Μύθοι κι αλήθειες για την αυτοκτονία…

Και τρόποι εντοπισμού και αποτροπής της   

Η αυτοκτονία αποτελεί ένα θέμα ταμπού για πολλούς ανθρώπους, ένα δύσκολο θέμα που θεωρούμε ότι αφορά πάντα τους άλλους ή μια μικρή μειοψηφία ατόμων, συνήθως προχωρημένης ηλικίας. Είναι όμως έτσι; Το εν λόγω άρθρο γράφτηκε για να ρίξει φως σε ένα τόσο ευαίσθητο πρόβλημα, που δυστυχώς ταλανίζει πολλές οικογένειες, πολύ περισσότερες από όσο ο μέσος άνθρωπος πιστεύει. Σκοπός, λοιπόν, του άρθρου είναι η ενημέρωση σχετικά με στερεότυπες απόψεις που μας εμποδίζουν να αναγνωρίσουμε πότε ή ποιος διατρέχει κίνδυνο. 

 

Μύθος 1^ος : «τα άτομα που απειλούν ότι θα αυτοκτονήσουν, δεν πρόκειται ποτέ να το κάνουν»

Υπάρχει ευρέως η πεποίθηση ότι όταν κάποιος άνθρωπος εκμυστηρεύεται ότι σκοπεύει να αυτοκτονήσει, δε θα το κάνει κι ότι απλά το λέει για να τραβήξει την προσοχή των άλλων. Αρκετές φορές οι έφηβοι εκδηλώνουν αυτοκαταστροφικές πράξεις αποσκοπώντας στο να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των συνομηλίκων τους και συχνά τραυματίζονται ή χάνουν και την ζωή τους. Όταν κάποιος μας αποκαλύπτει ότι σκοπεύει να αυτοκτονήσει, πάντα θα πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε με σοβαρότητα.  

Μύθος 2^ος : «Μιλώντας σε κάποιον για την αυτοκτονία, του δίνουμε την ιδέα να αυτοκτονήσει»

Δεν υπάρχει περίπτωση ρωτώντας κάποιον αν σκέφτεται να αυτοκτονήσει να τον οδηγήσουμε στην αυτοκτονία. Απεναντίας, θέτοντας μια τέτοια ερώτηση, ίσως, να διευκολύνουμε κάποιον να μιλήσει για όλα όσα νιώθει και σκέφτεται. Ο μόνος τρόπος για να καταλάβουμε αν κάποιος σκοπεύει να αυτοκτονήσει, είναι να ρωτήσουμε ευθέως και να έχουμε μια άμεση προσέγγιση του θέματος. 

 

Μύθος 3^ος : «Η αυτοκτονία δεν αφορά τους περισσότερους από εμάς. Συμβαίνει σπάνια, σε ανθρώπους που είναι “περίεργοι”»

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., παγκοσμίως κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος χάνει τη ζωή του με αίτιο την αυτοκτονία, γεγονός που φανερώνει ότι η αυτοκτονία αποτελεί μια πολύ συχνή αιτία θανάτου κι επίσης ότι ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί σε αυτή την θέση.

Μύθος 4^ος : «Όποιος θέλει ν’ αυτοκτονήσει είναι τρελός»

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., το 90% των ατόμων που αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν έχουν κάποια ψυχική διαταραχή, όμως η διαταραχή που πλειοψηφικά σχετίζεται με την αυτοκτονία είναι η κατάθλιψη κι όχι η «σχιζοφρένεια» (ή αλλιώς ψυχωσική συνδρομή). Μάλιστα, υπολογίζεται ότι το 10 – 20% των γυναικών κι ελαφρώς ένα μικρότερο ποσοστό ανδρών θα πάθουν κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή τους. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι που βιώνουν κατάθλιψη είναι αυτομάτως και αυτοκαταστροφικοί κι ότι θα αυτοκτονήσουν. Οι περισσότεροι δεν αποπειρώνται ποτέ στην ζωή τους να αυτοκτονήσουν.

Μύθος 5^ος : «Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν το έχουν αποφασίσει από καιρό»

Πράγματι, πολλοί άνθρωποι έχουν προσχεδιάσει την πράξη τους από καιρό, ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις και ειδικά κατά την παιδική ή την εφηβική ηλικία, η αυτοκτονία είναι μια παρορμητική πράξη. 

 

Μύθος 6^ος : «Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν θέλουν πραγματικά να πεθάνουν»

Πολλοί από τους ανθρώπους που αυτοκτονούν έχουν την αίσθηση ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο κι ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, παρά μόνο να δώσουν ένα τέρμα στη ζωή τους. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές διακατέχονται από αμφιθυμικά συναισθήματα, δηλαδή έχουν ταυτοχρόνως επιθυμία για θάνατο κι επιθυμία για ζωή.

Μύθος 7^ος : «Τα παιδιά δεν αυτοκτονούν»

Μπορεί να αποτραπεί μια αυτοκτονία;

Οπωσδήποτε, η συχνότητα αυτοκτονίας των παιδιών είναι μικρή, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν υφίστανται περιστατικά αυτοκτονιών σε παιδιά.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι ο γονέας ή οι σημαντικοί άλλοι, δηλαδή τα κοντινά πρόσωπα, μπορούν να παίξουν έναν αξιοσημείωτο ρόλο ως προς την πρόληψη της αυτοκτονίας ενός ατόμου. Τα αίτια, οι λόγοι και οι παράγοντες που οδηγούν ένα άτομο στην αυτοκτονία είναι πολλοί και διάφοροι. Κύρια αιτία που οδηγεί στην αυτοκτονία είναι η κατάθλιψη, η οποία σχετίζεται με την εκδήλωση διάφορων δύσκολων εμπειριών ζωής του ατόμου, όπως αλλαγές μέσα στην οικογένεια ή τις στενότερες διαπροσωπικές σχέσεις, απώλεια της οικογένειας ή φίλων κι αίσθημα μοναξιάς, αβοηθησίας κι απελπισίας, θλίψη.

Η κατάθλιψη αποτελεί έναν σοβαρό παράγοντα κινδύνου, αλλά δεν οδηγεί πάντα στην αυτοκτονία. Άλλοι παράγοντες είναι οι εξής παρακάτω:

Άλλες ψυχικές διαταραχές, κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, αίσθημα απελπισίας κι αναξιότητας, σωματική ασθένεια, προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας, απομάκρυνση κι απομόνωση από φίλους, συνομηλίκους, οικογένεια, οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας, ψυχικής ασθένειας ή κατάθλιψης, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση ή οικογενειακή βία, ομοφυλοφιλία σε ένα μη υποστηρικτικό ή ακόμη και εχθρικό οικογενειακό/σχολικό/κοινωνικό περιβάλλον.

 

Ποιοι παράγοντες μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της αυτοκτονίας;

Στο σημείο αυτό θα αναφέρουμε κάποιους παράγοντες που μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της αυτοκτονίας.

Ψυχιατρική και ψυχολογική και ιατρική υποστήριξη, ισχυρό δίκτυο υποστήριξης οικογένειας, φίλων, ομάδων συνομηλίκων, εξωτερικές δραστηριότητες, ενίσχυση δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, συγκρούσεων και διαφορών χωρίς τη χρήση βίας, πολιτικές και/ή θρησκευτικές πεποιθήσεις που αποθαρρύνουν την αυτοκτονία

Υπάρχουν κάποια σημάδια για το αν κάποιος έφηβος θέλει να αυτοκτονήσει;

Τους εφήβους συνήθως τους σπρώχνει στην αυτοκτονία ένα πρόσφατο αγχωτικό γεγονός που σχετίζεται με την οικογένεια ή κάποιο φίλο ή με το σχολείο. Άλλες συμπεριφορές που μαρτυρούν ότι ένα κορίτσι ή αγόρι στην εφηβεία σκέφτεται να αυτοκτονήσει είναι οι εξής παρακάτω:

Αυτοκτονικός ιδεασμός (σκέψη, γραφή, ζωγραφική ή συζήτηση για αυτοκτονία, θάνατο ή μετά θάνατον ζωή), εξάρτηση από αλκοόλ ή ναρκωτικά, έλλειψη σκοπού και νοήματος ζωής, δυσκολία «καθαρής» σκέψης, αυξημένος βαθμός απόσυρσης από την οικογένεια, τους φίλους, το σχολείο, την εργασία ή την κοινωνία, έλλειψη ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες, εξανθήματα, ουλές ή διάφορα άλλα σημάδια στο σώμα, απερίσκεπτες ή ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, διαταραχές στον ύπνο (αϋπνία/διακεκομμένος ύπνος ή το να κοιμάται κανείς συνέχεια), ανεξέλεγκτος θυμός, συναισθήματα θλίψης, άγχους, ντροπής, απελπισίας, ενοχής, απειλές ότι θα πληγώσει τον εαυτό του ή ότι θα σκοτωθεί, σημειώσεις για αυτοκτονία/ έκφραση περίεργων ή αρνητικών σκέψεων, ριζική αλλαγή στην εξωτερική εμφάνιση ή την προσωπικότητα , απαλλαγή ή υπόσχεση ότι θα χαρίσει πολύτιμα αντικείμενα σε μέλη της οικογένειας ή σε φίλους, αναζήτηση ή προσπάθεια απόκτησης όπλων ή χαπιών.

Υπάρχουν τρόποι αποτροπής της αυτοκτονίας;

Μην αγνοείτε τα παραπάνω σημάδια. Μιλήστε ανοιχτά με το παιδί σας και προσφέρετε υποστήριξη κι αγάπη. Αν το παιδί σας δεν αισθάνεται άνετα να σας μιλήσει, τότε προτείνετε να μιλήσει σε κάποιον ειδικό, όπως ψυχίατρο/ψυχολόγο. Μην αφήνετε το παιδί σας μόνο του. Αφαιρέστε όλα τα αντικείμενα ή φάρμακα που το παιδί σας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να αυτοκτονήσει. Ζητήστε άμεσα βοήθεια από: τον οικογενειακό γιατρό/γιατρό του παιδιού, υπηρεσίες ψυχικής υγείας, τηλεφωνικές γραμμές έκτακτης ανάγκης για την αυτοκτονία.

 

Πηγές:

odigos_sxoleia_new_2.pub (klimaka.org.gr)

Suicide Prevention, Children Ages 10 to 19 Years (ny.gov)

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.