Αρτώ: τρεις παραστάσεις που σε φέρνουν σε επαφή με την ψυχική ασθένεια
Πόσο εύκολο είναι να νιώσεις πως βιώνει την κατάσταση της «τρέλας» ένας ψυχικά ασθενής; Και τι σημαίνει ψυχικά ασθενής; Πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία την ψυχική ασθένεια; Και πως αντιμετωπίζονταν η ψυχική ασθένεια κατά τον 20ο αιώνα; Ηλεκτροσόκ, απομόνωση και εγκλεισμός στα άσυλα, περιθωριοποίηση και απουσία κάθε ανθρώπινης υπόστασης.
Σε τρεις θεατρικές παραστάσεις που σκηνοθετούνται από την Ιόλη Ανδρεάδη και τα κείμενα έχουν γραφτεί από την Ιόλη Ανδρεάδη και τον Άρη Ασπρούλη, παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του Αρτώ.
«Νομίζω για όλα φταίει η γιαγιά μου η Σμυρνιά που με φώναζε Νανάκι αντί για Αντωνάκη…
Κάπου εκεί κλείδωσαν όλες οι εκδοχές λατρείας που θα άντεχε η καρδιά μου. Όλα ή τίποτα, Αντωνάκη. Όλα ή τίποτα, Νανάκι» (σελ. 16-17), αναφέρεται στο έργο το «Κόκκαλο».
Ο Αρτώ είχε μηνιγγίτιδα στα 4 έτη και κινδύνεψε να πεθάνει… από τότε πονά… Εκτός όμως από τον σωματικό πόνο τον βασάνιζε και ο ψυχικός πόνος, καθώς τα πάθη, η αρρώστια και οι απογοητεύσεις που είχε περάσει τον ταλαιπωρούσαν.
Αρτώ/ Βαν Γκογκ
«Μη με ρωτάτε τι είναι ένας αυθεντικός τρελός. Μη με ρωτάτε για τον άνθρωπο που προτίμησε να θεωρείται τρελός από την κοινωνία, για να μη χάσει την πίστη του στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μη με κοιτάτε σαν να μην το ξέρετε: μέσα στα άσυλά της, η κοινωνία στραγγαλίζει όλους όσους θέλει να ξεφορτωθεί επειδή αρνήθηκαν να γίνουν συνένοχοι σε μια σειρά από ατιμίες. Ο εγκλεισμός δεν είναι το μοναδικό της όπλο. Η κοινωνία έχει κι άλλους τρόπους να υποτάσσει τα μυαλά που επιθυμεί… η εκπαίδευση… η κοινή γνώμη… το κοινό γούστο. Το κοινό γούστο που φθονεί και αποκλείει τον ξεχωριστό, τον λαμπερό, τον σπάνιο, τον μεγάλο –εκείνον που φέρει μια υγεία τέτοια, την οποία η κοινωνία δεν μπορεί να αντέξει» (σελ. 18-19).
«Ο Βαν Γκογκ δεν αυτοκτόνησε. Κανείς δεν αυτοκτονεί μόνος του. Ο Βαν Γκογκ αυτοκτονήθηκε. Από την κοινωνία» (σελ. 19).
Μέσα από μια φανταστική διάλεξη που στηρίχθηκε στο τελευταίο δοκίμιο του Αρτώ «Βαν Γκογκ, ο αυτόχειρας της κοινωνίας», παρουσιάζεται η πρώτη παράσταση, η οποία στηλιτεύει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας, παρουσιάζει την ψυχική ασθένεια και τον ρόλο των ασύλων. Ο Αρτώ μέσα από μια ταύτιση με τον Βαν Γκογκ μιλάει για τον εαυτό του, για όλα όσα έχει βιώσει, για τον πόνο που προκαλεί η ψυχική ασθένεια και για την αντιμετώπιση από την κοινωνία. Επίσης, ασκεί κριτική στον ρόλο της ψυχιατρικής, λέγοντας «η κοινωνία που νοσεί δεν επιθυμεί να γιατρευτεί. Και επειδή δεν επιθυμεί να γιατρευτεί. Η ψυχιατρική είναι η πλέον σύγχρονη, η πλέον αποτελεσματική επινόηση που κατασκεύασε η νοσηρή κοινωνία για να ανταπεξέλθει στην καθολική αμφισβήτηση που της ασκούν κάποια συγκεκριμένα, ανώτερα και φωτεινά μυαλά» (σελ. 17-18).
Οικογένεια Τσέντσι
Ένα θεατρικό έργο εμπνευσμένο από τους Τσέντσι του Αρτώ και το χρονικό του Σταντάλ. Το έργο αποτυπώνει με αρκετή σκληρότητα την ωμή πραγματικότητα των οικογενειών: εξουσία, υποταγή και επίδειξη της δύναμης.
Στέρηση αγάπης, περιφρόνηση… συμπλέγματα κατωτερότητας, θυμός: αυτά μπορεί να κληρονομήσει κάποιος από την οικογένειά του. Τη σκληρότητα μπορούμε να τη συναντήσουμε μέσα στην ίδια την οικογένειά μας. Και ίσως είναι μη αναμενόμενο και φαίνεται στα μάτια μας πολύ σκληρό και απάνθρωπο, αλλά οι μεγαλύτερες καταστροφές συμβαίνουν μέσα στην ίδια μιας την οικογένεια, την άσκηση εξουσίας και τη συμμόρφωση τη μαθαίνουμε στην οικογένειά μας και τα μεγαλύτερα εμπόδια για να προχωρήσουμε τα συναντάμε στην οικογένειά μας, είτε με τη μορφή της υπερπροστασίας, είτε με τη μορφή της κακοποίησης και της παραμέλησης, της αδιαφορίας και της απόρριψης.
«Μικρός, άχρηστος και χωρίς μέλλον. Πόσοι να σ’ αγαπήσουν; Έτσι φαίνομαι στα μάτια της μητέρας μου. Πολύ περισσότερο σε εκείνα της αδερφής μου, ποτ στριφογυρίζει πάντα στο πλάι της» (σελ. 35).
Το κόκκαλο
«Για να υπάρξεις χρειάζεται απλώς να αφεθείς. Αλλά για να ζήσεις πρέπει να είσαι κάποιος. Πρέπει να έχεις ένα κόκκαλο. Και να μη φοβάσαι να το δείξεις –ακόμα κι αν χρειαστεί να χάσεις τη σάρκα σου για αυτό».
«… θέλουν τον Αρτώ χωρίς ‘πολύ’ Αρτώ. Θέλουν την ιδέα που έχουν για μένα, αλλά όχι εμένα» (σελ. 16).
Στο τρίτο αυτό έργο, ένας μονόλογος σε συνοδεία με μουσική με την παρουσία μουσικού performer, όπου περιγράφονται «η υπέρβαση της δυσκολίας και οι περιορισμοί που θέτει η κοινωνία και το ανθρώπινο σώμα, απέναντι στη θεραπεία της ψυχής». Μια προσπάθεια να δούμε τα βαθύτερα μέρη του μυαλού του Αρτώ, τις σκέψεις και τους πόνους που βίωνε, αλλά ταυτόχρονα και την προσπάθειά του να αλλάξει το θέατρο, οδηγώντας σε ένα θέατρο που θα κινείται έξω από το κατεστημένο. Ο Αρτώ έμεινε γνωστός για το Θέατρο της Σκληρότητας σε αυτή τη σύντομη και δύσκολη πορεία που διένυσε στη ζωή. Στον ρόλο του Αντονέν Αρτώ είναι ο Γεράσιμος Γεννατάς και ο μουσικός περφόρμερ είναι ο Γιώργος Παλαμιώτης.
Πηγές:
Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης. 2022. Αρτώ/ Βαν Γκογκ. Εκδόσεις ΚΑΠΑ Εκδοτική.
Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης. 2022. Κόκκαλο. Εκδόσεις ΚΑΠΑ Εκδοτική.
Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης. 2022. Οικογένεια Τσέντσι. Εκδόσεις ΚΑΠΑ Εκδοτική.
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου