτε με έμμεσο και άλλοτε με άμεσο, επιθετικό, δηκτικό ή ειρωνικό τρόπο. Αν δεν υπάρξει συμμόρφωση και υπακοή στις επικριτικές συμβουλές και υποδείξεις τους, τότε δεν αποκλείεται να επιχειρηθεί επίκληση και άλλων γνωστών σε εμάς ατόμων που εκφέρουν την ίδια με αυτούς άποψη και αντίθετη με τη δική μας, ούτως ώστε να μας αποδείξουν ότι η πλειοψηφία έχει πάντα δίκιο. 

Αν ανέβουν οι τόνοι και αυξηθεί η ένταση τότε περνάμε στο επόμενο στάδιο, αυτό της «κατά μέτωπον σύγκρουσης». Στο στάδιο αυτό έχει επέλθει σοβαρή ρήξη και έχουν ανταλλαγεί εκατέρωθεν σκληρά λόγια, κατηγορίες ακόμη και βωμολοχίες. Όσο λογική κι αν είναι η επιχειρηματολογία μας αντί να βοηθήσει να επιλυθεί το ζήτημα, επιτείνει την ένταση. Ο άλλος παρουσιάζεται ως δίκαιος και σωστός κι εμείς ως ο άδικος, ο φταίχτης, ο εκτός ορίων, ο αψύς, ο αγενής και ο παράλογος. 

Το επόμενο και τελευταίο στάδιο είναι αυτό της «συκοφάντησης», δηλαδή της λασπολογίας εις βάρος μας. Η ψευδής δυσφήμιση γίνεται με σκοπό να μας βλάψει κατηγορώντας μας σε κοινούς μας φίλους, κοινούς μας γνωστούς, συγγενείς, ακόμη και σε συνεργάτες μας ή και σε προϊσταμένους ή στον διευθυντή μας. Η προσπάθεια σπίλωσης του ονόματός μας και αποδόμησης του χαρακτήρα μας, της αξιοπρέπειας και του ήθους μας αποσκοπεί μεταξύ άλλων όχι τόσο στο να μας εκδικηθεί όσο στο να μας απομονώσει και να στρέψει τον περίγυρο εναντίον μας. Δεν είναι απίθανο να διαπιστώσουμε ότι όλα αυτά τα προσφιλή μας πρόσωπα ξαφνικά κρατούν αποστάσεις, είναι πιο ψυχρά και λιγότερο ευγενικά και αποφεύγουν να συζητήσουν ή να συναναστραφούν μαζί μας. Ενόσω συμβαίνουν όλα αυτά πίσω από την πλάτη μας είναι πολύ πιθανό να επιχειρηθούν κάποιες προσπάθειες επαναπροσέγγισης, σπανίως εξαιτίας κάποιας μεταμέλειας, αλλά το πιθανότερο για να ξανά αποκτήσουν τον ρόλο που έχασαν, δηλαδή να μας εκμεταλλεύονται, να μας χειρίζονται προς ιδίον τους όφελος και να συνεχίσουν να σαμποτάρουν τη ζωή μας. Για αυτούς πάντα φταίνε οι άλλοι, οπότε είναι δύσκολη μια ειλικρινής μεταμέλεια.    

Ωστόσο, μόνο εμείς οι ίδιοι μπορούμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τέτοιου είδους ανθρώπους και σχέσεις, έτσι ώστε να μην γίνουμε το θύμα ενός ψυχολογικού πολέμου. Ήδη από την αρχή μιας σχέσης δε θα πρέπει να αφήνουμε να περνούν απαρατήρητα κάποια σημάδια, όπως αυτά της εκμετάλλευσης της καλοσύνης μας, της ειρωνείας, της αποκάλυψης των μυστικών μας, της αυστηρής κριτικής των επιλογών μας κοκ. Για να είμαστε σε θέση να εντοπίζουμε αυτά τα σημάδια που αποτελούν ενδείξεις μιας νοσηρής σχέσης, θα πρέπει να καλλιεργήσουμε μια συνεχή διεργασία ανάλυσης και αξιολόγησης της κάθε σχέσης μας. Επιπλέον, να μάθουμε να οριοθετούμε τα θέλω μας, τις ανάγκες μας και κυρίως τον χώρο και τον χρόνο που θα δίνουμε στους άλλους δείχνοντας τα επιτρεπτά αυτά όρια και τις κόκκινές μας γραμμές. Αν λόγου χάρη δε θέλουμε να μας ασκήσουν κριτική, δε θα πρέπει να επιτρέπουμε να μας ασκούνε κριτική. Πολύ ευγενικά μπορούμε να τους ενημερώνουμε: ‘’δε σου ζήτησα να κρίνεις τις επιλογές μου, σε παρακαλώ ας αλλάξουμε συζήτηση’’. Αν επιμείνει ότι μας κρίνει για το καλό μας, τότε θα μπορούσαμε π.χ. να υπογραμμίσουμε με ένα πιο αυστηρό ύφος πως : ‘’όπως εγώ δεν κρίνω τις δικές σου επιλογές, έτσι δε θέλω να κρίνεις κι εσύ τις δικές μου’’.  Αν διαπιστώνουμε ότι δεν πτοείται και συνεχίζει, τότε δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να απομακρυνθούμε από τέτοιου είδους ανθρώπους. Η απομάκρυνση δεν αποτελεί μια προσωπική μας ήττα, αλλά σεβασμό προς τον εαυτό μας.