Γιατί η οικογένειά μας, μας εμποδίζει να κάνουμε βήματα που μας πάνε μπροστά;
Ο ρόλος της οικογενειακής θεραπείας…
Ίσως κάποιοι από εμάς να έχουμε αναρωτηθεί γιατί όταν κάνουμε κάποιες επιλογές στη ζωή μας, για το καλό μας, για να βελτιωθούμε… συναντούμε σφοδρές αντιδράσεις από την ίδια μας την οικογένεια. Σε πολλές περιπτώσεις, η οικογένεια αναζητά τις χαμένες ισορροπίες της και μπορεί να επιλέξει και τον δρόμο της οικογενειακής θεραπείας…
Η οικογενειακή θεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας στην οποία ο ψυχολόγος συνεργάζεται με ολόκληρη την οικογένεια ταυτόχρονα αντί με μεμονωμένα μέλη. Συχνά, ένας οικογενειακός θεραπευτής θα αρνηθεί ακόμη και να ξεκινήσει μια συνεδρία εάν ένα ή περισσότερα μέλη της οικογένειας δεν είναι παρόντα. Η βασική θεωρία πίσω από την οικογενειακή θεραπεία είναι ότι μια οικογένεια είναι ένα σύστημα που αποτελείται από μέρη και ένα πρόβλημα με ένα από τα μέρη (δηλαδή με ένα από τα μέλη της οικογένειας) επηρεάζει ολόκληρο το σύστημα, ολόκληρη την οικογένεια. Οι οικογένειες προσπαθούν να διατηρήσουν αυτό που ονομάζεται «ομοιόσταση». Αυτό σημαίνει ότι οι οικογένειες προσπαθούν να διατηρήσουν τα πράγματα σταθερά ή ίδια. Εάν ένα μέλος της οικογένειας κάνει κάτι εκτός του «κανόνα», δηλαδή εκτός της σταθερότητας για τη συγκεκριμένη οικογένεια, τότε τα άλλα μέλη αυτής της οικογένειας θα πολεμήσουν εναντίον αυτού του μέλους που ξεκίνησε να διαφοροποιείται με σκοπό να επαναφέρουν τα πράγματα όπως ήταν παλιά. Αυτό γίνεται προβληματικό, ειδικά εάν ένα μέλος της οικογένειας είναι σε θεραπεία και μαθαίνει νέους τρόπους αντιμετώπισης των προκλήσεων της ζωής του, και η οικογένεια αγωνίζεται εναντίων των υγιών αλλαγών αυτού του ατόμου.
Ένας λόγος για τον οποίο οι οικογένειες προσπαθούν να διατηρήσουν την ομοιόσταση είναι επειδή μια αλλαγή σε ένα μέλος της οικογένειας αναγκάζει τα υπόλοιπα μέλη να προσαρμοστούν και να αλλάξουν επίσης και τα ίδια. Για παράδειγμα, εάν μια κακοποιημένη σύζυγος πηγαίνει στη θεραπεία και μαθαίνει πώς να αντιστέκεται στον άντρα της και να φροντίζει τον εαυτό της, τότε είναι πολύ πιθανό ο σύζυγος να «πολεμήσει» εναντίον της για να διατηρήσει τον έλεγχο που έχει επάνω της. Αυτό δυσκολεύει την αλλαγή της συζύγου. Επομένως, οι οικογενειακοί θεραπευτές προτείνουν ότι η θεραπεία ολόκληρης της οικογένειας στο σύνολό της είναι πολύ πιο αποτελεσματική από την θεραπεία με ένα μέλος ξεχωριστά.
Αξίζει επίσης, να έχουμε υπόψη ότι όσο πιο «προβληματική» είναι μια οικογένεια, τόσο πιο αφοσιωμένη είναι ως σύστημα διατήρησης του status quo. Για τα μέλη της, η αλλαγή είναι απλά πολύ απειλητική, καθώς αντιπροσωπεύει το άγνωστο. Και το γνωστό, ανεξάρτητα από το πόσο «προβληματικό» είναι, προτιμάται πάντα από το άγνωστο.
Η έννοια της ομοιόστασης, λοιπόν, σημαίνει ότι το οικογενειακό σύστημα επιδιώκει να διατηρήσει τη συνήθη οργάνωση και λειτουργία του με την πάροδο του χρόνου. Τείνει δηλαδή, να αντιστέκεται στην αλλαγή. Ο οικογενειακός θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει την έννοια της ομοιόστασης για να εξηγήσει γιατί ένα συγκεκριμένο οικογενειακό σύμπτωμα έχει εμφανιστεί σε μια δεδομένη στιγμή, καθώς και γιατί ένα συγκεκριμένο μέλος αναγνωρίζεται ως «προβληματικό», και τι είναι πιθανό να συμβεί όταν η οικογένεια αρχίσει να αλλάζει.
Η Βιρτζίνια Σατίρ υπήρξε βιωματική οικογενειακή θεραπεύτρια, η οποία είχε σημαντική επιρροή στις θεωρίες σχετικά με την οικογενειακή θεραπεία. Πίστευε ότι όλες οι οικογένειες έχουν υγιείς προθέσεις που χάθηκαν όμως σε ανθυγιεινές συμπλοκές. Με άλλα λόγια, τα μέλη της οικογένειας θέλουν υγιείς σχέσεις και έχουν καλές προθέσεις, αλλά απλώς δεν ξέρουν πώς να επικοινωνούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους με κατάλληλους τρόπους.
Η Σατίρ είχε εξηγήσει ότι όλες οι οικογένειες είναι ισορροπημένα συστήματα, αλλά ορισμένα μέλη της οικογένειας κρίνονται άνισα και αυτό προκαλεί άγχος και σύγκρουση. Για παράδειγμα, εάν μια μητέρα και ένας πατέρας δεν ταιριάζουν, συχνά κάνουν ένα παιδί προκειμένου αυτό να είναι το «ενδιάμεσο» για αυτούς. Συγκρούονται έτσι, μέσω του παιδιού τους. Η γονική σύγκρουση είναι ένα παράδειγμα πρόσθετου στρες σε μια οικογένεια που μπορεί να προκαλέσει «ανισορροπία βάρους». Όταν τα παιδιά χρησιμοποιούνται ως ίσοι με τους γονείς, αναλαμβάνοντας ευθύνες ή ρόλους ενηλίκων, τότε παίρνουν επίσης επιπλέον βάρος που δεν τους αναλογεί στην οικογένεια.
Σε καταστάσεις όπως η παραπάνω, οι γονείς προκαλούν «ασυμφωνία βάρους» στο οικογενειακό σύστημα, κι έτσι το παιδί επιστρατεύεται ασυνείδητα και αναλαμβάνει το ρόλο για την εξισορρόπηση του συστήματος. Δηλαδή, το παιδί αναλαμβάνει επιπλέον βάρος ή ευθύνη για τους γονείς του, ούτως ώστε να είναι αυτό το οποίο θα εξουδετερώνει την ανισορροπία, κάθε φορά που αυτή θα προκαλείται. Προκειμένου να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα, η Σατίρ πίστευε ότι οι γονείς έπρεπε να γίνουν πιο ισορροπημένοι, ώστε το παιδί τους να μπορεί να υποχωρήσει στη θέση όπου ανήκει και να μην χρειάζεται να φορτώνεται με επιπλέον βάρος που δεν του αναλογεί.
Επίσης, ένας άλλος σημαντικός οικογενειακός θεραπευτής ήταν ο Μινούτσιν. Μία από τις συνεισφορές του στην οικογενειακή θεραπεία αφορούσε στα όρια. Δήλωνε ότι οι οικογενειακές σχέσεις αποτελούν μια συνέχεια από την κακοποίηση έως την αποδέσμευση. Η κακοποίηση περιγράφει σχέσεις όπως τον υπερβολικό γονέα. Είναι μια σχέση στην οποία τα μέλη της οικογένειας δεν μπορούν να καθορίσουν πού «τελειώνει» το ένα άτομο και πού «ξεκινά» το άλλο άτομο, θέλοντας κατά αυτό τον τρόπο να υπογραμμίσει την έλλειψη ορίων. Η αποδέσμευση είναι το αντίθετο της κακοποίησης. Στην αποδέσμευση, τα όρια των μελών της οικογένειας είναι τόσο κλειστά που αποφεύγουν το ένα το άλλο, δεν μπορούν να ζητήσουν βοήθεια και δεν έχουν καμία αίσθηση οικογενειακής πίστης.
Ο Μινούτσιν περιέγραψε, επίσης, την έννοια του «τριγωνισμού» εντός της οικογένειας. Ένα παράδειγμα τριγωνισμού είναι η κατάσταση στην οποία ένας γονέας συνεργάζεται με ένα από τα παιδιά του στρέφοντάς το εναντίον του άλλου γονέα. Εάν το παιδί παίρνει το μέρος του ενός, τότε εκλαμβάνεται ως μη-πιστό ή ανέντιμο από τον άλλο γονέα. Σε τέτοιες καταστάσεις δεν υπάρχει νικητής, είναι όλοι ηττημένοι. Το παιδί χρησιμοποιείται ως εξωτερικό εμπόδιο μεταξύ των γονέων που συγκρούονται. Η κακοποίηση, η αποδέσμευση και ο τριγωνισμός είναι όλα θέματα οικογενειακής δομής. Τα τρίγωνα σε ένα οικογενειακό σύστημα συνήθως αλληλοσυνδέονται με τρόπο που διατηρεί την οικογενειακή ομοιόσταση. Η διαδικασία οικογενειακής θεραπείας του Μινούτσιν ήταν να εξετάσει την οικογενειακή δομή, να παρακολουθήσει τα δυσλειτουργικά τους πρότυπα και να αναδιαρθρώσει την οικογένεια με πιο υγιείς τρόπους.
Κάθε μέλος της οικογένειας θα πρέπει να διατηρεί τη δική του αίσθηση του εαυτού του, ενώ ταυτόχρονα θα παραμένει συναισθηματικά συνδεδεμένο με την οικογένεια. Ας μην λησμονούμε ότι ένα σημάδι μιας υγιούς οικογένειας είναι η ικανότητά της να επιτρέπει στα μέλη της να διαφοροποιούνται. Ο σεβασμός στις επιθυμίες του κάθε μέλους θα πρέπει να αποτελεί την υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα!
Πηγές:
http://drstoop.com/homeostasis-and-family/.
https://www.alleydog.com/topics/family-therapy.php#.X3MGcWgzZPY.
https://family.jrank.org/pages/597/Family-Systems-Theory-Basic-Concepts-Propositions.html.
https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Family+systems+therapy
Retrieved: 29/9/20.
Ελεύθερη μετάφραση κειμένου: Κουραβάνας Νικόλαος
Επιμέλεια κειμένου: Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, Msc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου