Αγάπη ανάμεσα σε γονείς και παιδί, του Φρομ

«Η μητέρα είναι η ζεστασιά, η μητέρα είναι η τροφή, η μητέρα είναι η ευχάριστη κατάσταση της ικανοποίησης και της ασφάλειας… Η εξωτερική πραγματικότητα, πρόσωπα και πράγματα, έχουν σημασία μόνο με την έννοια της ικανοποίησης ή όχι της εσωτερικής κατάστασης του σώματος. Πραγματικό είναι μονάχα το εσωτερικό, το εξωτερικό είναι πραγματικό μόνο σε σχέση με τις ανάγκες μου και ποτέ σε σχέση με αυτές καθαυτές τις δικές του ιδιότητες ή ανάγκες» (σελ. 51).

«Ξέρει ότι η μητέρα του θα χαμογελάσει όταν φάει το φαγητό του και ότι θα το πάρει στην αγκαλιά της όταν κλάψει και θα το επαινέσει αν κάνει την κένωσή του. Όλες αυτές οι εμπειρίες αποκρυσταλλώνονται και ολοκληρώνονται σε ένα συναίσθημα: μ’ αγαπάνε. Η μητέρα μ’ αγαπάει γιατί είμαι παιδί της, γιατί τίποτα δε μπορώ να κάνω μόνος μου, γιατί είμαι ένα όμορφο και αξιοθαύμαστο πλάσμα, γιατί η μητέρα μου με έχει ανάγκη» (σελ. 52).

«Για τα περισσότερα παιδιά ως την ηλικία των οχτώ χρονών και για μερικά ως την ηλικία των δέκα, το πρόβλημα είναι να τ’ αγαπάνε για ότι ακριβώς είναι. Το παιδί ως αυτή την ηλικία δεν αγαπά ακόμα. Ανταποκρίνεται όμως με ευγνωμοσύνη και χαρά στην αγάπη που του προσφέρουν. Στο σημείο αυτό της ανάπτυξης του παιδιού ένας νέος παράγοντας υπεισέρχεται: το νέο συναίσθημα της δημιουργίας αγάπης από τη δική του δραστηριότητα. Για πρώτη φορά το παιδί κάνει τη σκέψη να δώσει κάτι στη μητέρα…» (σελ. 52-53).

«Η νηπιακή αγάπη ακολουθεί την αρχή: ‘’αγαπώ γιατί αγαπιέμαι’’. Η ώριμη αγάπη ακολουθεί την αρχή: ‘’αγαπιέμαι γιατί αγαπώ’’. Η ανώριμη αγάπη λέει: ‘’σ’ αγαπώ γιατί σε χρειάζομαι’’, και η ώριμη: ‘’σε χρειάζομαι γιατί σ’ αγαπώ’’» (σελ. 54).     

Έριχ Φρομ. (1978). Η τέχνη της αγάπης. Αθήνα: Μπουκουμάνης, σελ. 51-59.