Προβληματικά πρότυπα επικοινωνίας

Η επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι σημαντική και απαραίτητη για την ύπαρξη ουσιαστικών σχέσεων με προοπτική εξέλιξης. Στόχος είναι η ύπαρξη μιας ικανοποιητικής επικοινωνίας που στηρίζεται στην εμπιστοσύνη, την αποδοχή και την ισοτιμία. 

Σύμφωνα με την Satir (1989) παρατηρούνται τέσσερα κοινά πρότυπα επικοινωνίας, τα οποία χρησιμοποιούνται από τα άτομα στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν την απειλή της απόρριψης, κάτι που είναι εμφανές και για την Στέλλα, που είναι η μελέτη περίπτωσης που θα αναλυθεί στο επόμενο μέρος της εργασίας. Όταν ένα άτομο αισθανθεί κίνδυνο και νιώσει ότι δεν θέλει να αποκαλύψει μια αδυναμία του, φοβούμενο την απόρριψη, μπορεί να συμβιβαστεί, έτσι ώστε να μη θυμώσει το άλλο πρόσωπο και τον κατηγορήσει, ώστε ο άλλος να τον θεωρήσει δυνατό, να υπολογίσει, ώστε να αντιμετωπίσει την απειλή του σαν να ήταν ακίνδυνη, ή να παραπλανήσει αγνοώντας την απειλή, και να συμπεριφερθεί σαν να μην ήταν εκεί. 

Πιο αναλυτικά, το συμβιβαστικό άτομο μιλά κολακευτικά, προσπαθεί να είναι ευχάριστος στους άλλους, δίνει εξηγήσεις και δεν διαφωνεί ποτέ με τους άλλους. Ωστόσο, διστάζει να πάρει μόνο του αποφάσεις, καθώς πρέπει πρώτα να παίρνει την έγκριση των άλλων. Όσον αφορά το επικριτικό άτομο ασχολείται με την ανακάλυψη των λαθών των άλλων, ενώ συμπεριφέρεται υπεροπτικά και τυραννικά στους άλλους. 

Ο υπολογιστής είναι ένα άτομο που έχει άψογους και προσεγμένους τρόπους, φαίνεται πολύ λογικός και δεν δείχνει καθόλου τα αισθήματά του, ενώ φαίνεται ήρεμος, ψυχρός και συγκεντρωμένος. Συνήθως μιλάει ξερά, μονότονα και με αφηρημένα σχήματα, ενώ το σώμα του δίνει την αίσθηση του αποστεγνωμένου και του κρύου καθώς και του απόμακρου. Τέλος, το παραπλανητικό άτομο ότι λέει ή κάνει είναι τελείως άσχετο με όσα λέει ή κάνει οποιοσδήποτε άλλος. Η φωνή του συνήθως δεν ταιριάζει με τα λόγια που λέει, ενώ τα λόγια του είναι πάντα εκτός θέματος και ποτέ δεν εκφράζει κάτι συγκεκριμένο. 

Ωστόσο, εκτός από τους τέσσερις προβληματικούς τύπους επικοινωνίας υπάρχει και η ευθεία επικοινωνία όπου η ανταπόκριση σε όλα τα μέρη του μηνύματος ακολουθεί την ίδια κατεύθυνση. Το άτομο δεν αισθάνεται απειλή για την αυτοεκτίμησή του, ενώ οι σχέσεις του είναι ελεύθερες, λειτουργικές και ειλικρινείς. Επιπλέον, ο τρόπος αυτός επικοινωνίας δίνει τη δυνατότητα να κλείσουν πληγές, να λυθούν αδιέξοδα και να γεφυρωθούν χάσματα ανάμεσα στους ανθρώπους. Βασική συνέπεια της ευθύτητας είναι η εξασφάλιση μιας αρμονίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το άτομο δεν μπορεί να θυμώσει, να συμβιβαστεί, να κατηγορήσει τον άλλο ή να υιοθετήσει μια παραπλανητική τεχνική. Αυτό που διαφέρει από τους υπόλοιπους τύπους είναι ότι το άτομο είναι πάντα έτοιμο να αντιμετωπίσει τις συνέπειες, ενώ όταν αντιληφθεί ότι έκανε κάτι χωρίς την πρόθεσή του ζητά συγγνώμη, για τη συγκεκριμένη του πράξη, χωρίς αυτό να ακυρώνει ολόκληρη την ύπαρξή του (Satir, 1989). 

Η υποστήριξη, η εκπαίδευση και η καθοδήγηση αποτελούν βασικούς χειρισμούς σύμπραξης που μπορεί να συμβάλλουν στις λειτουργίες της αναδόμησης. Μέσα στην οικογένεια είναι σημαντική η περιποίηση, η επούλωση των τραυμάτων και η υποστήριξη που προσφέρει μια οικογένεια στα μέλη της (Minuchin, 2000).

Βιβλιογραφία

Minuchin, S. (2000). Οικογένειες και Οικογενειακή Θεραπεία. (Επιμ. Φ. Αναγνωστόπουλος). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Satir, V. (1989). Πλάθοντας ανθρώπους. (Μτφρ. Λ. Στυλιανούδη). Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος.