Η έκφραση συναισθημάτων μέσα στην οικογένεια

Δεδομένης της σημαντικότητας που παίζει η οικογένεια ως ένα κοινωνικό πλαίσιο στην ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου, ένα σύνολο ερευνών εστιάζει το ενδιαφέρον του στην έκφραση των συναισθημάτων μέσα στην οικογένεια. Ως ο πρώτος και σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του παιδιού αλλά και ως ένας φορέας που παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη του εφήβου, η οικογένεια συμβάλλει σημαντικά στην εκμάθηση των συναισθημάτων και του τρόπου έκφρασης αυτών. 

Ο τρόπος που το άτομο εκφράζει τα συναισθήματά του μέσα στην οικογένεια μελετήθηκε από τους Halberstadt et al. (1995), οι οποίοι θεώρησαν την οικογένεια ως ένα σημαντικό ρυθμιστή για την μάθηση των συναισθημάτων και της έκφρασής τους μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Σε μια σειρά ερευνών που πραγματοποίησαν οι εν λόγω ερευνητές βρήκαν ότι η έκφραση συναισθημάτων μέσα στην οικογένεια είχε υψηλές θετικές συσχετίσεις με τη ζεστασιά και τα θετικά συναισθήματα. 

Επιπλέον, οι Halberstadt et al. (1995) μέσα από τη μελέτη προηγούμενων ερευνών συμπέραναν ότι η έκφραση των συναισθημάτων μέσα στην οικογένεια συνδέεται με τις συναισθηματικές εμπειρίες των ατόμων, τις κοινωνικές ικανότητες και τις σχέσεις με τους συνομηλίκους. Ακόμη, επισήμαναν ότι ο όρος εκφραστικότητα περιλαμβάνει τις μη λεκτικές και λεκτικές εκφράσεις που συχνά παρατηρούνται να συμβαίνουν μέσα στην οικογένεια και αφορούν τα συναισθήματα.

Στα πλαίσια της οικογένειας και των συναισθημάτων που εκφράζονται σημαντικό ρόλο παίζει και η μη λεκτική επικοινωνία, ανάλογα βέβαια με το κατά πόσο γίνεται κατανοητή από τα μέλη της οικογένειας. Σε μία παλαιότερη έρευνά της, η Halberstadt (1983) διερεύνησε τα είδη εκφραστικότητας μέσα στην οικογένεια και την ανάπτυξη μη λεκτικών δεξιοτήτων επικοινωνίας και βρήκε ότι η εκφραστικότητα μέσα στην οικογένεια σχετίζεται με τις δεξιότητες του ατόμου να στέλνει και να κρίνει συναισθηματικά μηνύματα επικοινωνίας μέσα από τον τόνο της φωνής και να κρίνει τη συναισθηματική επικοινωνία μέσω των εκφράσεων του προσώπου. Τα ευρήματα της συγκεκριμένης έρευνας έδειξαν τις επιδράσεις που ασκεί η οικογένεια καθώς και η έκφραση των συναισθημάτων και η επικοινωνία που συμβαίνει στα οικογενειακά πλαίσια στην ανάπτυξη μη λεκτικών δεξιοτήτων επικοινωνίας από τα μέλη της οικογένειας. 

Οι Burrowes & Halberstadt (1987) εξέτασαν τη σχέση ανάμεσα στα είδη εκφραστικότητας και την εμπειρία και έκφραση του θυμού σε φοιτητές και ενήλικες. Η εκφραστικότητα βρέθηκε να σχετίζεται ελαφρώς με την έκφραση του θυμού, ενώ βρέθηκαν αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της εκφραστικότητας μέσα στην οικογένεια και της έκφρασης θυμού του ατόμου καθώς και της εμπειρίας θυμού. Σύμφωνα με τους συγκεκριμένους ερευνητές, η εκφραστικότητα στα πλαίσια της οικογένειας αποτελεί το υπόβαθρο για τα μετέπειτα είδη έκφρασης του ατόμου, καθώς καθορίζει τον τρόπο έκφρασής του στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις και συνδιαλλαγές, καθώς και τον τρόπο που βιώνει και εκφράσει το θυμό. 

Η σημαντικότητα της έκφρασης των συναισθημάτων μέσα στα πλαίσια της οικογένειας εξετάστηκε και από τους Fosco & Grych (2007). Οι συγκεκριμένοι ερευνητές μελετώντας παιδιά ηλικίας 12 ετών και τους γονείς τους διερεύνησαν τον τρόπο που τα παιδιά αντιλαμβάνονται και εκτιμούν τις συγκρούσεις που έχουν με τους γονείς τους. Βρήκαν ότι τα παιδιά που προέρχονταν από οικογένειες όπου υπήρχαν πολλές εκφράσεις αρνητικών συναισθημάτων και λιγότερες θετικές εκφράσεις, τα παιδιά ανέφεραν μεγαλύτερη ενοχή του εαυτού τους για τις συγκρούσεις. Επίσης, οι θετικοί και αρνητικοί τρόποι έκφρασης φαίνεται πως αποτελούσαν διαμεσολαβητικό παράγοντα ανάμεσα στη σχέση της αποκάλυψης της γονεϊκής σύγκρουσης και της εξωτερίκευσης ή μη των προβλημάτων από τα παιδιά. Από την έρευνά τους, συμπέραναν ότι το ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο μπορεί να διαμορφώσει το νόημα που θα αποδώσουν τα παιδιά στη σύγκρουση.

Η οικογένεια είναι το βασικό πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί γνωρίζει τα συναισθήματα και μαθαίνει να τα εκφράζει και να τα διαχειρίζεται. Η οικογένεια λειτουργεί ως πρότυπο για την έκφραση συναισθημάτων, καθώς τα συναισθήματα μπορούμε να τα μάθουμε μέσα από τον τρόπο που οι άλλοι γύρω μας τα εκφράζουν.  

Βιβλιογραφία

Burrowes, B.D., & Halberstadt, A.G. (1987). Self- and family- expressiveness styles in the experience and expression of anger. Journal of Nonverbal Behavior, 11 (4), 254- 268.

Fosco, G.M., & Grych, J.H. (2007). Emotional expression in the family as a context for children’s appraisals of interparental conflict. Journal of Family Psychology, 21 (2), 248- 258.

Halberstadt, A.M. (1983). Family expressiveness styles and nonverbal communication skills. Journal of Nonverbal Behavior, 8 (1), 14- 26 

Halberstadt, A.M., Cassidy, J., Stifter, C.A., Parke, R.D., & Fox, N.A. (1995). Self- Expressiveness within the family context: Psychometric support for a new measure. Psychological Assessment, 7 (1), 93-103.