Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2017

Η δύση του Πατέρα



«Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου είναι μια αντιστροφή του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Ο Οιδίποδας βίωνε τον πατέρα του ως εμπόδιο στον δρόμο του. Τα εγκλήματά του είναι από τα χειρότερα της ανθρωπότητας: φόνος του πατέρα και σεξουαλική κατάκτηση της μητέρας. Η σκιά της ενοχής θα πέσει πάνω του και θα τον ωθήσει στην ακραία κίνηση της αυτοτύφλωσης. Ο Τηλέμαχος, αντίθετα, έχει τα μάτια του καρφωμένα στο πέλαγος, αγναντεύει τον ορίζοντα. Περιμένει τον πατέρα του –τον οποίο δεν γνώρισε ποτέ- να επιστρέψει με το καράβι, για να επαναφέρει τον Νόμο στο νησί του, όπου οι Μνηστήρες, κυρίαρχοι πια, έχουν καταλάβει το σπίτι του και απολαμβάνουν ατιμωρητί και ασύστολα την περιούσια του. Ο Τηλέμαχος δεν εκδηλώνει την πατροκτόνο βία του Οιδίποδα, αναζητά τον πατέρα, όχι ως αντίπαλο με τον οποίο θα πολεμήσει μέχρι θανάτου, αλλά ως μια προσδοκία, μια ελπίδα, ως δυνατότητα επαναφοράς του Νόμου του λόγου στη γη του. Αν ο Οιδίποδας ενσαρκώνει την τραγωδία της παράβασης του Νόμου, ο Τηλέμαχος ενσαρκώνει την επίκληση του Νόμου, παρακαλεί να επιστρέψει ο πατέρας από το πέλαγος και εναποθέτει στην επιστροφή του την ελπίδα για απονομή δικαιοσύνης στην Ιθάκη. Ενώ το βλέμμα του Οιδίποδα σβήνει μέσα στην ανίσχυρη μανία της αυτοτύφλωσης –ως ανεξίτηλη σφραγίδα ενοχής-, το βλέμμα του Τηλέμαχου στρέφεται στον ορίζοντα για να διακρίνει αυτό που επιστρέφει από το πέλαγος. Ασφαλώς, ο Τηλέμαχος κινδυνεύει από μελαγχολία, από τη νοσταλγία για τον ένδοξο πατέρα, τον βασιλιά της Ιθάκης, τον μεγάλο ήρωα που εκπόρθησε την Τροία».

Το ερώτημα είναι «τι μένει από τον πατέρα;» στους καιρούς της αποδόμησής του.

«Ζούμε στην εποχή της αμετάκλητης δύσης του πατέρα, ζούμε όπως και την εποχή του Τηλέμαχου, οι νέες γενιές κοιτάζουν το πέλαγος περιμένοντας να επιστρέψει κάτι από τον πατέρα. Η αναμονή τους δεν είναι μια μελαγχολική αδράνεια. Οι νέες γενιές έχουν δεσμευτεί- όπως και ο Τηλέμαχος- να πραγματοποιήσουν την εξατομικευμένη κίνηση ανάκτησης του δικού τους μέλλοντος, της δικής τους κληρονομιάς. Ασφαλώς, ο ομηρικός Τηλέμαχος περιμένει να δει στον ορίζοντα τα ένδοξα πανιά του νικηφόρου στόλου του πατέρα- ήρωα. Όμως, ο πατέρας που θα ξαναβρεί θα είναι ένα ρακένδυτος πλάνης, ένας ανέστιος. Στο σύμπλεγμα του Τηλέμαχου δεν χρειάζεται να αποκατασταθεί η εξαφανισμένη κυριαρχία του πατέρα- αφέντη. Το αίτημα για πατέρα, κομβικό στη δυσφορία της νέας γενιάς, δεν είναι αίτημα ισχύος ή πειθαρχίας, αλλά μαρτυρίας. Στο προσκήνιο δεν υπάρχουν πια πατέρες- αφέντες, αλλά μόνο η αναγκαιότητα πατέρων- μαρτύρων. Το αίτημα για πατέρα δεν αφορά πλέον πρότυπα, δόγματα, μυθικούς και αήττητους ήρωες, ακλόνητες ιεραρχίες, δυναστική και πειθαρχική εξουσία, αλλά για πράξεις, επιλογές και πάθη, που μπορούν να γίνουν μαρτυρία για το πώς μπορεί κανείς να σταθεί στον σημερινό κόσμο με επιθυμία και ταυτόχρονα με ευθύνη. Ο πατέρας που επικαλούμαστε σήμερα δεν μπορεί να είναι αυτός που έχει τον τελευταίο λόγο στη ζωή και στον θάνατο, στην έννοια του καλού και του κακού, παρά μόνο ένας πατέρας ριζικά εξανθρωπισμένος, ευάλωτος, ανίκανος να πει ποιο είναι, τελικά το νόημα της ζωής, αλλά ικανός να δείξει μέσα από τη μαρτυρία του προσωπικού του βίου ότι η ζωή μπορεί να έχει νόημα».


«Όλοι υπήρξαμε Τηλέμαχοι. Όλοι κοιτάξαμε τουλάχιστον μια φορά το πέλαγος περιμένοντας να επιστρέψει κάτι από κει…»


Αποσπάσματα από το βιβλίο «Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου», Massimo Recalcati- Εκδόσεις Κέλευθος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου