"Ο σιωπηλός δολοφόνος των ερωτικών σχέσεων"

Γιατί σφάλουμε τόσο πολύ κατηγορώντας τους συντρόφους μας καθώς η σχέση μας φτάνει στο τέλος της; 

Φαίνεται πως όπου και να κοιτάξουμε, πολύ συχνότερα απ’ ότι στο παρελθόν, θα δούμε και θα ακούσουμε για μίζερους ανθρώπους όπου η δυστυχία τους πηγάζει από αυτό που οι ίδιοι αισθάνονται, σαν έλλειψη από τις στενές διαπροσωπικές σχέσεις τους. Τελευταία, οι εντάσεις είναι περισσότερο συχνές από ποτέ, καθώς τα ζευγάρια αναγκάστηκαν να περάσουν περισσότερο χρόνο εξαιτίας της πανδημίας, βιώνοντας πρωτόγνωρες στιγμές αμηχανίας και στρεσαρίσματος. Πολλοί από εμάς ίσως τελευταία να ακούμε περισσότερα παράπονα που αφορούν στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις από φίλους και γνωστούς, αλλά και από άτομα του εργασιακού μας χώρου ή  γειτόνων κ.α. που πλέον μας δείχνουν ότι ξαφνικά μας εμπιστεύονται. Αυτό ίσως συμβαίνει, γιατί κι εμείς όταν πονάμε, μπορεί να εμπιστευόμαστε πιο εύκολα άλλους, ψάχνοντας απεγνωσμένα να μας απαλύνει κάποιος τον πόνο. 

Τέτοια παραδείγματα παραπόνων θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα εξής:

"Είναι εντελώς εγωιστική!"

"Δεν με καταλαβαίνει ποτέ!"

«Είναι τόσο εμμονικός και επιλεκτικός, του αρέσει ακόμη και το τζιν του να σιδερώνεται!»

"Είμαι πάντα εκεί για αυτόν!"

"Πιστεύει πάντα ότι η γνώμη της είναι η μόνη που μετράει!"

Πριν από χρόνια, σε μια ζεστή και όμορφη μέρα, ανέβηκα στην κορυφή Σκουώ  (Squaw Peak) στην Αριζόνα. Περπατώντας πάνω σε αυτό το τόσο όμορφο βουνό με ηρεμία και γαλήνη, ένιωσα πραγματικά ότι έρχομαι σε επαφή και επικοινωνία απευθείας με τη μητέρα Φύση. Ένιωσα μεγάλη έκπληξη όταν τη γαλήνη που ένιωθα, τη διατάραξαν οι έντονες ομιλίες κάποιων πεζοπόρων που διαμαρτύρονταν για τις συζύγους τους, καθώς και για κάποιους σημαντικούς άλλους! Αμέσως, σκέφτηκα ότι τελικά δεν υπάρχει καμία απόδραση από τις στενές διαπροσωπικές μας σχέσεις, ούτε καν στην έρημο. Πιο πρόσφατα, ενώ περπατούσα στο Valley Forge Park, το οποίο βρίσκεται κοντά στο γραφείο μου στην Πενσυλβάνια, είδα ένα νεαρό ζευγάρι, εκεί κοντά στα τριάντα τους, όπου διαφωνούσαν και καβγάδιζαν. Αν και βρισκόμουν σε σχετικά μεγάλη απόσταση, ήμουν σε θέση να ακούσω τη γυναίκα να φωνάζει με ιδιαίτερο στόμφο και ύφος ότι ο σύντροφός της ήταν «τελείως κουτός» και τότε εκείνος στραβοκοιτώντας την, την απεκάλεσε «τρελή».  

Προφανώς, υπάρχουν πολλές πληγωμένες καρδιές εκεί έξω. Πρόκειται για ανθρώπους που αισθάνονται, άδειοι, ανεκπλήρωτοι ή ακόμη χειρότερα συναισθηματικά παραμελημένοι ή και κακοποιημένοι από άτομα με τα οποία συνάπτουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Φαίνεται πως όπου και να στρέψουμε το βλέμμα, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι δυσαρεστημένοι και πληγωμένοι συναισθηματικά, κάποιες φορές αρκετά σοβαρά, και που τελικά αν και ψάχνουν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν αληθινά, οδηγούνται στο χωρισμό, στη μοναξιά και στο φόβο να συνάψουν μια νέα σχέση. 

Γνωρίζω πολύ καλά πως οι άνθρωποι που έχουν βαθιά πίστη στην καρδιά και στην ψυχή τους, μου λένε πράγματι την αλήθεια: «είναι τόσο τεμπέλης», «πραγματικά δεν ακούει», «μιλάει πάντα πάρα πολύ», «είναι απίστευτα απερίσκεπτος» κ.α. Τέτοιες ή παρόμοιες παραποιημένες σκέψεις, μοιάζει να λάμπουν σαν φάροι αλήθειας μέσα σε μια αχανή και φουρτουνιασμένη θάλασσα απογοήτευσης, όπου οι άνθρωποι νιώθουν να πνίγονται σε αυτές τις προβληματικές και ανεπαρκείς τους σχέσεις. 

Αλλά ας μη βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα. Πραγματικά σκεφτείτε για λίγο. Είναι σχεδόν αδύνατο ο/η σύντροφός σας να μην σας ακούει ποτέ ή να μην προβαίνει ποτέ σε κάποιου είδους ευγενική ή συνετή πράξη. Μπορεί πράγματι κάποιες φορές να είναι έτσι ακριβώς όπως τον/την περιγράφετε, αλλά κι εγώ πραγματικά έχω να σας πω ότι δεν έχω συναντήσει ένα άτομο που ποτέ δεν ακούει ή που ποτέ δεν κάνει συνετές κι ευγενικές πράξεις. Δεν γίνεται πάντα να τα κάνει όλα λάθος. Φυσικά, όταν ο ένας σύντροφος κατηγορεί τον άλλο ότι λόγου χάρη «δεν ακούει ποτέ», τότε το ζευγάρι οδηγείται σε ένα νέο παθητικό – επιθετικό επίπεδο αντίκρουσης των κατηγοριών που πάει κάπως έτσι: «η κατηγορία που μου προσάπτεις ότι δεν σε ακούω δεν είναι αληθής, καθώς εχθές το βράδυ σε άκουγα για δυο ώρες… εσύ τι έχεις να πεις γι’ αυτό που μου έκανες τις προάλλες;» 

Λοιπόν, δε γνωρίζω ανθρώπους που να ξέρουν πώς να διαβάζουν τη σκέψη και το μυαλό των άλλων. Επίσης, δε γνωρίζω τελείως αθώα άτομα. Επίσης, δεν γνωρίζω κανέναν που να μπορεί να χειριστεί κατηγορίες του τύπου: «είσαι τρελός» ή «είσαι ο χειρότερος γκρινιάρης» ή «δεν έχω συναντήσει ποτέ στη ζωή μου ένα τόσο δύσκολο άτομο όσο εσύ!» Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι όλες οι παραπάνω κατηγορίες, αποτελούν κάποια είδη τοξικών σκέψεων (π.χ. υπερβολές, ετικέτες – ταμπέλες, ή πεποιθήσεις του «όλα ή τίποτα»), οι οποίες λεκτικοποιούνται με τέτοιο τρόπο που μοιάζουν σαν να μην υπάρχει αμφιβολία ότι είναι πέρα για πέρα αληθινές. Δυστυχώς, η ζημιά σε συναισθηματικό επίπεδο που προκύπτει από τέτοιου είδους τοξικές σκέψεις είναι τεράστια. 

Στα τριάντα συναπτά έτη, που εξασκώ το λειτούργημα του ψυχολόγου, έχω δει ότι οι σύντροφοι δυσκολεύονται πολύ να διαχειριστούν τις τοξικές τους σκέψεις, ο ένας προς τον άλλον, κι αυτό προκαλεί με τη σειρά του μεγαλύτερα προβλήματα στην επικοινωνία και στην ενσυναίσθηση, δηλαδή στο να μπορεί ο ένας να μπει στη θέση του άλλου. 

Επίσης, διαπιστώνεται σιγά σιγά μεγαλύτερο έλλειμμα εμπιστοσύνης, και ξαφνικά όλα τα όμορφα στοιχεία της σχέσης μοιάζουν σαν να καταργούνται ή σαν να ξεχάστηκαν λες και δεν υπήρξαν ή δε συνέβησαν ποτέ. Ξεχνιούνται τα πρώτα καρδιοχτύπια πριν εδραιωθεί η σχέση, τα ξενύχτια του πρώτου καιρού με μηνύματα αγάπης ως τα χαράματα, η πρώτη μας επαφή και η τρυφερότητα και η αγάπη που νιώσαμε, οι πρώτες μας διακοπές, η συντροφικότητα, το γέλιο και η ανεμελιά, αλλά και η χαρά που πια δε θα είμαστε μόνοι. Όλα ξαφνικά ξεχνιούνται ως διά μαγείας. Όταν το ζευγάρι έλθει σε αυτό ακριβώς το σημείο όπου φθείρεται καθημερινά, τότε θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι και οι δυο σύντροφοι θα πρέπει να δουλέψουν μαζί, προκειμένου να ξεπεράσουν αυτή τη δύσκολη φάση. 

Τα τελευταία τριάντα χρόνια, βλέπω στα περισσότερα ζευγάρια που με επισκέπτονται για συμβουλευτική σχέσεων, ότι υφίστανται κυρίως εννέα συγκεκριμένοι τύποι τοξικών σκέψεων που σαμποτάρουν και καταστρέφουν τις σχέσεις. Βεβαίως, δεν έχουν όλα τα ζευγάρια και τους εννέα αυτούς τύπους τοξικών σχέσεων, αλλά κάποια ζευγάρια έχουν έξι ή επτά, άλλα πάλι έχουν τρεις. Πάντως, το σίγουρο είναι ότι κάθε ζευγάρι έχει τουλάχιστον ένα τύπο. 

Για να αντιληφθούμε καλύτερα τα ανωτέρω, θα παρουσιάσουμε στο σημείο αυτό μια λίστα με τις εννέα βασικές τοξικές σκέψεις (όπως εμφανίζονται στο βιβλίο μου, το οποίο έχει τον τίτλο: Γιατί δεν μπορείτε να διαβάσετε το μυαλό μου;)

Με πόσες από αυτές τις τοξικές σκέψεις παλεύετε εσείς ή ο σύντροφός σας;

 Η παγίδα του «όλα ή τίποτα» (The All-or-Nothing Trap): Βλέπετε τον σύντροφό σας είτε να κάνει πάντα το λάθος, είτε ποτέ να μην κάνει το σωστό. ("Πρέπει πάντα να είναι σωστός!")

Καταστροφικά συμπεράσματα (Catastrophic Conclusions): Όταν ο ένας σύντροφος υπερβάλλει υπογραμμίζοντας μονάχα τις αρνητικές ενέργειες και τα αρνητικά γεγονότα που αφορούν τον άλλο σύντροφο. ("Ο/η σύντροφός μου ευθύνεται που δε μας έδωσαν δάνειο και ζούμε σε αυτό το φτωχό σπίτι, δεν κάνει τίποτα για να βρει μια καλύτερη δουλειά!")

Η βόμβα του «θα έπρεπε» The “Should” Bomb: Όταν ο ένας σύντροφος υποθέτει ότι ο άλλος θα καλύψει μία ή περισσότερες από τις ανάγκες του - απλώς και μόνο επειδή θα έπρεπε να γνωρίζει εκ των προτέρων ποιες είναι οι ανάγκες του συντρόφου του. ("Θα έπρεπε να ξέρεις πόσο μισώ τη δουλειά μου, παρόλο που λέω σε όλους πόσο μεγάλη ευκαιρία είναι.")

Η ετικετοποίηση (Label Slinging): Όταν προσάπτετε άδικα και αρνητικά επίθετα, τις λεγόμενες ετικέτες - ταμπέλες για να χαρακτηρίσετε τον σύντροφό σας υποβιβάζοντας ή απορρίπτοντας τα όποια θετικά του χαρακτηριστικά. (π.χ. "Είσαι τόσο τεμπέλης!")

Το παιχνίδι του «κατηγορώ ο ένας τον άλλον» (The Blame Game): Όταν  κατηγορείτε άδικα και παράλογα τον σύντροφό σας για τα προβλήματα στη σχέση σας ως τον/την μόνο/η υπαίτιο ή για μεγαλύτερα προβλήματα που αφορούν στη ζωή σας γενικότερα. (π.χ. "Η ζωή μου έγινε χάλια, εξαιτίας σου! Έχασα τα καλύτερά μου χρόνια μαζί σου, έπρεπε να είχα παντρευτεί το γιατρό που μου προξενεύανε, όχι εσένα").

Συναισθηματικά βραχυκυκλώματα (Emotional Short Circuits): Τα συναισθηματικά βραχυκυκλώματα συμβαίνουν όταν ένας σύντροφος πειστεί ότι τα συναισθήματα του / της συντρόφου του δεν μπορούν να γίνουν διαχειρίσιμα. (π.χ. "Κανείς δεν μπορεί ποτέ να  συζητήσει μαζί της!").

Καλπάζουσα φαντασία (Overactive Imagination): Σε αυτήν την περίπτωση, καταλήγετε σε αρνητικά συμπεράσματα σχετικά με τον/την σύντροφό σας που δεν βασίζονται στην πραγματικότητα. ("Είναι τόσο απορροφημένη στις σκέψεις της τον τελευταίο καιρό... σαν να σκέφτεται κάποιον. Μάλλον με απατά με κάποιον συνάδελφό της, δε μου δίνει σημασία πια").

Μεροληπτικές κρίσεις (Head Game Gamble): Όταν προσπαθείτε να καταλήξετε σε κρίσεις για τον σύντροφό σας υποθέτοντας εσφαλμένα ότι έχει συγκεκριμένα κίνητρα. ("Μου έφερε λουλούδια παριστάνοντας ξαφνικά τον καλό μαζί μου, επειδή θέλει να τον αφήσω να παίξει γκολφ με τους φίλους του αυτό το Σαββατοκύριακο κι εγώ να μείνω μέσα". Τελικά διαπιστώνετε ότι δεν ήθελε να πάει για γκολφ και ότι άδικα του κρατούσατε μούτρα).

Μοιραία απογοήτευση (Disillusionment Doom): Αυτό συμβαίνει όταν οι σύντροφοι επικεντρώνονται στις εξιδανικευμένες προσδοκίες που έχουν ο ένας για τον άλλον και που έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν. (π.χ."Το μόνο που κάνει τώρα είναι να ανησυχεί για τη δουλειά του. Είναι ακριβώς όπως όλοι οι προηγούμενοι σύντροφοι που είχα και που δεν νοιάστηκαν ποτέ ούτε για εμένα, ούτε για τις ανάγκες μου").

Παρόλο που μπορεί να υπάρχουν βεβαίως, κάποιοι σημαντικοί πυρήνες αλήθειας σε όσα αναφέρθηκαν ως εδώ και που βασίζονται σε ορισμένους από αυτούς τους τύπους τοξικών σκέψεων, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο ο βαθμός με τον οποίο διαστρεβλώνουμε την πραγματικότητα, επίσης, το κατά πόσο επικεντρωνόμαστε υπερβολικά σε αυτούς τους τύπους τοξικών σκέψεων, οι οποίοι παρασκηνιακά και χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε πλήρως μπορούν να μας στερήσουν τη χαρά από τις ερωτικές μας σχέσεις. Όμως, ας μην απελπιζόμαστε. Είναι σημαντικό το να ψάχνουμε τι δεν πάει καλά, τι λάθη κάνουμε κι εμείς οι ίδιοι πέραν του/της συντρόφου μας και να στρέφουμε το βλέμμα από τα αρνητικά και στα θετικά στοιχεία – χαρακτηριστικά και συμπεριφορές του/της. Αυτό, μάλλον είναι το κλειδί για να ξεπεράσουμε τις τοξικές σκέψεις, το να βρούμε μια ισορροπία που θα μας βοηθήσει να κρίνουμε με πιο αντικειμενικό τρόπο τόσο τον σύντροφό μας, όσο κι εμάς. 

Πηγή:

https://www.psychologytoday.com/us/blog/liking-the-child-you-love/202007/the-silent-killer-loving-relationships. Bernstein Jeffrey, 2020,The Silent Killer of Loving Relationships.Why we are so misguided in blaming our partners when we fall out of love. Psychology Today.

 

Ελεύθερη μετάφραση κειμένου: Κουραβάνας Νικόλαος

Επιμέλεια κειμένου: Παπαδοπούλου Ελένη