Ο Αφηγηματικός Εαυτός

 Ο Εαυτός διηγείται ιστορίες που περιλαμβάνουν και μια σκιαγράφηση του εαυτού, που αποτελεί μέρος της ιστορίας.

 

«Για τον Spence (ψυχαναλυτής), το Εγώ ή ο Εαυτός παίζει τον ρόλο ενός αφηγητή, ενός κατασκευαστή αφηγήσεων που έχουν σχέση με τη ζωή. Η δουλειά του αναλυτή είναι να βοηθήσει τον ασθενή στη δημιουργία αυτής της αφήγησης, της αφήγησης που έχει ως επίκεντρο έναν Εαυτό. Υπάρχει, όμως, σ’ αυτή την περιγραφή, μια ανεπίλυτη δυσκολία. Γιατί, σύμφωνα με τον Spence, ούτε ο αναλυτής αλλά ούτε και ο αναλυόμενος μπορούν να γνωρίζουν ποιο είναι το πραγματικό πρόβλημα. Κατά την άποψή του, το πρόβλημα είναι ‘εκεί’ αλλά είναι ‘μη περιγράψιμο’. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μια ερμηνευτική προσέγγιση παρέχει κάποια χρήσιμη εξήγηση για κάτι που είναι εξ ορισμού μη περιγράψιμο. Θεωρήθηκε πως το κύριο έργο της ψυχανάλυσης και της λειτουργίας του Εγώ ήταν η δημιουργία μιας ιστορίας για τη ζωή που ανταποκρινόταν στις παρούσες περιστάσεις του ασθενή, χωρίς να δίνεται σημασία στο κατά πόσον ήταν ‘αρχαιολογικά πιστό στη μνήμη’ ή όχι» (σελ. 164).

Επίσης, ο David Polonoff υποστήριξε ότι «ο Εαυτός μιας ζωής ήταν μάλλον ένα προϊόν της αφήγησής μας, παρά κάποιο σταθερό αλά συγκαλυμμένο πράγμα, που αποτελούσε το σημείο αναφοράς της» (σελ. 165). Μέσα από την αφήγηση του εαυτού στόχος είναι να υπάρξει μια ‘εσωτερική και εξωτερική συνοχή, βιωσιμότητα και επάρκεια’.

Σύμφωνα με τον Roy Schafer, «διηγούμαστε διαρκώς ιστορίες για τους Εαυτούς μας. Διηγούμενοι αυτές τις αυτοβιογραφικές ιστορίες σε άλλους, μπορεί, γενικά, να θεωρηθεί ότι εκτελούμε σαφείς αφηγηματικές πράξεις. Λέγοντας, όμως, ότι τις διηγούμαστε και στον εαυτό μας, παρεμβάλλουμε τη μια ιστορία μέσα στην άλλη. Αυτή είναι η ιστορία ότι υπάρχει ένας εαυτός για να του διηγηθούμε κάτι, ένας κάποιος άλλος που χρησιμεύει σαν ακροατής, ο οποίος είναι ο ίδιος ο εαυτός μας ή ο εαυτός ενός άλλου. Όταν οι ιστορίες που διηγούμαστε στους άλλους για τους εαυτούς μας αφορούν σ’ αυτούς τους άλλους εαυτούς μας, όταν για παράδειγμα λέμε ότι ‘Δεν είμαι κύριος του εαυτού μου’, παρεμβάλλουμε πάλι μια ιστορία μέσα σε μια άλλη. Μ’ αυτή την έννοια, ο εαυτός αποτελεί μια διήγηση. Από καιρό σε καιρό και από πρόσωπο σε πρόσωπο, η διήγηση αυτή ποικίλλει ως προς την ενότητα, τη σταθερότητα και την αποδοχή της ως έγκυρης και αξιόπιστης από πληροφορημένους παρατηρητές» (σελ. 165).

Και οι άλλοι απεικονίζονται με τρόπο αφηγηματικό, έτσι ώστε «η αφήγησή μας για τον εαυτό μας, αφηγούμενη σε άλλον, αποτελεί στην ουσία, δύο φορές αφήγηση» (σελ. 165).

 

Πηγή:

Bruner, Jerome. 1997. Πράξεις νοήματος. Ελληνικά Γράμματα.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.