Κοινωνική ψυχανάλυση της επιβολής

«Επιβολή είναι η δύναμη να εξασφαλίσει κανείς, χωρίς προσφυγή  στον φυσικό εξαναγκασμό, μια ορισμένη συμπεριφορά εκ μέρους αυτών που είναι υποταγμένοι».

«Η Επιβολή δεν είναι ποτέ της τίποτε άλλο παρά το απατηλό προσωπείο της βίας» (σελ. 43-53).

 

Τα τρία χαρακτηριστικά του φαινομένου- επιβολή είναι τα εξής:

1. Η Επιβολή είναι ένα φαινόμενο που φαίνεται αδιαχώριστο από την πίστη σε  μια υπερβατική οντότητα, θρησκευτική ή λαϊκή. Η επιβολή ασκείται πάντα από πάνω προς τα κάτω, από τον ανώτερο προς τον κατώτερο.

«Όπως το ποτάμι δεν ξαναγυρίζει στην πηγή του, έτσι και η εξουσία δεν κυλάει από κάτω προς τα πάνω» (σελ. 50).

2. «Οι ψυχολογικές εκδηλώσεις της επιβολής τοποθετούνται ανάμεσα σε μια πρώτη και σε μια τελευταία προσφυγή στη δύναμη. Η επιβολή είναι το μέσο για να επιτευχθεί, με όχι πολύ κόπο, μια συμπεριφορά υποταγής. Ο ανώτερος εξουσιάζει, ο κατώτερος υποτάσσεται» (σελ. 54).

3. «Αναγκαιότητα του μυστηρίου, της σκιάς, της απόστασης και της απομάκρυνσης- όλα στοιχεία που επιτρέπουν πιο εύκολα στον αρχηγό να μεγαλοποιεί το πρόσωπό του και να επιβάλλει στους μικρούς με σχεδόν υπνωτικό τρόπο, την εξουσία του.

Το φαινόμενο επιβολή δεν μπορεί να μορφοποιηθεί δίχως  τούτο το ελάχιστον ποσοστό μυστηρίου και απομάκρυνσης, που επιτρέπει την προβολή των εξιδανικευτικών επιθυμιών πάνω σε έναν αρχηγό» (σελ. 57).

 

Συνοψίζοντας, τα τρία βασικά σημεία είναι τα εξής:

Υπερβατική οντότητα, θεμιτότητα, ιεραρχία. Αμεταβιβασιμότητα.

Μια κυριαρχία που ασκείται ανάμεσα σε δύο προσφυγές στη δύναμη και που πετυχαίνει την υποταγή με μέσα διαφορετικά από την ωμή δύναμη.

Η αναγκαιότητα ενός ελάχιστου ποσοστού μυστηρίου, σκιάς, απομάκρυνσης και απόστασης, τελευταίο ίχνος του μαγικού κόσμου όπου το φαινόμενο επιβολή έχει τις ρίζες του.

 

Το φαινόμενο- Επιβολή αναφέρεται σε ψυχολογικά, κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά που έχουν υπάρξει στο παρελθόν. Η εμμονή μερικών ψυχολογικών χαρακτηριστικών τείνει να κάνει το αληθινό νόημα της έννοιας επιβολή να ξεχειλίσει σε περιοχές όπου δεν έχει καμία απολύτως θέση.

 

Πηγή:

Ζεράρ Μάντελ. 1973. Η αποδυνάστευση του παιδιού, κοινωνική ψυχανάλυση της επιβολής. Εκδόσεις Ράππας.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.